Κέρουακ

Αν ο Τζακ Κέρουακ ζούσε σήμερα θα είχε γίνει 100 χρόνων. Κάπου την άνοιξη ήταν η επέτειος της γέννησής του. Αλλά οι αριθμοί είναι προφάσεις. Προφάσεις για να θυμάσαι ή να ξεχνάς, προφάσεις για να πιάνεις κουβέντα ή για να γράφεις άρθρα. Ε και; Τι κακό έχουν οι προφάσεις; Ας γράψουμε το άρθρο λοιπόν.

Πολύ συχνά, όλο και περισσότερο καθώς μεγαλώνω, με πιάνει μια επιθυμία επιστροφής. Να γυρίσω στους δίσκους εκείνους, στους ποιητές και στα βιβλία που διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα και την αντίληψή μου σε μια πρώτη ηλικία. Δεν είναι νοσταλγία. Είναι μια προσπάθεια επανοικειοποίησης στοιχείων του εαυτού. Επαναδιαπραγμάτευση της πρώτης ύλης. Να προσπαθώ να αναμετρηθώ και να επαναφέρω εκείνο το πρώτο άγουρο και αγνό αισθητήριο. Να προσπαθήσω να καταλάβω τι ήταν αυτό που με τράβηξε και τελικά τι κουβαλάω από αυτό στη συνέχεια.

Πολλές φορές τα πράγματα μοιάζουν προφανή, σαν τίποτα να μην άλλαξε σε μια σχέση σταθερή, σχεδόν οικογενειακή. Το πρώτο εκείνο συναίσθημα επιστρέφει αμέσως. Με την ίδια ένταση, τον ίδιο τρόπο. Είναι άλλες φορές που όλα μοιάζουν ακατανόητα. Οι λόγοι για τους οποίους σου άρεσε ένα βιβλίο, οι λόγοι για τους οποίους σε ξεσήκωσε ένα συγκρότημα. Και είναι και κάποιες άλλες φορές... εκεί που συμβαίνουν και τα δύο ταυτόχρονα. Στις σπάνιες αυτές φορές επιστρέφεις στο ερέθισμα και το βρίσκεις να μη λειτουργεί. Από την άλλη είναι κάτι καινούργιο, κάτι τελείως νέο που βρισκόταν εκεί αλλά δεν σε είχε κινητοποιήσει (έστω συνειδητά) τότε. Μια τέτοια περίπτωση είναι για μένα ο Τζακ Κέρουακ.

Νομίζω πως προσλαμβάνουμε το έργο του Κέρουακ –και κατ’ επέκταση όλη την μπιτ λογοτεχνία– κυρίως ως ηθικό πρόταγμα και λιγότερο ως αυτό που όντως είναι. Λογοτεχνία. Ειδικότερα άμα έρθεις σε επαφή με τα κείμενα αυτά σε νεαρή ηλικία. Στις ηλικίες αυτές που σχηματίζεσαι, τότε που σχεδόν το μόνο κριτήριο είναι ο ενθουσιασμός. Αυτό που κρατάς τότε είναι ο τρόπος ζωής που προτείνουν τα βιβλία.

Η περιπλάνηση, η αντισυμβατικότητα, η ιερότητα των φιλικών δεσμών, η βακχεία της τέχνης, η απόλαυση της ζωής αφού την ξεφλουδίσεις από τυπικότητες και συμβάσεις. Ολη αυτή η επαναδιαπραγμάτευση του ρομαντισμού και η μετουσίωσή του στον μεταπολεμικό καταναλωτικό τρόπο. Βεβαίως. Αλλά το πρόταγμα αυτό είναι καταδικασμένο να γεράσει. Αν όχι να εξαφανιστεί, τουλάχιστον να ακούγεται αφελές ανά στιγμές.

Είναι που στους τρόπους ζωής –ειδικά σε αυτούς που κάποτε μπορεί να σε είχαν συναρπάσει– συναντάς δικές σου επιλογές και αποφάσεις, πολλές φορές αστοχίες και άλλοτε απλές μιμήσεις που μπορεί να θες να ξεχάσεις. Είναι μια αναμέτρηση με μια άλλη ηλικία και μια άλλη αντίληψη. Σαν παλιές φωτογραφίες με ακατανόητα κουρέματα.

Αλλά αν υπάρχει κάτι στην τέχνη που την καθορίζει ως τέτοια είναι εκείνο το κομμάτι που παραμένει σταθερό. Το αισθητικό ή συγκινησιακό στοιχείο που αναδεικνύεται μέσα από τις ιστορίες και τις περιγραφές, πίσω από την ηθική και τις προτάσεις, ανεξάρτητα από τον ίδιο τον συγγραφέα ακόμη. Ακουγα πριν από μερικές μέρες τις αναγνώσεις του On the road από τον Κέρουακ με τον Στιβ Αλλεν να τον συνοδεύει στο πιάνο. Στη συνέχεια το αγγλικό audiobook του μυθιστορήματος.

Καταλαβαίνοντας για πρώτη φορά εκείνον τον ρυθμό. Τον ρυθμό που κόβει τις προτάσεις, επαναλαμβάνει, γελοιοποιεί και συμπυκνώνει. Και ύστερα αισθάνθηκα πως είναι η πρώτη φορά που καταλαβαίνω αυτό το μυθιστόρημα. Ενα βιβλίο που πρέπει να έχω διαβάσει τουλάχιστον τρεις φορές. Και κάπου εκεί ένιωσα να ανακαλύπτω όχι κάτι στο βιβλίο ή στον συγγραφέα του, αλλά στον ίδιο τον εαυτό μου. Εναν νέο ενθουσιασμό για κάτι ήδη εμπεδωμένο.

Είναι τυχεροί αυτοί που μπορούν να επιστρέφουν. Αυτοί που μπορούν να βλέπουν το ίδιο τοπίο με νέο μάτι. Και μέσα από αυτή τη νέα ματιά να μπορούν τελικά –έστω στιγμιαία– να συναντούν όλη την αγνότητα του πιο ουσιαστικού ενθουσιασμού.