Νέα εμμονική και επικίνδυνη τάση!

Στη φετινή λαμπρή τελετή απονομής των βραβείων Οσκαρ ο οικοδεσπότης Τζίμι Κίμελ αποκάλυψε στην οικουμένη με εύσχημο και εύστοχο τρόπο το χολιγουντιανό κρυφό αλλά ευρέως διαδεδομένο υπερόπλο που βάζει γρήγορα και εύκολα τέλος στα περιττά κιλά, ένα αντιδιαβητικό φάρμακο που περιέχει τη δραστική ουσία σεμαγλουτίδη: «Ολοι μέσα σε αυτήν την αίθουσα δείχνουν υπέροχοι, τόσο που δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ: Μήπως το Ozempic είναι κατάλληλο και για μένα;»

Σιγά σιγά το μυστικό εξαπλώθηκε. Στο google η λέξη Ozempic απογειώθηκε και η ζήτηση εκτοξεύτηκε στην παγκόσμια αγορά. Η φήμη του έφτασε και στο φαρμακείο του ορεινού χωριού που μεγάλωσα στην Κρήτη. Οσοι δεν βρίσκουν το Ozempic, καταφεύγουν στο Wegovy, ένα σκεύασμα που περιέχει επίσης σεμαγλουτίδη, δηλαδή την ίδια δραστική ουσία με το Ozempic. Ιnfluencers και μεγιστάνες όπως ο Elon Musk μίλησαν δημοσίως για τη «θαυματουργική» εμπειρία απώλειας βάρους που έζησαν παίρνοντας τα εν λόγω σκευάσματα, τα οποία εκτιμάται ότι σε λίγο θα έχουν ξεπεράσει κατά πολύ σε τζίρο ακόμα και την αγορά των φαρμάκων κατά του καρκίνου!

Ομως αυτό που συμβαίνει με τα Ozempic/Wegovy δεν έχει προηγούμενο. Μόνο τα hashtags των εν λόγω σκευασμάτων συγκεντρώνουν δισεκατομμύρια προβολές στο TikTok. Καθώς τα νέα σκευάσματα σεμαγλουτίδης γίνονται όλο και πιο δημοφιλή, είμαι πεπεισμένος ότι οι άνθρωποι δυστυχώς θα τα αναζητούν για να προσαρμόσουν το βάρος τους στα μη ρεαλιστικά πρότυπα ομορφιάς παρά ως ένα χρήσιμο εργαλείο για την καταπολέμηση μιας σοβαρής νόσου.

Ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν;

Το νέο όπλο κατά της παχυσαρκίας -που μαστίζει τα δύο πέμπτα του παγκόσμιου πληθυσμού-, προέκυψε από μια ευτυχή συγκυρία, όταν παρατηρήθηκε ότι η σεμαγλουτίδη, που προοριζόταν για διαβητικούς και κυκλοφόρησε το 2017 με την εμπορική ονομασία Ozempic, προκαλούσε σημαντική απώλεια βάρους. Περαιτέρω κλινικές δοκιμές απέδειξαν ότι η σεμαγλουτίδη, εκτός από τον διαβήτη, σε μεγαλύτερη δόση δρα και κατά της παχυσαρκίας, δημιουργώντας κορεσμό και κάνοντας τον ασθενή να χάνει την όρεξή του. Αυτή τη δόση εμπεριέχει το Wegovy, που έχει εγκριθεί από το 2021 από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων για απώλεια βάρους στους παχύσαρκους.

Από τότε η σεμαγλουτίδη έλαβε τη σημαντική προσοχή των μέσων ενημέρωσης και δικαιολογημένα. Ενώ οι προηγούμενες φαρμακευτικές θεραπείες οδηγούσαν σε απώλεια σωματικού βάρους 5-10%, οι κλινικές δοκιμές της σεμαγλουτίδης, που χορηγείται σε ενέσιμη μορφή μία φορά την εβδομάδα, αναφέρουν αρχική απώλεια βάρους 15-20%, ποσοστό που προσεγγίζει αυτό βαριατρικής επέμβασης, μια εξειδίκευση της χειρουργικής που ασχολείται με την καταπολέμηση της παχυσαρκίας.

Διεθνείς επιτροπές που καθορίζουν κατευθυντήριες οδηγίες σε θέματα υγείας, όπως το National Institute for Health and Care Excellence του Ηνωμένου Βασιλείου, συνιστούν τη συνταγογράφηση του Wegovy, που όπως προείπαμε είναι το μόνο εγκεκριμένο σκεύασμα για απώλεια βάρους, σε ενήλικους με τουλάχιστον ένα πρόβλημα υγείας που οφείλεται στην παχυσαρκία π.χ. διαβήτη, αρτηριακή υπέρταση κ.λπ. και δείκτη μάζας σώματος μεγαλύτερο του 35.

Παρότι το κόστος τους είναι εξαιρετικά υψηλό, υπάρχουν άνθρωποι που καταφέρνουν να πάρουν «ανεπισήμως» και «καταχρηστικώς» το περιβόητο Ozempic ή Wegovy. Γνωρίζω περιπτώσεις ανθρώπων που έχασαν τα παραπανίσια κιλά τους χρησιμοποιώντας τα εν λόγω σκευάσματα, τα οποία αγόρασαν σε μη αξιόπιστες πηγές όπως το διαδίκτυο, με μεγάλο κίνδυνο για τη υγεία τους. Οταν σταμάτησαν να τα παίρνουν, η πείνα και οι λιγούρες επέστρεφαν σφοδρότερες και ανάκτησαν μέσα σε έναν χρόνο μέχρι και το 95% του βάρους που είχαν χάσει.

Aν και η σεμαγλουτίδη είναι ένα σημαντικό εργαλείο στη διαχείριση της σοβαρής παχυσαρκίας, μη λησμονούμε ότι ένα φάρμακο μεμονωμένα δεν είναι ποτέ η απάντηση σε ένα σύνθετο φαινόμενο με αίτια βιολογικά, ψυχολογικά, συμπεριλαμβανομένου του χρόνιου στρες, κοινωνικοoικονομικά όπως η εύκολη πρόσβαση σε τρόφιμα υψηλής ενεργειακής πυκνότητας και η καθιστική ζωή.

Το φάρμακο ρυθμίζει μια βιολογική λειτουργία, αλλά όχι τυχόν υποβόσκουσες συνυπάρχουσες ή υποβόσκουσες διατροφικές διαταραχές όπως π.χ. η βουλιμία και η αδηφαγική διαταραχή. Επιπλέον η δραστική απώλεια βάρους μπορεί να έχει απρόβλεπτες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία. Γνωρίζουμε για παράδειγμα από κλινικές μελέτες ότι σχεδόν ένα στα πέντε άτομα που υποβάλλονται σε βαριατρική χειρουργική εμφανίζει κατάθλιψη.

Επιπλέον το φάρμακο έχει αντενδείξεις και δεν συστήνεται για άτομα με διάφορες παθήσεις, όπως ιστορικό μυελώδους καρκίνου του θυρεοειδούς, παγκρεατίτιδα κτλ. Μπορεί να δράσει σαν ωρολογιακή βόμβα σε συγκεκριμένες κατηγορίες ασθενών, όπως σε εκείνους που πάσχουν από ανορεξία, και αυτό με ανησυχεί. Επίσης δεν συνιστάται για ασθενείς που έχουν κάνει απόπειρες αυτοκτονίας, έχουν ενεργό αυτοκτονικό ιδεασμό και ιστορικό κατάθλιψης. Δυστυχώς, αντιμετωπίσαμε κάποιους ασθενείς που από ντροπή ή από άγνοια απέκρυψαν το ψυχιατρικό τους ιστορικό και πήραν το φάρμακο με δυσμενείς συνέπειες.

Αναμφισβήτητα σήμερα είμαστε καλύτερα εφοδιασμένοι για τη διαχείριση της παχυσαρκίας, φαινόμενο ιδιαίτερα έντονο και στην πατρίδα μας. Δεν έχει όμως ακόμα βρεθεί η οριστική θεραπεία της. Οι επαγγελματίες υγείας χρειάζονται εκπαίδευση σε θέματα διαχείρισης βάρους, πρόσληψης τροφής και γενικότερα διαταραγμένων διατροφικών συμπεριφορών ενώ παράλληλα απαιτούνται επενδύσεις σε εξιδεικευμένες υπηρεσίες υγείας για την αντιμετώπιση της νοσογόνου παχυσαρκίας μέσα στην κοινότητα.

Οσο για τα νέα φάρμακα, που σύμφωνα με κλινικές δοκιμές αδυνατίζουν αλλά μόνο για όσο τα παίρνεις, σίγουρα θα ωφελήσουν κάποιους, δεν είναι όμως η λύση για όλους. Κανένα φάρμακο όμως για την παχυσαρκία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τα πολυπαραγοντικά της αίτια, ούτε μπορεί να αντιμετωπίσει τη φτώχεια, τις δομικές ανισότητες στα συστήματα υγείας και τα ζητήματα ψυχικής υγείας που συντελούν στην παχυσαρκία.

Η αντιμετώπισή της, για να είναι αποτελεσματική σε βάθος χρόνου, πρέπει να είναι πολύπλευρη. Τα φάρμακα αποτελούν μόνο ένα μέρος του ευρύτερου και εξατομικευμένου προγράμματος που πρέπει να ακολουθούν οι άνθρωποι οι οποίοι χρειάζεται να χάσουν βάρος. Στο πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνεται απαραίτητα η αξιολόγηση της σωματικής και ψυχικής υγείας του ενδιαφερομένου, συμβουλές σχετικά με τη διατροφή και τη διατροφική συμπεριφορά, σωματική δραστηριότητα και βέβαια ψυχολογική υποστήριξη για τις αλλαγές στη συμπεριφορά και τον τρόπο ζωής.

*Καθηγητής και επικεφαλής ερευνητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας του Πανεπιστημίου Μπικόκα του Μιλάνου, διευθυντής του Εθνικού Ερευνητικού Κέντρου Αριστείας για Διατροφικές Διαταραχές, μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διαταραχών Σίτισης και Πρόσληψης Τροφής