Η σκηνή του κόσμου και του εαυτού

Το παραθέτω αυτούσιο για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής: «Πλάσμα κατατρεγμένο / πέφτει στα γόνατα / και ζητά αρωγή. / Η βοήθεια φτάνει/ με μικρά βήματα γκέισας. / Σκύβει, / το σηκώνει από το χώμα. / Σιωπητήριο ακούγεται / σε άκρα σιγή / οικουμένη. / Πριν πιάσει τ’ άρματα ξανά». Λόγος αφοριστικός, ενίοτε κρυπτικός, συνειδητά εκλεπτυσμένος. Η ποίηση ασφαλώς ξέρει εδώ τα όριά της και τα σέβεται απαρέγκλιτα. Η δε ανάγνωση, η ενδελεχής εννοείται, καλείται, το τονίζω αυτό, να συνεισφέρει και η ίδια, πάντα κατά το δοκούν, τις κατάλληλες συντροφικές σημασίες, τις ενδεχόμενες συμπληρωματικές διερμηνείες, τις τεκμηριωμένες απαντήσεις στα διαδοχικά ερωτήματα, αμιγώς οντολογικής υφής, τα οποία αποτυπώνονται με νηφαλιότητα στα επιμέρους ποιήματα, τα ακραιφνώς φίλια ή, κατά διαλεκτική φορά, τα αντιθετικά συμφραζόμενα, αλλά και τις πιθανές προεκτάσεις των δεδομένων υλικών συγκίνησης.

Ο προκείμενος, εμφανώς παραγωγικός λυρισμός, βεβαίως, μας αφορά. Γι΄ αυτό η Αθηνά Παπαδάκη (1945), χαρακτηριστική εκπρόσωπος της λογοτεχνικής γενιάς του ’70, μας γνέφει. Αλλωστε είναι πεπεισμένη ότι η συμμετοχή μας στην υπόθεση της πλήρους κατανόησης του μηνύματος είναι εξ ορισμού απαραίτητη κι άλλο τόσο ευεργετική. Από την άποψη αυτή, η Σκιά ψυχής συνιστά ένα ανοιχτό Σχολείο αναστοχαστικής επικοινωνίας.

Εξ ου και η αισθητική εμπέδωση όπως απαντά στο «Ατελές χρονικό», το πέμπτο στη σειρά ποίημα από τα είκοσι οκτώ συνολικά του έργου. Εχει κατά λέξη ως εξής: «Καταρρέει πάλι το μνημείο γεωγραφία. / Σπίτια στο χείλος του γκρεμού, / προσεύχονται στα χαμηλά της Ιστορίας. / Κι όπου τα καταπιεί η γη. / Πώς πήραν αέρα τόσα φονικά; / μέχρι και τα βουνά κατάκοπα / από το βάρος των βημάτων. / Αμήχανη παραμένω / κοιτάζοντας το παραθαλάσσιο κάστρο. / Με τις πέτρες του λιθοβολείται / η ελκόμενη φύτρα των ανθρώπων. / Αληθεύει πως ο βίος μας / θα καταγραφεί σαν μαρτυρία εποχής; /Αποδημούν οι πράξεις / ταχύτερα από τα λόγια. / Λόγια».

Η γραφή αναλαμβάνει την επιπρόσθετη αρμοδιότητα να δρα ως να ήταν μια αποστολή εξυγίανσης του κόσμου που μας περιβάλλει. Χωρίς να καλύπτεται πίσω από ένα προσωπείο παραδοσιακού διδακτισμού ή να προβάλλει τις όποιες θεατές ή αθέατες νευρώσεις της, η στιχική πολιτική της βραβευμένης προ πολλού από την Ακαδημία Αθηνών ποιήτριας επιχειρεί, εκτός των άλλων, να ακυρώσει φοβίες, καταχρηστικές εμμονές και εγγενείς παθογένειες της ύπαρξης. Εξ ου και η όλη πρόσφορη διαχείριση του επιλεγμένου κειμενικού υλικού.

Ας απομονώσω τα εξής ενδεικτικά σημεία μιας στωικής στρατηγικής βίου: «Την κάθε ενοχή / να την καλοδεχτείς, / στο βάθος κουβαλάει / κρυφή ελπίδα [...] Ποια η καταγωγή του λάθους; / Δεν ανιχνεύεται στα πέρατα / όπου η ζωή / ελεύθερη κι αθώα. / Κι ο θάνατος; / Ας βαφτιστούμε γαληνεμένοι / στη συμφιλίωση, / ως το μέγιστο ένα. /Ισως ο Αδης / αποφεύγει τον διχασμό». (Βλ. το κρίσιμο «Προς εαυτόν»). Συγκρατώ ότι το φαντασιακό στοιχείο και η συναφής ένταση, η οποία κατά κανόνα το διακρίνει, δεν επικυριαρχούν. Η λέξη βιδωμένη στο κυριολεκτικό έδαφος της καθημερινότητας κατοχυρώνει ευθέως μιαν εμφανώς εξορθολογισμένη σύνεση, η οποία κρίνεται, ως εκ των πραγμάτων, ικανή και αναγκαία για την αντιμετώπιση του πανικού από όπου κι αν προκύπτει.

Λαμβάνοντας υπόψη την κειμενική πληρότητα, η πρόνοια της δημιουργού του παρόντος εναργούς και πολύνευρου λόγου θα συνεισφέρει την κατάλληλη στιγμή και τη συγκεκριμένη θεολογική νύξη, όπως φέρ’ ειπείν είναι η εξής: «Ανέβαινε / μετά τον αφανισμό, / ανέβαινε /με σκέψη δίκοπο μαχαίρι. / Να συναντήσει / τους νεφεληγέτες. / Μήπως / το «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν» / μετά τον θάνατο, / θα πραγματοποιηθεί». Διαβάζω δηλαδή τις «Επινοήσεις», τις οποίες μόλις αντέγραψα, ως μιαν ανανέωση της εμπιστοσύνης και στη μεταφυσική απόκλιση. Ο,τι δηλαδή σπεύδει να υιοθετηθεί εδώ και τώρα από το ποιητικό υποκείμενο.