Αντιστοιχεί με τον ορισμό του αντιεμπορικού αναγνώσματος, κι όμως έγινε το μπεστ σέλερ του καλοκαιριού. Το μυθιστόρημα Confiteor του Καταλανού Ζάουμε Καμπρέ, σε μετάφραση του Ευρυβιάδη Σοφού (επιμ. Χαρά Σκιαδέλλη, εκδ. Πόλις), έχει πουλήσει 12.000 αντίτυπα σε τέσσερις μόλις μήνες!
Είναι ένα βιβλίο ογκώδες (736 σελ.), γραμμένο από έναν συγγραφέα πρώτης γραμμής αλλά ελάχιστα γνωστό στην Ελλάδα, με έναν τίτλο στα λατινικά ακατάληπτο για τους περισσότερους, και με τον παντοδύναμο αγγλοσαξονικό Τύπο, ξινό απέναντί του.
Επιπλέον, η γραφή του απαιτεί τη συνεχή προσήλωση του αναγνώστη καθώς συμβαίνει να συναιρεί σε μια πρόταση πρωταγωνιστές και γεγονότα από διαφορετικές εποχές, εναλλάσσοντας αφηγηματικά πρόσωπα.
Αλλά και η θεματική του είναι απαιτητική, καθώς αντλεί από την ευρωπαϊκή ιστορία της βίας και της εξουσίας που τη χρησιμοποιεί -με στάσεις στην Ιερά Εξέταση, στον Φρανκισμό και στο Ολοκαύτωμα– και εμπνέεται από διαχρονικά ερωτήματα όπως: η φύση του Κακού (κατοικεί μέσα στον άνθρωπο ή έξω από αυτόν;), το βάρος της οικογενειακής κληρονομιάς, ο ρόλος της Τέχνης και της γνώσης για τη σωτηρία της ανθρωπότητας, τα ζητήματα της ενοχής, της ευθύνης, της προσπάθειας για εξιλέωση.
Και το κάνει με μια τεράστια γκάμα πρωταγωνιστών, σε μια ατέλειωτη σειρά ερεθιστικών επεισοδίων που ολοκληρώνονται σε τρεις με πέντε σελίδες, για να ανοίξουν πάλι έπειτα από 200 και 500 σελίδες, προσθέτοντας άλλες πτυχές ή αποχρώσεις που αναγκάζουν τον αναγνώστη να ξανασκεφτεί τις απόψεις του που θεωρεί διαμορφωμένες.
Το Confiteor (το ρήμα σημαίνει: ομολογώ, εξομολογούμαι τις αμαρτίες μου) προβλήθηκε από την Κριτική αλλά έγινε must από στόμα σε στόμα. H δυναμική του δεν εδράζεται στα αντίτυπα που πούλησε (αφού δεν ξέρουμε πόσα διαβάστηκαν) αλλά στο ωστικό κύμα θαυμασμού που έχει δημιουργήσει επειδή καταφέρνει να προκαλεί αναγνωστική απόλαυση.
Ο βιβλιόφιλος Καμπρέ δεν είναι ο πρώτος που κάνει την έκπληξη με ένα «ολικό» μυθιστόρημα το οποίο γίνεται μπεστ σέλερ. Υπήρξε ο Πύντσον, υπήρξε ο Εκο, ο Ντε Λίλλο, ο Μπολάνιο…
Ομως ο Καμπρέ εμφανίζεται στην εποχή της κρίσης και διαψεύδει με το δικό του έργο ένα ολόκληρο σύστημα σκέψης που επιτρέπει στα σαΐνια της αγοράς να οριοθετούν τα γούστα και την κουλτούρα των πολλών. Γι' αυτό και μόνο, το Confiteor είναι ορόσημο.
Από τους λίγους συγγραφείς της νέας γενιάς που αναμετριούνται με τη μυθιστορηματική φόρμα αναζητώντας καινοτόμους τρόπους, ο 36χρονος Λευτέρης Καλοσπύρος (Η μοναδική οικογένεια, Πόλις 2013), σχολιάζει στην «Εφ.Συν.»:
«Το Confiteor είναι το ίδιο φιλόδοξο με τα περισσότερα από τα αξιόλογα πολυσέλιδα, πολυεστιακά, εγκυκλοπαιδικά ξένα μυθιστορήματα που εκδόθηκαν στη χώρα τα τελευταία χρόνια. Είναι εξίσου περίπλοκο από αφηγηματική σκοπιά, διαπνέεται επίσης από φιλοσοφική διάθεση και δεν ορρωδεί μπροστά στα δύσκολα θέματα της βίας και του κακού.
»Υπάρχει ωστόσο ένας κρίσιμος παράγοντας που το διαφοροποιεί από τους ανταγωνιστές του κι αυτός δεν είναι άλλος από τη γλώσσα.
» Εκεί που στα περισσότερα βιβλία της κατηγορίας ο συγγραφέας συνδυάζει μια πυκνή γλώσσα με ευφάνταστα αφηγηματικά τρικ με απώτερο σκοπό να διατυπώσει κάποιο αξιοσημείωτο φιλοσοφικό ή κοινωνιολογικό συμπέρασμα, δείχνοντας συνάμα λιγότερο ενδιαφέρον για την ανάδειξη των συναισθημάτων των ηρώων και περισσότερο για την αποτύπωση των ιδεών τους, η γλώσσα του Καμπρέ, προσιτή ακόμη και για τον επονομαζόμενο μέσο αναγνώστη, κατασκευάζει σκηνές κινηματογραφικής ατμόσφαιρας.
»Ταυτόχρονα, ο Καμπρέ ενδιαφέρεται με την ίδια ένταση για τις ιδέες και τα συναισθήματα των χαρακτήρων του, ενώ επίσης τα περίτεχνα αφηγηματικά τρικ που χρησιμοποιεί εξυπηρετούν πρωτίστως την αρμονική ανάπτυξη της πλοκής και την επιθυμία του να αφηγηθεί μια συναρπαστική και ολοκληρωμένη ιστορία».
Διάλογος με τον Αντόρνο και άλλα μυστικά
Η «χημεία» του Confiteor με ένα ευρύτερο κοινό δεν θα έδενε χωρίς τη μετάφραση, την επιμέλεια και το εκδοτικό κύρος που το τυλίγει. Ομως υπάρχουν κι άλλα μυστικά.
«Ισως έχουμε ανάγκη σήμερα να πούμε κι εμείς “confiteor-mea culpa”» (Αλεξάνδρα Μπίζη, Βιβλιοπωλείο Πλειάδες). «Δεν είναι κουλτουριάρικο. Συνδέει τον προβληματισμό με το σασπένς της δράσης. Δεν βαριέσαι ποτέ» (Μαρία Παπαγεωργίου, Βιβλιοπωλείο Επί Λέξει). «Μπαίνει στην πολυπλοκότητα των πραγμάτων και δείχνει ότι όλα συνδέονται μεταξύ τους κι έτσι παράγουν νόημα» (Αλκηστις Τριμπέρη, μεταφράστρια).
«Ενας από τους βαθύτερους λόγους που με συγκίνησαν σ’ αυτό το βιβλίο, εντοπίζεται στην αρχή του», εξομολογείται η κοινωνική ανθρωπολόγος Αθηνά Αθανασίου, εστιάζoντας στο φιλοσοφικό νήμα του:
«“Μέχρι χθες το βράδυ, περπατώντας στους βρεγμένους δρόμους της Βαλκάρκα, δεν είχα καταλάβει ότι το να γεννηθώ σε εκείνη την οικογένεια ήταν ένα ασυγχώρητο λάθος”. Αυτή η πρώτη πρόταση συμπυκνώνει, λογοτεχνικά και φιλοσοφικά, το “πνεύμα” της αφήγησης: την περιπλάνηση ενός ανθρώπου που αναλαμβάνει την επώδυνη ευθύνη να ανασυνθέσει την οικογενειακή ιστορία λίγο πριν χάσει τη μνήμη του. Υπάρχει, άραγε, εξιλέωση για την αθέλητη συνενοχή του να “γεννηθώ σε εκείνη την οικογένεια”;
»Πώς αναλαμβάνεται και πώς κληρονομείται μια τέτοια ευθύνη; Το ερώτημα, αν και εξαρχής απαντημένο, επανέρχεται δριμύτερο στην πορεία της αφήγησης: υφαίνει το συναρπαστικό ταξίδι ενός ανεκτίμητης αξίας βιολιού του 18ου αιώνα, που είναι ο θησαυρός του συλλέκτη-πατέρα του πρωταγωνιστή, καθώς αλλάζει χέρια και συνδέεται με την ιστορία του ναζιστικού στρατοπέδου εξόντωσης.
»Το ανομολόγητο μυστικό της προέλευσης του οικογενειακού πλούτου και της πατρικής εξουσίας ξετυλίγεται καθώς ο πρωταγωνιστής συναντιέται ξανά με μια παιδική ηλικία χωρίς αγάπη, προκειμένου να γράψει μια μακρά επιστολή αγάπης: μια ομολογία χωρίς δικαστήριο, μια εξομολόγηση χωρίς θρησκεία. Ποίηση μετά από το Αουσβιτς - αδύνατο και βάρβαρο σύμφωνα με τον Αντόρνο- ή “η επιμονή της αισθητικής βούλησης”, όπως αναφέρει ο Καμπρέ;
»Στην επικράτεια μιας τραυματισμένης μνήμης και μιας παραληρηματικής εξομολόγησης, η αφήγηση παραδίδεται σε μια μη-γραμμική φόρμα, χωρίς καθαρά όρια και οριστικές θέσεις: το πρώτο ενικό πρόσωπο της εξομολόγησης, το δεύτερο της απεύθυνσης και το τρίτο πρόσωπο της απόστασης συγχέονται και “αλλάζουν χέρια”, όπως το βιολί, όπως και η επιστολή που μας παραδίδεται ως μυθιστόρημα, θυμίζοντάς μας, αν υπάρχει κάτι να “θυμηθούμε” εδώ, ότι δεν είναι ποτέ δεδομένο ποιος μιλάει όταν εξομολογείται κανείς».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας