Μα… πού είναι όλοι;

Την προηγούμενη εβδομάδα ψηφίστηκε ο νόμος που κυριολεκτικά καταργεί το ΕΣΥ. Στην πραγματικότητα, αποτελεί μια κίνηση που με τη μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια καταργεί την υγεία ως κοινωνικό αγαθό στη χώρα.

Και μάλιστα σε μια περίοδο που ανέδειξε τη σημασία των δομών υγείας και την ανάγκη της ενίσχυσής τους. Σε πρακτικό επίπεδο, οι επιπτώσεις αυτής της ύβρεως θα είναι άμεσες και ορατές το αμέσως επόμενο διάστημα. Το ΕΣΥ όμως, παρά την τεράστια πρακτική σημασία του, έχει και μια άλλη συμβολική διάσταση: υπήρξε μία από τις κεντρικές μεταρρυθμίσεις της Μεταπολίτευσης.

Η υγεία υπήρξε το κεντρικό μεταρρυθμιστικό πεδίο των αλλαγών της δεκαετίας του ’80, ο κεντρικός πυλώνας οικοδόμησης ενός κοινωνικού κράτους, με αρχές διαμόρφωσης την ισότητα και την καθολικότητα. Δεν είναι υπερβολή να πούμε πως το ΕΣΥ αποτέλεσε τη σημαντικότερη παρακαταθήκη της κοινωνικής πολιτικής στην Ελλάδα. Και ως τέτοια, σε συμβολικό επίπεδο, εμπεριέχει το σύνολο των αλλαγών του μεταπολιτευτικού ελληνικού κράτους.

Η αλλαγή που έφερε το καθεστώς των «αρίστων» δεν αποτελεί μόνο μια προσπάθεια διάλυσης της δημόσιας υγείας σε βάρος των χαμηλών στρωμάτων. Είναι ουσιαστικά η καταβαράθρωση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Τόσο σε πρακτικό όσο και σε συμβολικό επίπεδο, η κατάργηση του ΕΣΥ είναι η επιστροφή σε μια άλλη Ελλάδα.

Το ζητούμενο εδώ είναι πώς μια τόσο σημαντική και εγκληματική οπισθοδρόμηση δεν έφερε τις αντιδράσεις που θα περίμενε κανείς. Πώς μια πολιτική χειρονομία που αλλάζει το πρόσωπο της κοινωνίας προς το χειρότερο δεν βρήκε μπροστά της συλλογικές αντιστάσεις ώστε να αποτραπεί ή έστω να αμφισβητηθεί έμπρακτα και επί της ουσίας.

Το ερώτημα γίνεται ακόμη πιο επιτακτικό αν αναλογιστούμε τη γενικότερη συγκυρία. Τις καθημερινές αποκαλύψεις για τις παρακολουθήσεις, οι οποίες θέτουν με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο ένα βαθύ πολιτειακό πρόβλημα, την ακρίβεια που όλο και αυξάνεται παρά τα αστεία μέτρα και τα κάθε λογής «καλάθια», τους πλειστηριασμούς, τη διάλυση της δημόσιας παιδείας, τον προβληματικό τρόπο που λειτουργούν τα ΜΜΕ, την καθημερινή επίδειξη αγριότητας της αστυνομίας. Τη δυσκολία να υπάρχεις σε μια χώρα που μέρα με τη μέρα διαλύεται όλο και περισσότερο. Την παραδοχή πως μια κοινωνία πεθαίνει μπροστά στα μάτια μας. Πού είναι λοιπόν όλοι;

Δεν είμαι σίγουρος τι περιγράφει αυτή η απουσία. Απογοήτευση, μοιρολατρία, εξάντληση, ενσαρκωμένο κυνισμό; Ολα αυτά μαζί και ακόμη περισσότερα; Και δεν εξαιρώ φυσικά από το ερώτημα αυτό ούτε τον εαυτό μου ούτε τον περίγυρό μου. Σε αντίθεση με τα πρώτα χρόνια των μνημονίων, οι αντιστάσεις δεν είναι ορατές ούτε καν σε σπερματικό βαθμό. Δεν υπάρχει συλλογική κίνηση, δεν υπάρχουν πρωτοβουλίες, δεν υπάρχει συλλογικό –έστω και θολό– κοινωνικό αίτημα που να διατυπώνεται.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει και δυσαρέσκεια. Είναι παντού γύρω σου όπου και να βρεθείς. Διατυπωμένη σε καθημερινές κουβέντες και συμπεριφορές, σε απότομες εντάσεις και ακαριαία ξεσπάσματα, στο βλέμμα και στον τρόπο των ανθρώπων σε κάθε κοινωνική τους εκδήλωση. Το φορτίο αυτό είναι πάντοτε ορατό και κυρίαρχο.

Το θέμα είναι ακριβώς πως η δυσαρέσκεια αυτή δεν βρίσκει την πολιτική της έκφραση. Και δεν εννοώ εδώ σε επίπεδο κορυφής, αλλά έστω σε καθημερινές πράξεις αλληλεγγύης, σε παράλληλες δομές ή πρωτοβουλίες, σε οτιδήποτε δεν περιορίζεται στο ατομικό αδιέξοδο. Δεν υπάρχει η αναγκαία αυτή πολιτική διοχέτευση της οργής που μπορεί να τη μετατρέψει σε θετική χειρονομία.

Πολύ φοβάμαι πως όταν το φορτίο αυτό φτάσει στα όριά του, θα προσπαθήσει να εκτονωθεί χωρίς πολιτικά χαρακτηριστικά. Ως σκόρπια βία ενάντια σε αβέβαιους στόχους. Και αυτό –έτσι άτακτα, έτσι ασχημάτιστα– μόνο αρνητικά αποτελέσματα μπορεί να έχει τόσο άμεσα όσο και σε βάθος χρόνου. Είναι περίεργοι, πρωτόγνωροι καιροί. Κι εμείς περιπλανιόμαστε μέσα στη νύχτα και μας κατατρώει η φωτιά…