Της Αλλοπάρ*

Ψαχουλεύοντας στη βιβλιοθήκη του δικού μου, εδώ στον Μαραθώνα, βρήκα ένα εκπληκτικό βιβλίο, χάρη στο οποίο κατάλαβα, μέσες-άκρες, το πώς η ιατροδικαστική αρχαιολογία μπορεί σήμερα να βρίσκει ένα σωρό πράγματα, μελετώντας σκελετούς ανθρώπων και ζώων που πέθαναν πριν από πολλές χιλιάδες χρόνια. Και έτσι να καταλάβω το τι μπορούμε να περιμένουμε μετά την ολοκλήρωση της μελέτης του σκελετού που βρέθηκε πρόσφατα στον τάφο της Αμφίπολης.

Το βιβλίο αυτό, με τίτλο «Γραμμένο στα οστά» (Εκδόσεις Σαββάλας), αρχίζει με τα πορίσματα της μελέτης πολλών σκελετών -περίπου 40- που βρέθηκαν στο Πακιστάν το 1920 και ανήκαν σε ανθρώπους που έζησαν κάπου 4.000 χρόνια π.Χ. Οι σκελετοί εκείνοι βρέθηκαν σε δύο αρχαίες πόλεις και η πρώτη εντύπωση ήταν ότι ανήκαν σε θύματα μιας σφαγής. Μετά από πολλή μελέτη και χάρη στη σύγχρονη τεχνολογία, οι θάνατοι εκείνοι αποδόθηκαν σε ελονοσία σε πρώτο στάδιο και, τελικά, όταν οι συνθήκες επιδεινώθηκαν, σε χολέρα.

Μια άλλη περίπτωση μελέτης σκελετού ήταν εκείνη ενός παιδιού που έζησε στην κεντρική Πορτογαλία πριν από περίπου 23.000 χρόνια. Ο σκελετός του βρέθηκε τυχαία, στη διάρκεια χωματουργικών εργασιών το 1998. Εκτός από πολλές άλλες πληροφορίες που πήραν οι μελετητές του σκελετού, έφτασαν και στο συμπέρασμα ότι το παιδί εκείνο είχε γενετικά χαρακτηριστικά Νεάτερνταλ, κάτι που σημαίνει ότι οι τελευταίοι Νεάτερνταλ της Ευρώπης συνέβαλαν στο γονιδιακό απόθεμα των μεταγενέστερων πληθυσμών.

Εκπληκτική ήταν η περίπτωση σκελετού που βρέθηκε τυχαία στην Κένυα, το 1984, και που τελικά υπολογίστηκε ότι ανήκε σε παιδί-έφηβο (11-15 ετών) που έζησε 1,5 εκατομμύριο χρόνια πριν! Είναι συναρπαστική η περιγραφή των ερευνών που έγιναν πάνω στον σκελετό αυτό, το πώς προσδιορίστηκε η ηλικία του, το φύλο, αλλά και το πώς πέθανε εκείνο το παιδί - πνίγηκε σε έλος!

Πιο γνωστή απ' όλες, ωστόσο, είναι η μελέτη του σκελετού του Τουταγχαμών, του νεαρού που έγινε στα 9 χρόνια του φαραώ και σκοτώθηκε στα 18 του. Ο Τουταγχαμών βρέθηκε το 1922 από τον Χάουαρντ Κάρτερ σε μια σαρκοφάγο που προφύλασσε το μουμιοποιημένο σώμα του. Οι έρευνες άρχισαν αφού πρώτα έβγαλαν τις γάζες που περιτύλιγαν το πτώμα και αφαιρέθηκε η χρυσή μάσκα του. Φάνηκε το πρόσωπο ενός νέου, καλοξυρισμένου, με επίπεδη μύτη και τρυπημένα αυτιά. Οι υποθέσεις για την αιτία θανάτου έδιναν κι έπαιρναν, μέχρι που, τελικά, προσδιορίστηκε ότι πέθανε βίαια κι όχι από κάποια ασθένεια. Το πιθανότερο είναι να τραυματίστηκε θανάσιμα στη διάρκεια κυνηγιού με το ολόχρυσο άρμα του -έφερε τραύματα στο κεφάλι και στο στήθος- πριν από 3.370 χρόνια.

Δεν συνεχίζω άλλο. Αν το βρείτε αυτό το βιβλίο, πάρτε το με κλειστά μάτια. Δεν θα πάρετε μόνο μια ιδέα για το πώς τα ανθρώπινα οστά αποκαλύπτουν τα μυστικά των νεκρών, αλλά και για το πώς ζούσαν οι άνθρωποι πριν από χιλιάδες και εκατομμύρια χρόνια. Το συνιστώ ανεπιφύλακτα.

* Η Αλλοπάρ είναι η αγαπημένη μου σκύλα που, εκτός από αλλοπαρμένη, κροτοφοβική και ψιλο-υστερική, είναι και κλέφτρα των βιβλίων μου - και το καταγγέλλω! Ας έχει χάρη που την αγαπάω πολύ...