Δεν είναι μόνο μια επετειακή παράσταση εξήντα χρόνια μετά την πρώτη παρουσίασή της στην Επίδαυρο με ένα ιστορικό επιτελείο συντελεστών, σε μετάφραση Ιωάννη Γρυπάρη, σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού, με ηθοποιούς-κοσμήματα: Αννα Συνοδινού, Ελένη Χατζηαργύρη, Κάκια Παναγιώτου, Πίτσα Καπιτσινέα, Ελλη Βοζικιάδου, Θάνος Κωτσόπουλος, Λυκούργος Καλλέργης, Βασίλης Κανάκης. Αλλωστε και σε τούτη την παράσταση, που διατηρεί τη μετάφραση του Γρυπάρη, το πρωταγωνιστικό σύνολο είναι εξέχον: η κορυφαία Ελληνίδα τραγωδός Λυδία Κονιόρδου, η Λένα Παπαληγούρα, η Λουκία Μιχαλοπούλου μαζί με τους Γιάννη Τσορτέκη και Ακη Σακελλαρίου. Οπως και οι συντελεστές καθώς τη μουσική σύνθεση υπογράφει ο συνθέτης Χαράλαμπος Γωγιός, ενώ τα σκηνικά η Χριστίνα Κάλμπαρη.
Δεν πρόκειται απλώς για μια εντυπωσιακή παράσταση, καθώς στην ορχήστρα της Επιδαύρου θα βρεθεί το γυναικείο χορωδιακό σχήμα Κόρες - Chóres, που δημιούργησε η Μαρίνα Σάττι πριν από εφτά χρόνια με όχημα τη μουσική έκφραση υπερβαίνοντας ηλικίες και καταγωγές για να μπολιάσει την παραδοσιακή μουσική με τη σύγχρονη αισθητική, που μαζί με σπουδάστριες από τη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης θα συναποτελούν τον 50μελή χορό των Δαναΐδων. Ούτε το γεγονός ότι σολίστ θα είναι η Μαρίνα Σάττι, η σύγχρονη τραγουδίστρια και τραγουδοποιός που εκπροσώπησε τη χώρα μας στη Γιουροβίζιον και δεν κρύβει την κοινωνική ευαισθησία της, όπως πρόσφατα στο τραγούδι για τους θαλασσοπνιγμένους πρόσφυγες στη Μεσόγειο που δημιούργησε για την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Ούτε ότι θα βρεθεί στην Επίδαυρο η χορευτική-ακροβατική ομάδα «Κι όμως κινείται».
Μπορεί όλα τα παραπάνω να συνθέτουν μια ενδιαφέρουσα πρόταση, ωστόσο η πρόκληση για την παράσταση με την οποία θα πέσει η αυλαία στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου στο αρχαίο αργολικό θέατρο βρίσκεται στο ίδιο το έργο και στο γεγονός ότι στον πυρήνα του βρίσκονται δύο θεματικές που αγγίζουν αντίστοιχα δύο ακανθώδη σύγχρονα προβλήματα: η έννοια της εξαναγκασμένης προσφυγιάς και αυτή της πατριαρχίας, οι βαθιές ρίζες της οποίας φαίνεται ότι καθορίζουν τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία από τους αρχαίους χρόνους μέχρι σήμερα. Βρίσκεται ακόμη στο γεγονός ότι στο πρώτο και μοναδικό έργο που έχει διασωθεί από την τετραλογία του Αισχύλου «Δαναΐδες» πρωταγωνιστής είναι ένας γυναικείος χορός: ο Χορός των πενήντα Δαναΐδων που μαζί με τον πατέρα τους Δαναό ζητούν άσυλο στο Αργος -τον τόπο που κάποτε εγκατέλειψε κυνηγημένη από τον «οίστρο» η πρόγονός τους Ιώ- προκειμένου να ξεφύγουν από τους εξαδέλφους τους, τους πενήντα γιους του Αιγύπτου που απαιτούν να τις παντρευτούν με τη βία.
Το έργο που εκτυλίσσεται στην ίδια την πατρίδα του αρχαίου θεάτρου μπορεί στην πολυεπίπεδη μυθολογική του ύφανση να εξιστορεί τη μετανάστευση και την επικράτηση στη χώρα των Πελασγών του ελληνικού φύλου των λεγόμενων «Προελλήνων», μα πάνω απ’ όλα οι Ικέτιδες φέρνουν στη σκηνή τις ανάγκες που οδηγούν τους ανθρώπους στον ξεριζωμό από τη γη τους, την άγρια μοίρα του πρόσφυγα και κυρίως των γυναικών προσφύγων, την έμφυλη βία και τον αγώνα της γυναίκας ενάντια στη βίαιη επιβολή του άντρα. Ομως τελικά πρόκειται για ένα έργο βαθιά πολιτικό που με ποιητικό λόγο ντύνει την πανάρχαιη λαχτάρα για δικαιοσύνη και ελευθερία, αρχές που συγκροτούν τις ίδιες τις αξίες της δημοκρατίας, ενώνοντας τις φωνές των αρχαίων ηρωίδων με εκείνες των σημερινών.
«Χορός του έργου γινόμαστε εμείς, οι θεατές»
Αυτό το έργο αποτελεί αντικείμενο μακρόχρονης έρευνας από τη σκηνοθέτρια Μαριάννα Κάλμπαρη, όπως μας είχε αποκαλύψει με αφορμή τις «Παστρικές» πριν από δύο χρόνια. Την καλέσαμε να μας μιλήσει για τους λόγους που της ασκεί γοητεία, για τις επιλογές των συντελεστών και για τον αντικατοπτρισμό των σύγχρονων ζητημάτων σε ένα έργο του 5ου π.Χ. αιώνα.
«Είναι γεγονός ότι αγαπώ πολύ αυτή την τραγωδία και μάλιστα είχα χρησιμοποιήσει αποσπάσματα των χορικών στις “Παστρικές” που ανέβασα το 2022, θέλοντας να μιλήσω για τις Μικρασιάτισσες πρόσφυγες στο πλαίσιο του “Ολη η Ελλάδα, ένας πολιτισμός”. Οι “Ικέτιδες” είναι το πρώτο αρχαίο δράμα που μελέτησα, γοητευμένη από την πληροφορία ότι μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’50 θεωρούνταν σχεδόν ομόφωνα από τους φιλολόγους ως η αρχαιότερη σωζόμενη ελληνική τραγωδία, δεδομένο που άλλαξε το 1952 με πάπυρο που τοποθέτησε την πρώτη παράσταση των «Ικέτιδων» μεταξύ 470-460 π.Χ. Ομως ακόμα και σήμερα ορισμένοι φιλόλογοι αμφισβητούν το εύρημα και θεωρούν ότι η τραγωδία είναι ένα από τα πρώτα έργα του Αισχύλου, που πιθανολογούν ότι πρωτοανέβασε μόλις στα 19 του χρόνια.
Οποτε κι αν γράφτηκε ή παραστάθηκε πρώτη φορά το έργο, αυτό που έχει σημασία είναι το πόσο διαφορετικό μοιάζει από τις γνωστές μας τραγωδίες. Πρώτα απ’ όλα γιατί ο Χορός εδώ δεν είναι ένα σώμα ανθρώπων που στέκεται δίπλα στο δράμα των ηρώων και συμπάσχει μαζί τους. Ο Χορός εδώ είναι ο πρωταγωνιστής της ιστορίας. Κατά κάποιο τρόπο Χορός του έργου γινόμαστε εμείς, οι θεατές, που καλούμαστε να σταθούμε απέναντι στην ιστορία των κυνηγημένων αυτών εφήβων ως οι πολίτες που θα κρίνουν αν πρέπει να τους δώσουμε το άσυλο που ζητούν αλλά και τη δυνατότητα να σωθούν από τον αθέλητο γάμο με τους ξάδερφους τους, δηλαδή από τον βιασμό τους.
Πρόκειται για ένα κείμενο βαθιά πολιτικό που θέτει ζητήματα ουσιαστικά για τη λειτουργία της κοινωνίας, τις αρχές και την ευθύνη της απέναντι σε αυτό που αποκαλούμε δίκαιο.
Μπορώ να μιλάω ώρες για το έργο και αλλά και για τον μύθο των Δαναΐδων, έναν από τους αρχαιότερους και συναρπαστικότερους μύθους που μιλούν τόσο για το χρονικό της εγκατάστασης και επικράτησης του ελληνικού πατριαρχικού φύλου στα χώματα που ζούμε σήμερα, όσο και για τη θέση και τον ρόλο που όφειλε να έχει η γυναίκα στον αρχαίο κόσμο. Με λίγα λόγια, θέσεις και απόψεις που μας επηρέασαν και συνεχίζουν να μας επηρεάζουν μέχρι σήμερα. Μόνο που σήμερα ο κόσμος και τα ήθη αλλάζουν και αυτό μας επιτρέπει επιτέλους να διαβάσουμε τόσο τον μύθο όσο και το κείμενο του Αισχύλου με άλλα μάτια.
Οσον αφορά τη Μαρίνα Σάττι, δεν είναι η πρώτη φορά που θα τραγουδήσει σε παράσταση αρχαίου δράματος στην Επίδαυρο. Την κάλεσα εδώ και έναν χρόνο να συνεργαστούμε, προκειμένου να στηρίξει τις Chόres που είναι δημιούργημά της και βασικός πυλώνας του Χορού στην παράστασή μας. Στην Επίδαυρο η Μαρίνα Σάττι θα ερμηνεύσει ως σολίστ με την υπέροχη φωνή της δύο ύμνους από την ιδιαίτερη μουσική της παράστασης, που συνέθεσε ο παλιός συνεργάτης μου και καλλιτεχνικός διευθυντής στις Chóres, Χαράλαμπος Γωγιός. Χαίρομαι ιδιαίτερα για όλη τη δημιουργική ομάδα.
Η εικαστικός Χριστίνα Κάλμπαρη δημιούργησε ένα μοναδικό σύμπαν που ακροβατεί ανάμεσα στο αρχαίο και το σύγχρονο, το γνώριμο και το “εξωτικό», το οποίο φωτίζεται από την επίσης στενή συνεργάτιδά μου Στέλλα Κάλτσου. Και βέβαια ακόμα μία αγαπημένη συνεργάτιδα: η χορεύτρια-ακροβάτισσα Χριστίνα Σουγιουλτζή που υπογράφει τη χορογραφία και που -όπως η Μαρίνα Σάττι- “μπαίνει» στην παράσταση ως σολίστ στον ρόλο της Ιώς «οδηγώντας» τις χορεύτριές της που είναι επίσης μέρος του συνολικά 50μελούς Χορού της παράστασης, ο οποίος συμπεριλαμβάνει και σπουδάστριες από τη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης. Τέλος, δεν θα μπορούσα να μην αναφέρω, αλφαβητικά, τη φοβερή ερμηνευτική ομάδα των “Ικέτιδων», Λυδία Κονιόρδου, Λουκία Μιχαλοπούλου, Λένα Παπαληγούρα, Ακης Σακελλαρίου, Γιάννης Τσορτέκης, που δίνουν ζωή στο μοναδικό αυτό ποιητικό κείμενο».
Ποιες είναι οι Δαναΐδες;
Η ηθοποιός Λουκία Μιχαλοπούλου, που υποδύεται την Αμυμώνη –μία από τις 50 κόρες του Δαναού, μας συστήνει την ηρωίδα που μεταφέρει στο αργολικό θέατρο και μας εξηγεί γιατί αυτά τα έργα παραμένουν αξεπέραστα.
«Η Αμυμώνη πρεσβεύει την πειθαρχία. Πιστή στον πατέρα της, πιστή και σε οτιδήποτε μεταφυσικό, είναι έτοιμη για όλα προκειμένου να αποφύγει τον γάμο με κάποιον που δεν θέλει. Δυναμική, αλλά ταυτόχρονα και πολύ εύθραυστη. Σοφή, αλλά ταυτόχρονα επιρρεπής στο θυμικό της. Τα κείμενα αυτά είναι διαχρονικά, μιλούν και έρχονται αντιμέτωπα με τις πιο βαθιές ανθρώπινες αδυναμίες και αρετές. Είναι πυρηνικά... Χτυπάνε στο μεδούλι της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι σημαντική εμπειρία για έναν ηθοποιό ή έναν θεατή να αντιμετωπίσει αυτό το είδος, ανεξάρτητα με το αν μια παράσταση είναι καλή ή κακή. Καταγράφεται ως εμπειρία η τριβή με αυτά τα κείμενα και κάποια στιγμή σε βάθος χρόνου κάτι θα σου αποκαλυφθεί. Ξεπερασμένη θα γίνει η εποχή μας γιατί δεν έχει ταυτότητα, γιατί είναι αυτοαναφορική, σε καμία περίπτωση όμως αυτά τα κείμενα».
♦ «Ικέτιδες» του Αισχύλου
Μετάφραση: Ιωάννης Γρυπάρης.
Eπεξεργασία κειμένου και δραματουργίας - Σκηνοθεσία: Μαριάννα Κάλμπαρη.
Σκηνικά - Κοστούμια: Χριστίνα Κάλμπαρη.
Μουσική σύνθεση: Χαράλαμπος Γωγιός.
Χορογραφία: Χριστίνα Σουγιουλτζή.
Σχεδιασμός φωτισμών: Στέλλα Κάλτσου.
Μουσική διδασκαλία: Ειρήνη Πατσέα, Σιμέλα Εμμανουηλίδου.
Σχεδιασμός ήχων παράστασης: Θέμης Παντελόπουλος.
Πρωταγωνιστούν: Λυδία Κονιόρδου (Πελασγός), Λουκία Μιχαλοπούλου (Αμυμώνη), Λένα Παπαληγούρα (Υπερμνήστρα), Ακης Σακελλαρίου (Δαναός), Γιάννης Τσορτέκης (Αιγύπτιος Κήρυκας).
Σολίστ: Μαρίνα Σάττι.
Κορυφαία χορεύτρια: Χριστίνα Σουγιουλτζή.
Συμπαραγωγή: Θέατρο του Νέου Κόσμου - Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν. Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου. 23 και 24 Αυγούστου στις 9 μ.μ. Εισιτήρια: 10-55€
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας