Τα πνεύματα του Ινισέριν και η αναπότρεπτη άνοδος του Μάρτιν Μακντόνα

Ισως ακόμα πιο απολαυστικό από το να ανακαλύπτεις έναν δημιουργό να είναι το να τον βλέπεις να ξεκινά και στη συνέχεια να εξελίσσεται σταθερά μέσα στον χρόνο. Να δικαιώνει προβλέψεις, να κάνει απρόσμενες επιλογές, να αναπτύσσει με τον χρόνο στοιχεία που σπερματικά ήταν εμφανή αλλά τώρα αποκτούν διαστάσεις, βάθος και νέες ποιότητες που ξεπηδούν μέσα από τις σταθερές φόρμες και αναφορές.

Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί ο Μάρτιν Μακντόνα. Ή πιο σωστά αποτελεί την ενσάρκωση αυτής της διαδικασίας για τη γενιά αυτή των συγγραφέων που τώρα μπαίνουν στην πρώτη βιολογική τους ωριμότητα (45 με 55).

Αν κάποιος διαβάσει το βιβλίο «In-yer-face theatre» του Aleks Sierz, το οποίο περιγράφει το αγγλικό θέατρο τη δεκαετία του ’90, θα βρει το όνομα του Μακντόνα ανάμεσα στα άλλα σε μια δεύτερη ή τρίτη σειρά, σε μια περίοδο που κυριαρχούσαν τα ονόματα του Μαρκ Ρέιβενχιλ, του Φίλιπ Ρίντλει και της Σάρα Κέιν. Λίγο μετά ο Μακντόνα θα γίνει ο πρώτος μετά τον Σέξπιρ θεατρικός συγγραφέας που θα δει τέσσερα έργα του να παίζονται στο Λονδίνο την ίδια σεζόν.

Τα πρώτα του έργα είναι εντυπωσιακά. Κυρίως γιατί ο Μακντόνα γνωρίζει το πώς να δομήσει μια λειτουργική πλοκή, πώς να επιταχύνει με εύστοχους διαλόγους, πώς να κάνει τον κυνισμό που κατοικεί στα έργα του να φαίνεται γοητευτικός μέσω της μηχανικής τής σωστά οριοθετημένης αφήγησης. Στην πραγματικότητα όμως ο Μακντόνα ωριμάζει καθώς μαθαίνει να διαχειρίζεται τα ήδη κατακτημένα του προτερήματα: την ποιητική της βίας, την πρωτοτυπία των ευρημάτων, τη μουσικότητα της στιλιζαρισμένης προφορικότητας. Προτερήματα που μεταμορφωμένα κυριαρχούν μέχρι και σήμερα και δίνουν τον τόνο σε όλες του τις δουλειές.

Ισως το πιο κρίσιμο (σιχαίνομαι τον όρο «ώριμο») έργο του να είναι ο «Πουπουλένιος» του 2003. Ο Μακντόνα γράφει για πρώτη φορά με σκοπό να διατυπώσει μια συγκεκριμένη θέση. Να σταθεί απέναντι σε όσους περιγράφουν τα έργα του ως ανήθικα ακριβώς λόγω της εικονογραφίας της βίας τους. Και ίσως να είναι αυτή η προσωπική εμπλοκή του συγγραφέα που μας επιτρέπει για πρώτη φορά να διακρίνουμε κάτι απόλυτα ανθρώπινο στο βάθος των χαρακτήρων. Οχι σκληρότητα αλλά αδυναμία. Οχι κακία αλλά σφάλμα. Οχι φρίκη αλλά πόνο.

Εναν χρόνο μετά θα περάσει στον κινηματογράφο γράφοντας και σκηνοθετώντας τις ταινίες του χωρίς να παρατήσει τη θεατρική συγγραφή (έχει γράψει τρία θεατρικά σε αυτό το διάστημα). Αλλωστε, όπως λέει και στις συνεντεύξεις, ο κινηματογράφος ήταν ο αρχικός του στόχος και το θέατρο ήρθε στη ζωή του από την αδυναμία του να τον εκπληρώσει. Από τη μετάβαση αυτή θα προκύψουν το μικρού μήκους διαμάντι Six-Shooter (βραβείο Οσκαρ το 2004), το «Αποστολή στην Μπριζ» (προσωπικό αγαπημένο και κατά τη γνώμη μου το έργο που συνοψίζει κινηματογραφικά το θεατρικό του στίγμα), το ανοικονόμητο «Εφτά ψυχοπαθείς» και το εξαιρετικό «Οι τρεις πινακίδες έξω από το Εμπινγκ, στο Μιζούρι», το οποίο όμως μοιάζει να στέκει εκτός του κανόνα που ορίζουν όλα τα άλλα έργα του Μακντόνα ως ένα παράδοξο επίτευγμα.

Τους τελευταίους μήνες, η νέα του ταινία «Τα πνεύματα του Ινισέριν» κατακτούν βραβεία, διθυραμβικά σχόλια και κυρίως γίνονται θέμα έντονων συζητήσεων ανάμεσα σε παρέες, κριτικούς και θεατές ως ένα ζωντανό καλλιτεχνικό ζήτημα. Δεν θα ‘θελα να αναλύσω τα έργο, μόνο να διατυπώσω αυτή την απόλαυση που σου δημιουργεί η αίσθηση της αργής ωρίμανσης, η επιβεβαίωση μιας εξελικτικής και ανοδικής διαδικασίας.

Εδώ τα αφηγηματικά ευρήματα δεν βρίσκονται στο κέντρο αλλά αποτελούν αφορμές ώστε να ξεκινήσει το έργο. Ολα τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όλες οι αρετές και οι δημιουργικές εμμονές βρίσκονται εδώ. Περισσότερο από οπουδήποτε αλλού. Αλλά μετουσιωμένες. Σε κάτι πιο ώριμο και μαζί λιτό, πιο μεστό και πιο κρίσιμο. Και τελικά το έργο καταφέρνει αυτό το σπάνιο διπλό επίτευγμα. Να σε τέρπει πλήρως ως προς τις προσδοκίες σου, αλλά ταυτόχρονα να σε κάνει να διψάς για το επόμενο βήμα του δημιουργού.