Μύθος η παραγωγικότητα της εργασίας των ρομπότ

Οικονομολόγοι, πολιτικοί και ανώτερα επιχειρηματικά στελέχη-ηγέτες των επιχειρήσεων πλέκουν διαρκώς τα τελευταία χρόνια το εγκώμιο στα ρομπότ, τους υπολογιστές, την τεχνητή νοημοσύνη, τονίζοντας την επανάσταση που αυτά φέρνουν στην παγκόσμια παραγωγή.

Τα ρομπότ αποτελούν βασικό θέμα συζήτησης σε όλα τα διεθνή συνέδρια, όπως οι συναντήσεις του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας ή το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός. Το τελευταίο σε σχετική μελέτη του εκτιμά ότι έως το 2020 η αυξανόμενη εισαγωγή ρομπότ στη μεταποίηση και στις υπηρεσίες θα δημιουργήσει 2,1 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας, αλλά από την άλλη θα οδηγήσει και στην απώλεια 7,1 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας.

Σύμφωνα με το σχετικό αφήγημα, η εισαγωγή ρομπότ στην παραγωγή θα μειώσει την ανάγκη για ανθρώπινη εργασία, ενώ θα δημιουργήσει ανάγκη για πιο εξειδικευμένη εργασία - ελέγχου των ρομπότ ή σχεδιασμού της αυτοματοποιημένης παραγωγικής διαδικασίας.

Στο βάθος βάθος τα μεγάλα οφέλη από τη χρήση των ρομπότ συνοψίζονται στο χαμηλότερο εργασιακό κόστος, στη βελτίωση της παραγωγικότητας και βέβαια στα ακόμη υψηλότερα περιθώρια κέρδους για τις επιχειρήσεις.

Ενας Σουηδός οικονομολόγος έψαξε όμως λίγο περισσότερο το ζήτημα, «βουτώντας» σε μια σειρά από οικονομικά στοιχεία.

Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα ρομπότ βρίσκονται όντως παντού σήμερα στον κόσμο εκτός από τα στατιστικά στοιχεία που αφορούν την παραγωγικότητα, γκρεμίζοντας έναν μύθο που χτίστηκε επιμελώς τα τελευταία χρόνια.

Ο Roger Josefsson, οικονομολόγος της σουηδικής εταιρείας δεδομένων Macrobond, έβαλε συγκεκριμένα στο μικροσκόπιό του την τεράστια βάση δεδομένων του αμερικανικού Conference Board και τη βάση δεδομένων KLEMS της Ευρωπαϊκής Ενωσης και κατέληξε στο «σύγχρονο παράδοξο παραγωγικότητας».

Διαπίστωσε ότι παρά την αυξανόμενη χρήση των ρομπότ, των ηλεκτρονικών υπολογιστών και της τεχνολογίας της πληροφορικής, στα τελευταία 10-15 χρόνια η παραγωγικότητα της εργασίας -η βασική κινητήρια δύναμη των κερδών και μισθών- δεν αυξήθηκε σημαντικά. Ή όπως το έθεσε νωρίτερα ένας από τους θεμελιωτές της θεωρίας της ανάπτυξης, ο Robert Solow: «Μπορείτε να δείτε την εποχή του υπολογιστή παντού εκτός από τις στατιστικές που αφορούν την παραγωγικότητα».

Ο Joseffson έθεσε από την πλευρά του το ερώτημα: «Δεν θα έπρεπε τουλάχιστον οι επενδύσεις στις τεχνολογίες ή το προσωπικό των σχετικών οικονομικών κλάδων να αυξηθούν;».

Ψάχνοντας όμως στις παραπάνω βάσεις δεδομένων έβγαλε αρκετά παράδοξα συμπεράσματα. Μεταξύ άλλων:

◼ Ενώ ο αριθμός των βιομηχανικών ρομπότ αυξάνεται ραγδαία, οι στατιστικές των υπό πώληση φορτίων αγαθών που παράγονται με τη χρήση αυτών, ένας καλός δείκτης για τις επενδύσεις, σημειώνει ελάχιστη βελτίωση.

◼ Η συνεισφορά της εργασίας στην αύξηση του παραγωγής είναι πάνω-κάτω η ίδια όπως και πριν από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση.

◼ Η συνεισφορά των συντελεστών πληροφορικής και επικοινωνίας στην αύξηση του ΑΕΠ και ακόμη χειρότερα η συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής υποχωρούν.

«Για να είμαστε έντιμοι, το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης της προστιθέμενης αξίας που παρήχθη στην περίοδο επέκτασης της χρήση των ρομπότ φαίνεται ότι είναι καθαρά κυκλικής φύσεως», καταλήγει ο Σουηδός, σημειώνοντας πάντως ότι δεν είναι όλα μόνο μαύρα.

Χονδρικό και λιανικό εμπόριο και οι υπηρεσίες αναψυχής επωφελούνται από τα ρομπότ, την τεχνητή νοημοσύνη, τη μηχανική μάθηση και άλλες «θερμές» τεχνολογίες.

Εδώ, η συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής αυξάνεται. Ομως αποτελούν εξαίρεση σε ένα κατά τα άλλα αρκετά καταθλιπτικό σύνολο αριθμών.

«Την επόμενη φορά που θα ακούσετε οικονομολόγους να μιλούν για την αύξηση της παραγωγικότητας την οποία θα μας φέρουν, ζητήστε τους να σας δείξουν τα στατιστικά στοιχεία. Και τότε τηλεφωνήστε μου, γιατί θέλω να μάθω επίσης», δηλώνει ο Josefsson σε σουηδική ιστοσελίδα οικονομικών ειδήσεων.