Ενα πανηγύρι της μυθοπλασίας

Στην Αυγή, ένας ηλικιωμένος συγγραφέας αυτοβιογραφείται αφηγούμενος την τραγική ιστορία της γειτόνισσάς του. Η καθημερινότητα του αφηγητή και της γυναίκας του, Αυγής, διασταυρώνεται συνεχώς με την προσωπική ιστορία της Λίας, που μετά τον θάνατο της μητέρας της αποφασίζει να μη βγει ξανά από το σπίτι και, απαρηγόρητη, την αναζητά στον κόσμο των νεκρών… Στην Αυγή, τα πάντα κινούνται σε μια ζώνη λυκόφωτος ανάμεσα στα βασίλεια των νεκρών και των ζωντανών, καθώς οι δύο ιστορίες συναντούν σε κάθε στροφή και αντιστροφή του κειμένου την ιστορία της συγγραφής του βιβλίου.

Ενα κείμενο-λαβύρινθος προφανώς χρειάζεται μια «Αριάδνη» για την προσπέλασή του και η δεινή αφηγήτρια Σεχραζάτ-Λία, ως αδελφή του Μινώταυρου, είναι ταυτόχρονα και Αριάδνη. Ωστόσο, το νήμα της ιστορίας της, σύμφωνα με το γνωστό παράδοξο, αντί να οδηγεί στο κέντρο και από κει στην έξοδο, είναι μια επανάληψη του λαβυρίνθου, καθώς ο αφηγητής στρίβει και ξεστρίβει τη βίδα της ερμηνείας, «νύχτα τη νύχτα», μέχρι το τελικό πρωί, μέχρι άλλη μια μέρα να κερδηθεί αποκλειστικά με τη δύναμη της μυθοπλασίας.

Οπως η Λία και ο αφηγητής που παρατηρούν συχνά το πέλος του χαλιού, έτσι και το κείμενο αιχμαλωτίζει την ανάγνωση αναγκάζοντάς την να αναζητήσει κάτω από τις αλλεπάλληλες διαστρωματώσεις και πίσω από τις περίτεχνες σταυροβελονιές και τα ρετάλια των μικροϊστοριών ένα αρχικό σχέδιο ή και την ίδια την κλωστή «που έχει γύρω της περασμένα τα μαργαριτάρια», θα έλεγε ο Χένρι Τζέιμς.

Ο λαβύρινθος της Αυγής δομείται πάνω σε τρία φαινομενικά διακριτά επίπεδα: ένα δυστοπικό παρόν μιας πόλης που θυμίζει την περίοδο της πανδημίας· ένα υπόγειο δίκτυο από στοές ή κατακόμβες, με σκάλες που κατεβαίνουν χωρίς να οδηγούν πουθενά όπως στις εφιαλτικές φυλακές του Πιρανέζι, εικονογραφώντας ζοφερά τον ευθύγραμμο λαβύρινθο του χρόνου, θα έλεγε ο Μπόρχες, αντλώντας πολλά από τη «Φυσική της μελαγχολίας» του Γκοσποντίνοφ· και τέλος, έναν αναστάσιμο, παραδείσιο τόπο, το χωριό της μητέρας της Λίας, έναν χώρο νεκροζώντανων υπάρξεων σε μια εξαιρετική επανεγγραφή σε ελληνικά συμφραζόμενα του θρυλικού Πέδρο Πάραμο του Χουάν Ρούλφο, η οποία μεταμορφώνει τη μεξικανική ενδοχώρα σε μανιάτικο χωριό χωρίς να ενδώσει σε νεοηθογραφικές ευκολίες.

Αν μάλιστα προστεθούν οι συχνές ενοράσεις του αφηγητή, που αρκεί να κλείσει τα μάτια για να βρεθεί σε άλλους κόσμους, συνομιλώντας με νεκρούς ή ταξιδεύοντας σε άλλες εποχές, τα όρια πραγματικότητας και φαντασίας γίνονται δυσδιάκριτα.

Ωστόσο, οι χωροχρονικές σχέσεις ανάμεσα στα επίπεδα δεν είναι απόλυτα διακριτές και κανένα τους δεν προσημαίνεται θετικά. Το εδώ και τώρα, το εκεί και μετά, είναι πάντα σχετικά, καθώς υπάρχουν συνεχώς διαπιδύσεις και αλληλοκατοπτρισμοί. Οι ιστορίες που σχετίζονται με τον αναστάσιμο παράδεισο είναι αιματοβαμμένες, ένας Μινώταυρος θα βρεθεί τελικά όχι στον ταφικό Λαβύρινθο αλλά στον αναστάσιμο. Οσο για τον Κάτω Κόσμο του συλλογικού ασυνειδήτου που κατοικείται από τα «αναγνωστικά κτερίσματα» της ανθρωπότητας, αερικά, ξωτικά και οπτασίες ηρώων της παιδικής λογοτεχνίας -από την Αλίκη ώς τον Ολιβερ Τουίστ- και όπου περιπλανιέται και η πλασμένη μόνο με λέξεις χάρτινη Λία, τα πάντα είναι εφιαλτικά παραμορφωμένα.

Ο κυριολεκτικός ή μεταφορικός εγκλεισμός σε ορατά ή αόρατα τείχη (από τo αστικό διαμέρισμα ή το άσυλο ώς τη γυναικεία μήτρα) εγγράφεται με διάφορους τρόπους στο κείμενο, άλλοτε εξωτερικός και αναγκαστικός, άλλοτε παίρνει τη μορφή καταθλιπτικής αυτοτιμωρίας ή προφύλαξης από καταπιεστικές κοινωνικές συμβάσεις και την έλλειψη ουσιαστικών σχέσεων, και άλλοτε γίνεται ακόμα και δημιουργικός.

Παρά την εντύπωση του πραγματικού, δεν υπάρχουν ερείσματα πραγματικότητας σ’ ένα κείμενο-πανηγύρι της μυθοπλασίας. Διαβάζουμε μια ιστορία που τρέχει στην οθόνη ενός υπολογιστή ή αντιβουίζει στους κοχλίες των αυτιών του παντοκράτορα αφηγητή, καθώς τα πάντα διαδραματίζονται στις διακλαδώσεις του μυαλού αυτής της εγγεγραμμένης στο κείμενο συγγραφικής περσόνας. Δημιουργός και δημιουργήματα αλληλοκαθρεφτίζονται σε αντικριστούς καθρέφτες. «Ποια είναι η υλική της υπόσταση;» αναρωτιέται ο αφηγητής για τη Λία. Καμία, όπως όμως και η δική του, γιατί η μοναδική σταθερά αυτής της ασώματης φιγούρας είναι η υπόδυση ρόλων, σ’ ένα κείμενο γεμάτο σκιές και απεικάσματα εμπειριών και διαβασμάτων.

Η Αυγή είναι προφανώς μια σύγχρονη «Νέκυια», αντλεί από την αρχαία τραγωδία (ο χορός των γυναικών), παρωδεί θρησκευτικά στοιχεία (το ανεμογκάστρι της Λίας, η είσοδός της στο χωριό πάνω σε γάιδαρο), αξιοποιεί μυθολογικούς συμβολισμούς και μεταπαραμορφώνει τρόπους από διάφορες νόρμες. Αν και προγραμματικά αυτοαναφορικό κείμενο, σφύζει από ζωή και συγκίνηση· γεμάτο σπάνιας εσωτερικής έντασης σπαρακτικές σελίδες και θερμές εξομολογήσεις, λυρικά πετάγματα και βιρτουόζικες υφοποιήσεις, αγγίζει θεματικά πολλαπλά ζητήματα της σύγχρονης ζωής, εικονογραφώντας πολυδιάστατα αυτό το οδυνηρό αστραπιαίο φλας που αντιστοιχεί στο μήκος της ανθρώπινης ζωής και περικλείεται από τόσο μαύρο.