Αρμαγεδδών στις αγορές

H απόφαση για το Brexit προκάλεσε χρηματιστηριακό Αρμαγεδδώνα στις διεθνείς κεφαλαιαγορές, που έχασαν μέσα σε λίγες ώρες πάνω από 3 τρισ. δολάρια και σημείωσαν ιστορικά ποσοστά πτώσης, όμως το χειρότερο είναι πως το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος άνοιξε διάπλατα το κουτί της Πανδώρας κυρίως για τις ευάλωτες οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου. Οι επενδυτές συμπεριφέρονται ως να αναζητούν και πάλι τον επόμενο αδύναμο κρίκο.

Η μεγάλη άνοδος του χρυσού κατά 4%, η μεγάλη υποχώρηση στο πετρέλαιο, η ιστορικά πρωτοφανής πτώση της στερλίνας που έχασε το 8-10% της αξίας της έναντι των κύριων νομισμάτων, η κατάρρευση των περισσότερων χρηματιστηριακών αγορών με διψήφια ποσοστά πτώσης λόγω της ισοπέδωσης των τραπεζικών μετοχών και η πυροσβεστική κινητοποίηση των κεντρικών τραπεζών με εκατοντάδες δισεκατομμύρια ρευστότητας στις αγορές (σ.σ. η βρετανική τράπεζα διοχέτευσε χθες πάνω από 250 δισ. στερλίνες, η ελβετική παρενέβη επίσης) ώστε να περιορίσουν την πυρκαγιά, αποτελούν την αποτύπωση του πανικού που κατέλαβε τις αγορές, οι οποίες είχαν προεξοφλήσει την παραμονή της Μεγάλης Βρετανίας στην Ε.Ε.

Το χειρότερο είναι πως το επενδυτικό ρίσκο για την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιταλία, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία, τις γνωστές από το παρελθόν ως χώρες «PIIGS», γνωρίζει πρωτοφανή επιδείνωση, τέτοια που παραπέμπει άμεσα στους κινδύνους με τις οποίες βρέθηκαν αντιμέτωπες κατά το ξέσπασμα της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη.

Η εκρηκτική άνοδος των αποδόσεων στα κρατικά ομόλογα του Νότου σε αντίθεση με το ράλι τιμών στα ομόλογα των βόρειων χωρών με προεξάρχουσα τη Γερμανία, δείχνει πως τα κερδοσκοπικά κεφάλαια εκλαμβάνουν την απόφαση των πολιτών της Μεγάλης Βρετανίας και τις αποσχιστικές τάσεις που εκδηλώνονται από ακραίες ευρωσκεπτικιστικές φωνές ως το ψαλίδι που αρχίζει να ξηλώνει το πουλόβερ της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Το αν αυτή η ερμηνεία είναι σωστή ή λάθος, θα φανεί από τη διάρκεια της επίθεσης των αγορών στον Νότο, όμως οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν πως οι κερδοσκόποι έχουν βγει στο κυνήγι του επόμενου θύματος.

«Κλείδωσε» η Ελλάδα

Στην Ελλάδα, το Χρηματιστήριο της Αθήνας κατέρρευσε με απώλειες που έφταναν ενδοσυνεδριακά το 15,5% λόγω του τραπεζικού κλάδου που «κλείδωσε» στο limit down, ενώ το δεκαετές ομόλογο εκτοξεύτηκε χθες στο 8,6% καταγράφοντας άνοδο πάνω 8%.

Από πολλούς αναλυτές η Ελλάδα θεωρείται αυτή τη στιγμή «προστατευμένη» οικονομία καθώς δεν είναι άμεσα εκτεθειμένη στις αγορές για να αντλήσει χρηματοδότηση, εν τούτοις παραμένει ο αδύναμος κρίκος του ευρωσυστήματος σε μια περίοδο που δεν υπάρχει πλέον καμιά βεβαιότητα.

Στην Ιταλία, το αντίστοιχο δεκαετές ομόλογο κατέγραψε άνοδο 10% με την απόδοσή του να φτάνει το 1,5%, ενώ η άνοδος των αποδόσεων και η πτώση των τιμών ήταν πολύ ισχυρότερες στις κοντινότερες λήξεις δείχνοντας ότι το ρίσκο χώρας είναι βραχυπρόθεσμα πολύ υψηλό. Το ιταλικό χρηματιστήριο κατέρρευσε επίσης με πτώση που ξεπέρασε το 10,8%.

Στην Ισπανία, όπου αύριο οι πολίτες καλούνται να αναδείξουν νέα κυβέρνηση, οι επενδυτές επιτέθηκαν με σφοδρότητα τόσο στη χρηματιστηριακή αγορά της όσο και στα ισπανικά ομόλογα. Ο δείκτης IBEX 35 έφτασε να χάνει 13%, ενώ οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων της χώρας εκτοξεύτηκαν 10% υψηλότερα (1,6%) και των 5ετών κατά 20%.

Στην Πορτογαλία, η εικόνα ήταν παρόμοια. Ο χρηματιστηριακός δείκτης PSI 20 κατέγραψε πτώση 7,5%, ενώ τα ομόλογα της χώρας ξεπουλήθηκαν από τους επενδυτές. Η απόδοση του 5ετούς σκαρφάλωσε κατά 13%, ενώ το δεκαετές ανέβηκε κατά 10% στο 3,4%.

Ούτε η Ιρλανδία, που επαιρόταν για τα αρνητικά της επιτόκια ως ένδειξη εμπιστοσύνης των αγορών, γλίτωσε καθώς η απόδοση του 5ετού υπερδιπλασιάστηκε, ενώ το δεκαετές της έφτασε στο 0,82%.

Σε αντίθεση με τα παραπάνω, οι επενδυτές που πουλούν μετοχές και ομόλογα του Νότου πληρώνουν όσο όσο για να αγοράσουν «ασφαλές» κυβερνητικό χρέος στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Αυστρία, τις ΗΠΑ κ.α.

Χθες το δολάριο σημείωσε μία από τις μεγαλύτερες ανόδους στην ιστορία του καθώς ανατιμήθηκε κατά 3,5% έναντι των κύριων νομισμάτων, ενώ το ευρώ αντίστοιχα πιέστηκε πάνω από 3%.

Ειδικά αυτό που συμβαίνει με το γερμανικό bund δεν έχει προηγούμενο καθώς το δεκαετές ομόλογο της ισχυρότερης οικονομίας στην ευρωζώνη εκτοξεύτηκε σε ιστορικά υψηλά με την απόδοσή του να βυθίζεται στο -0,14%. Οι επενδυτές πληρώνουν πλέον μέχρι και 0,6% του κεφαλαίου τους για να δανείσουν τη Γερμανία…

Ετοιμη να παράσχει πρόσθετη ρευστότητα η ΕΚΤ

Σε αχαρτογράφητα νερά οδηγεί η απόφαση των Βρετανών να αποχωρήσουν από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ουδείς είναι σε θέση να κάνει ασφαλείς εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις του Brexit σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο.

Ωστόσο, είναι σαφές ότι κλυδωνισμοί θα υπάρξουν και ζητούμενο πλέον αποτελεί πόσο δυνατοί θα είναι αυτοί και ποιο θα είναι το σχέδιο αντιμετώπισής τους από τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς θεσμούς.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε αμέσως μετά το Brexit ότι παρακολουθεί στενά τις χρηματοπιστωτικές αγορές και βρίσκεται σε στενή επαφή με άλλες κεντρικές τράπεζες.

«Η ΕΚΤ είναι έτοιμη να παράσχει πρόσθετη ρευστότητα, εάν χρειαστεί, σε ευρώ και ξένα νομίσματα. Η ΕΚΤ έχει προετοιμαστεί για το ενδεχόμενο αυτό, σε στενή επαφή με τις τράπεζες που επιβλέπει, και θεωρεί ότι το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης είναι ανθεκτικό σε όρους κεφαλαίων και ρευστότητας»ς, αναφέρει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Στη Βασιλεία της Ελβετίας βρίσκονται οι κεντρικοί τραπεζίτες από όλο τον κόσμο στο πλαίσιο της προγραμματισμένης συνέλευσης της Διεθνούς Τράπεζας Διακανονισμών (BIS), που θα γίνει αύριο και το θέμα της εξόδου της Μ. Βρετανίας από την Ε.Ε. θα είναι κυρίαρχο.

Χθες το πρωί σε τηλεδιάσκεψη όλων των κεντρικών τραπεζιτών της Ε.Ε., στην οποία συμμετείχε και ο Γιάννης Στουρνάρας, εξετάστηκαν οι εξελίξεις ώστε να υπάρξει κοινή γραμμή αντιμετώπισης των προβλημάτων που θα προκύψουν.

Οι πρώτες εκτιμήσεις που κάνουν οι κεντρικοί τραπεζίτες κάνουν λόγο για μεγάλο κόστος σε ό,τι αφορά την Ευρώπη λόγω των φυγόκεντρων δυνάμεων που θα δημιουργηθούν μετά το Brexit. Σε σχέση με τη Βρετανία, τραπεζικές πηγές κάνουν λόγο για τεράστιο κόστος. Αυτό πάντως που τονίζεται σε όλους τους τόνους, και από τραπεζικούς κύκλους, είναι ότι η Ευρώπη έχει τη μεγάλη ευκαιρία να πάρει αποφάσεις και να κάνει στροφή.

«Είναι μια ευκαιρία να κάνει ένα βήμα μπροστά προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση, τώρα που όλα δείχνουν ότι ξηλώνεται το πουλόβερ» σημείωνε κορυφαίο τραπεζικό στέλεχος. Αναφορικά με τις επιπτώσεις στην Ελλάδα, ανώτατες τραπεζικές πηγές τόνιζαν ότι υπάρχουν σαφώς οι βραχυπρόθεσμες ζημίες.

Κορυφαίοι τραπεζικοί παράγοντες έλεγαν «ευτυχώς που έχουμε capital controls, γιατί σε διαφορετική περίπτωση θα είχαμε μαζική φυγή καταθέσεων». Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, διαβεβαίωναν στελέχη της Τραπέζης της Ελλάδος.

Ο πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς Μιχάλης Σάλλας μιλώντας στη γερμανική εφημερίδα Handelsblatt εκτίμησε ότι δεν βλέπει μεγάλους κινδύνους για τη χώρα. «Λόγω του μικρού μεγέθους και της διάρθρωσης των οικονομικών μας σχέσεων, οι επιπτώσεις του Brexit εκτιμώ ότι θα είναι περιορισμένες. Γι’ αυτό θεωρώ πως δεν δικαιολογούνται ακραίες και σπασμωδικές αντιδράσεις στην ελληνική αγορά» ανέφερε.

Στάση αναμονής στην κυβέρνηση

Η Ευρωπαϊκή Ενωση θα πρέπει να αποδείξει άμεσα ότι διαθέτει γρήγορα αντανακλαστικά ώστε να αντιμετωπίσει όχι απλώς την έξοδο της Βρετανίας από τους κόλπους της αλλά και τις φυγόκεντρες δυνάμεις που δημιουργούνται. Στο κάδρο μπαίνει η γερμανική εμμονή στη λιτότητα, που εν πολλοίς έχει θρέψει τον ευρωσκεπτικισμό, την ξενοφοβία και την αντιπαλότητα Βορρά - Νότου.

«Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα μοιάζει με το παιχνίδι Jenga. Μένει να φανεί αν η Βρετανία είναι το τουβλάκι που έφυγε από τη θέση του, που θα γκρεμίσει το οικοδόμημα» ανέφερε κορυφαίος οικονομικός παράγοντας. Ενόψει της διαπραγμάτευσης για τη δεύτερη αξιολόγηση του φθινοπώρου, που ανεπίσημα έχει ήδη ξεκινήσει, στην κυβέρνηση κρατούν στάση αναμονής και εξετάζουν όλα τα ενδεχόμενα και τα δεδομένα.

Το βλέμμα είναι στραμμένο και στις αυριανές εκλογές στην Ισπανία -διότι όλα παίζουν τον ρόλο τους-, ωστόσο, όπως σημειώνει αξιωματούχος του οικονομικού επιτελείου, είναι ακόμα πολύ νωρίς για συμπεράσματα γιατί ενδεχόμενες αλλαγές στο μείγμα της ευρωπαϊκής πολιτικής δεν θα δρομολογηθούν τα επόμενα εικοσιτετράωρα.

Το βασικό ζητούμενο είναι τελικά ποια κατεύθυνση θα επιλέξει η Ε.Ε. ώστε να απαντήσει επί της ουσίας στον ευρωσκεπτικισμό.

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι «Financial Times» στο βασικό άρθρο τους με τίτλο «Η Βρετανία έκανε το άλμα στο σκοτάδι» υπογραμμίζουν: «Είναι ζωτικής σημασίας, όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, από κεντρικές τράπεζες μέχρι φορείς χάραξης πολιτικής σε μεγάλες πρωτεύουσες, να προχωρήσουν στα απαραίτητα βήματα για την αποφυγή μιας επανάληψης της κατάρρευσης της Lehman, η οποία πυροδότησε το 2008 την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση».

Για τους «Financial Times» η απόφαση της Βρετανίας να φύγει από την Ε.Ε. είναι το μεγαλύτερο σοκ για την ήπειρο μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Οι επιπτώσεις, όπως αναφέρουν, θα γίνουν αισθητές στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ευρώπη και στη Δύση.

Αναμένουν επιπτώσεις σε τουρισμό και εξαγωγές

«Καταλυτικές και απρόβλεπτες οι συνέπειες για τον ελληνικό τουρισμό» σχολίασε μέσω twitter την είδηση του Brexit ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, Ανδρέας Ανδρεάδης.

Οι επιχειρηματίες του τουρισμού εκφράζουν τον έντονο προβληματισμό τους για τις επιπτώσεις που θα έχει η έξοδος της Βρετανίας από την Ε.Ε., καθώς η στερλίνα είχε ελεύθερη πτώση, γεγονός που θα επηρεάσει την κατανάλωση των Βρετανών.

Με δεδομένο ότι η αγορά της Γηραιάς Αλβιώνας είναι η δεύτερη μεγαλύτερη, μετά τη γερμανική, για τον ελληνικό τουρισμό και φέτος αναμένονται στη χώρα μας περισσότεροι από 2,5 εκατ. Βρετανοί τουρίστες, είναι διάχυτος ο φόβος ότι η υποτίμηση της στερλίνας έναντι του ευρώ θα κάνει πολύ ακριβότερες τις διακοπές για τους επισκέπτες από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Ο πρόεδρος της Κεντρικής Ενωσης Επιμελητηρίων και του ΕΒΕΑ, Κωνσταντίνος Μίχαλος θεωρεί βέβαιο ότι το Brexit θα προκαλέσει σημαντικές αναταράξεις στην παγκόσμια οικονομία και ακόμη περισσότερο στην ελληνική οικονομία, «η οποία δυστυχώς παραμένει ακόμα ασθενής» όπως είπε χαρακτηριστικά και εκτιμά ότι το νέο status στο Ηνωμένο Βασίλειο θα πλήξει κυρίως τον εξαγωγικό τομέα.

Σύμφωνα με τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Εξαγωγέων, η συνολική αξία των ελληνικών εξαγωγών προς τη Μεγάλη Βρετανία ανήλθε το 2015 στο 1,07 δισ. ευρώ καταγράφοντας αύξηση κατά 10,8% σε σχέση με το 2014. Στον αντίποδα οι ελληνικές εισαγωγές από τη Βρετανία ακολουθούν πτωτικούς ρυθμούς (-2,3% σε μέσο όρο 5ετίας) και διαμορφώνονται στα επίπεδα του 1,19 δισ. ευρώ.

Επιπλέον, σύμφωνα με την πρόεδρο Χριστίνα Σακελλαρίου, πέρα από τις επιπτώσεις που έχει η διαμόρφωση της ισοτιμίας στερλίνας-ευρώ, οι εξαγωγές θα επηρεαστούν αρνητικά από ενδεχόμενη επιβολή δασμών στο διασυνοριακό εμπόριο Ε.Ε.-Βρετανίας, αν δεν υπάρξει μια «ενδιάμεση» λύση, τύπου ειδικού καθεστώτος, στα πρότυπα των σχέσεων με τη Νορβηγία ή το Λιχτενστάιν.