Η ανάδυση της αλήθειας

«Η ήττα της Δύσης», το τελευταίο βιβλίο του ανθρωπολόγου, ιστορικού και δοκιμιογράφου Emmanuel Todd, που μόλις κυκλοφόρησε και στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Πεδίο, σε επιστημονική επιμέλεια του καθηγητή Σωτήρη Ντάλη, είναι ένα άκρως επίκαιρο βιβλίο που καταπιάνεται με τον πόλεμο στην Ουκρανία και τον ρόλο της Δύσης σε αυτόν.

Ο συγγραφέας πιάνει το νήμα της παρούσας σύγκρουσης από την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και εξηγεί πώς το διάστημα μέχρι το 2022 που έγινε η ρωσική εισβολή στην περιοχή του Ντονμπάς υπήρξε ικανός χρόνος ώστε να προετοιμαστούν και οι δύο πλευρές. Κάνει αναφορά στη γρήγορη ανάπτυξη της Ρωσίας μετά την πτώση του κομμουνισμού και τη διάλυση της ΕΣΣΔ, όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο αλλά και σε κοινωνικούς δείκτες, για να καταδείξει πως η Δύση την υποτίμησε. Μιλάει επίσης για «μια μεταμοντέρνα ρωσοφοβία στην Ανατολική Ευρώπη», ενώ επιχειρεί να τεκμηριώσει πως η κρίση γεννήθηκε στη Δύση και όχι στη Ρωσία, στην Ουκρανία ή τις πρώην Λαϊκές Δημοκρατίες. Ειδικά για την Ευρώπη εκτιμά ότι «βρίσκεται μπλεγμένη σε έναν αυτοκαταστροφικό πόλεμο».

Χαρακτηριστικό κεφάλαιο του βιβλίου, που εν πολλοίς συμπυκνώνει τις σκέψεις του συγγραφέα, είναι οι δέκα εκπλήξεις από τον εν εξελίξει πόλεμο στην Ουκρανία.

Οπως αναφέρει ο ίδιος (σελ. 32), η πρώτη έκπληξη ήταν το ίδιο το ξέσπασμα του πολέμου στην Ευρώπη, μεταξύ δύο κρατών, σε μια ήπειρο, όπως σημειώνει, «που πίστευε ότι διήνυε μια αιώνια ειρήνη».

Η δεύτερη έκπληξη, όπως αναφέρει, είναι ότι οι δύο αντίπαλοι σε αυτόν τον πόλεμο είναι οι ΗΠΑ και η Ρωσία. Ετσι, όπως παρατηρεί, παρότι για περισσότερο από μία δεκαετία η Αμερική είχε αναγνωρίσει ως κύριο εχθρό της την Κίνα, «τώρα μέσω των Ουκρανών, γινόμαστε μάρτυρες μιας αντιπαράθεσης μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας».

Η τρίτη έκπληξη κατά τον Τοντ είναι «η στρατιωτική αντίσταση της Ουκρανίας», ενώ «όλοι ανέμεναν ότι θα συντριβεί γρήγορα». Σχολιάζει επίσης ότι «πιο έκπληκτοι ήταν οι ίδιοι οι Ρώσοι». Οπως γράφει: «Ομολογουμένως, η Ουκρανία είχε εξοπλιστεί με αντιαρματικούς πυραύλους Javelin από το ΝΑΤΟ και είχε στη διάθεσή της αμερικανικά συστήματα παρατήρησης και την καθοδήγηση των ΗΠΑ από την αρχή του πολέμου, ωστόσο η σθεναρή αντίσταση μιας χώρας σε κατάσταση αποσύνθεσης προκαλεί ένα ιστορικό πρόβλημα. Αυτό που κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει ήταν ότι θα έβρισκε στον πόλεμο έναν λόγο για να ζήσει, μια δικαιολογία για την ύπαρξή της».

Κατά τον Τοντ, η τέταρτη έκπληξη ήταν η οικονομική ανθεκτικότητα της Ρωσίας. Επ’ αυτού γράφει: «Αν μερικοί περίεργοι πολιτικοί και δημοσιογράφοι μας είχαν βρει τον χρόνο να διαβάσουν το βιβλίο του David Teutrie Russie, Le retour de la puissance, που δημοσιεύτηκε λίγους μήνες πριν από το ξέσπασμα του πολέμου, θα είχαμε γλιτώσει από αυτή τη γελοία πίστη στην οικονομική μας παντοδυναμία». Κατά τον Τοντ, «στο εν λόγω βιβλίο ανακαλύπτουμε μια Ρωσία σύγχρονη, μακριά από την άκαμπτη νεοσταλινική απολυταρχία που μας παρουσιάζει καθημερινά ο Τύπος, ικανή για μεγάλη τεχνική, οικονομική και κοινωνική ευελιξία - εν ολίγοις έναν αντίπαλο που πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη».

Η πέμπτη έκπληξη είναι «η κατάρρευση κάθε ευρωπαϊκής βούλησης», με τον συγγραφέα να τονίζει πως η Γερμανία αποδέχτηκε χωρίς δισταγμό το σαμποτάζ των αγωγών φυσικού αερίου Nord Stream. Σημειώνει επίσης την εξαφάνιση της Γαλλίας του Μακρόν από τη διεθνή σκηνή και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «ο άξονας Παρίσι-Βερολίνο έχει αντικατασταθεί από έναν άξονα Λονδίνο-Βαρσοβία-Κίεβο, ο οποίος κατευθύνεται από τις ΗΠΑ».

Ως έκτη έκπληξη περιγράφει «την ανάδειξη του Ηνωμένου Βασιλείου ως αντιρωσικού πυραύλου και ΝΑΤΟϊκής ενοχλητικής «αλογόμυγας»», σχολιάζοντας πως «ήθελε να είναι το πρώτο κράτος που θα έστελνε πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς και βαριά άρματα μάχης στην Ουκρανία».

Η έβδομη έκπληξη του συγγραφέα είναι το πώς επηρεάστηκε η παραδοσιακά ουδέτερη Σκανδιναβία.

Ογδοη και πιο εκπληκτική, κατά τον συγγραφέα πάντοτε, έκπληξη ήταν η διαπίστωση πως η κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη, δηλαδή οι ΗΠΑ, «αδυνατεί να εξασφαλίσει την προμήθεια οβίδων ή οποιουδήποτε άλλου εφοδίου στον Ουκρανό προστατευόμενό της». Οπως παρατηρεί, «πρόκειται για κάτι εκπληκτικό, αν αναλογιστεί κανείς ότι την παραμονή του πολέμου το συνολικό ΑΕΠ της Ρωσίας και της Λευκορωσίας αντιπροσώπευε το 3,3% του δυτικού ΑΕΠ (ΗΠΑ, Καναδά, Ευρώπης, Ιαπωνίας, Κορέας). Αυτό το 3,3%, ικανό να παραγάγει περισσότερα όπλα από τον δυτικό κόσμο, προκαλεί ένα διπλό πρόβλημα: πρώτον για τον ουκρανικό στρατό, ο οποίος χάνει τον πόλεμο λόγω έλλειψης υλικών πόρων, και δεύτερον για την επιστήμη της πολιτικής οικονομίας στη Δύση, καθώς η ψευδής φύση της -και τολμούμε να το πούμε αυτό- αποκαλύπτεται με αυτόν τον τρόπο στον κόσμο».

Η ένατη έκπληξη αφορά «την ιδεολογική μοναξιά της Δύσης και την άγνοια της δικής της απομόνωσης». Μεταξύ άλλων παρατηρεί πως «οι Δυτικοί περίμεναν -πραγματικά ανόητα- ότι όλος ο πλανήτης θα συμμεριζόταν την αγανάκτησή τους για τη Ρωσία. Απογοητεύτηκαν. Μόλις υποχώρησε το αρχικό σοκ του πολέμου, σταδιακά εκδηλώθηκε παντού όλο και περισσότερο μια διακριτική υποστήριξη προς τη Ρωσία».

Η δέκατη έκπληξη, η οποία μάλιστα κατά τον συγγραφέα «είναι έτοιμη να υλοποιηθεί», είναι «η ήττα της Δύσης». «Μια τέτοια δήλωση μπορεί να φαίνεται ακραία, δεδομένου ότι ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει, ωστόσο η ήττα είναι σίγουρη, καθώς η Δύση αυτοκαταστρέφεται αντί να δέχεται επίθεση από τη Ρωσία».

Τέλος, σημειώνει το εξής: «Μια απλή αλήθεια θα αναδυθεί: η κρίση της Δύσης είναι η κινητήρια δύναμη της ιστορίας που ζούμε. Κάποιοι το γνώριζαν. Οταν τελειώσει ο πόλεμος, κανείς δεν θα μπορεί να το αρνηθεί».