Μαύρο, αφαίρεση, ποίηση και πρωτοπορία

Ο Adam Pendleton είναι ένας Αφροαμερικανός δημιουργός που ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. Γεννήθηκε το 1984 στο Ρίτσμοντ της Βιρτζίνια και μετακόμισε στην αμερικανική μητρόπολη της ανατολικής ακτής το 2002, σε ηλικία 18 ετών, με σκοπό να γίνει καλλιτέχνης.

Ο Pendleton στο έργο του αντιπαραθέτει εικόνες, γλώσσα, μουσική και έννοιες μέσα από μια ποικιλία φιλοσοφικών και κοινωνικών θεμάτων που περνούν διαμέσου σημαντικών ιστορικών κινημάτων, δημιουργώντας πολύπλοκα έργα που επιτρέπουν πολλαπλές ερμηνείες. Εχει επικεντρωθεί συχνά σε σημαντικές στιγμές της ιστορίας των μαύρων της Αμερικής, όπως το Κίνημα Πολιτικών Δικαιωμάτων της δεκαετίας του 1960, και το πρόσφατο κίνημα Black Lives Matter μετά τη στυγερή δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ από τους Αμερικανούς αστυνομικούς.

Ο Thom Donovan, αρθρογράφος στο περιοδικό τέχνης «Bomb», περιγράφει τον Adam Pendleton ως «έναν σπάνιο καλλιτέχνη στην ικανότητά του να συνθέτει κλάδους και μέσα και να “οδηγεί” τους συνεργάτες του προς “συνολικά έργα”, τα οποία όμως παραμένουν προσχέδια μιας ευρύτερης δοκιμιακής πρακτικής. Τα έργα του –όπως πολλών πρωτοποριακών προγόνων του– είναι ριζοσπαστικά πειραματικά με την αληθινή έννοια. Δημιουργεί ένα “εργαστήριο” στο οποίο οι κοινωνικές και πολιτικές επιθυμίες μας μπορούν να εμφανιστούν σαν φευγαλέα τυφλά σημεία… Κηλίδες που νιώθουμε να αναδύουν τη δύναμη της ιστορικής ύλης να αυτο-οργανώνεται και να βρίσκει μορφή πέρα από την αναπαραστασιμότητα και την ουσία».

Στην παράσταση του 2007 «The Revival», ο καλλιτέχνης, ντυμένος με λευκό σμόκιν σακάκι, μαύρο παντελόνι και φωτεινά πράσινα παπούτσια, έκανε ένα κήρυγμα ενώ συνοδευόταν από μια γκόσπελ χορωδία 30 ατόμων. Το κήρυγμα του Pendleton, με τίτλο «a dream of an uncommon language» («ένα όνειρο μιας ασυνήθιστης γλώσσας»), περιελάμβανε αποσπάσματα και λέξεις δανεισμένα από ποιητές όπως οι John Ashbery (1927-2017), Charles Bernstein (1950) και Donald Hall (1928-2018), καθώς και αποσπάσματα «politico-speak and strident gay protest» («πολιτικών ομιλιών και από έντονες διαμαρτυρίες για τα δικαιώματα των ομοφυλόφυλων»).

Συμπεριλήφθηκαν, επίσης, «μαρτυρίες» από τον σύγχρονο Βρετανό καλλιτέχνη Liam Gillick (1964) και την Αμερικανίδα ποιήτρια Jena Osman. Η κριτικός τέχνης Roslyn Sulcas των New York Times περιέγραψε τον Pendleton ως «τον πιο χαρισματικό ερμηνευτή που έχω δει επί σκηνής εδώ και πολύ καιρό».

To 2009 η βιντεο-εγκατάστασή του «BAND» παρακολουθεί το μουσικό αμερικανικό συγκρότημα Deerhoof κατά τη διάρκεια σύνθεσης, δημιουργίας και ηχογράφησης του νέου τους τότε τραγουδιού «I Did Crimes for You».

Το βίντεο βασίζεται –με ελεύθερη ματιά– στην ταινία του Γκοντάρ «Sympathy for the Devil», στην οποία οι Rolling Stones ηχογραφούν το ομώνυμο τραγούδι τους.

Στο «BAND», τα πλάνα της πρόβας των Deerhoof είναι έτσι επεξεργασμένα ώστε να περιλαμβάνουν αποσπάσματα από ένα ντοκιμαντέρ του 1971, που αναφέρεται στον Teddy, ένα νεαρό μέλος του Κόμματος των Μαύρων Πανθήρων στο Λος Αντζελες.

Οι στίχοι του τραγουδιού διακατέχονται από συγκρουσιακή ρητορική που χαρακτηρίζει τα τέλη της δεκαετίας του 1960, ενώ η φωνή στο ντοκιμαντέρ μιλά για τις προοπτικές αλλαγής αλλά και την αποτελεσματικότητα της βίας. Μιλώντας για τη σχέση του δικού του βίντεο με την ταινία του Γκοντάρ, ο Pendleton ανέφερε ότι «δεν είναι κάτι που υπάρχει στη σκιά του, αλλά μάλλον σε αντίθεση με αυτό».

Το 2010 η εγκατάστασή του «The Abolition of Alienated Labor» στον εκθεσιακό χώρο των αποθηκών του MoMA PS1, περιελάμβανε σχέδια και εικόνες που οικειοποιήθηκαν από το κίνημα της αφρικανικής ανεξαρτησίας της δεκαετίας του 1950 και από μια ταινία του Γκοντάρ της δεκαετίας του 1960, μεταξοτυπημένα σε μεγάλους καθρέφτες.

Ο τίτλος του έργου προέρχεται από μια καταστασιοκρατική εργασία του 1963, όπου ο Γάλλος φιλόσοφος Γκι Ντεμπόρ (Guy Debord, 1931-1994) ζωγράφισε αυτή τη φράση πάνω σε έναν πίνακα του Ιταλού ζωγράφου Giuseppe Pinot-Gallizio (1902-1964). Ο καλλιτέχνης εξηγεί ότι «τα έργα αγκαλιάζονται στο πλαίσιο του ήθους των πειραματικών χειρονομιών, της δυνατότητας ενός πολιτικού πλαισίου – ή μάλλον ενός πολιτικοποιημένου πλαισίου».

Το «Black Dada» είναι η έννοια που εμποτίζει μεγάλο μέρος της δουλειάς τού Pendleton. Δεν υπάρχει σαφής ορισμός, αλλά ο καλλιτέχνης έχει περιγράψει την ιδέα ως «έναν τρόπο να μιλάμε για το μέλλον, ενώ μιλάμε για το παρελθόν. Δηλαδή είναι η παρούσα μας στιγμή». Η σειρά πινάκων «Black Dada» περιέχει μια άποψη των γλυπτών σε κύβους του Αμερικανού καλλιτέχνη Sol LeWitt (1928-2007), συνοδευόμενη από ένα ή περισσότερα γράμματα που προέρχονται από τη φράση «Black Dada».

Η φράση βέβαια προέρχεται από το ποίημα του 1964 «Black Dada Nihilismus» του Αμερικανού συγγραφέα Amiri Baraka (1934-2014). Ο Pendleton δηλώνει ότι οι δυο λέξεις συγχωνεύουν δυο ιδέες: «Dada, που σημαίνει “ναι, ναι” και “μαύρο” ως σημείο ανοιχτού τέλους». Το 2011, το «Black Dada» αποκτήθηκε από το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ).

Το «System of Display» είναι μια σειρά έργων που περιλαμβάνει καθρέφτες, γράμματα και μεταξοτυπημένες εικόνες που ιδιοποιούνται από εκδόσεις τέχνης και βιβλία. Οι εικόνες περιλαμβάνουν φωτογραφίες του Fridericianum (το μουσείο στο Κάσελ της Γερμανίας), κατά τη διάρκεια της Documenta του 1955, και ενός ζευγαριού που χορεύει στον δρόμο κατά τη διάρκεια εορτασμού της ανεξαρτησίας στο Κονγκό, καθώς και στιγμιότυπα της Γαλλίδας ηθοποιού Αννας Καρίνα από την ταινία του Γκοντάρ «Made in U.S.A.» (1966).

Το «Becoming Imperceptible» στοχεύει στη δημιουργία μιας «αντιπροσωπογραφίας» συνδυάζοντας τις προσεγγίσεις της εικαστικής πρωτοπορίας με τα ιστορικά κινήματα των μαύρων. Το αποτέλεσμα είναι η συγχώνευση διαφορετικών ιδεών, ανθρώπων και εικόνων, που αναμειγνύονται συλλογικά και εμπλέκονται μεταξύ τους στον χώρο της τέχνης.

Το 2017, ο Pendleton δημοσίευσε το «Black Dada Reader», ένα βιβλίο που περιέχει φωτοτυπημένα κείμενα των Haryette Mullen, Gertrude Stein, Sun Ra, Hugo Ball, Stokely Carmichael, Ad Reinhardt, Joan Retallack, Ron Silliman, Adrian Piper και πολλών άλλων, καθώς και πρόσφατα δοκίμια από αρκετούς συγγραφείς και επιμελητές. Το βιβλίο ονομάστηκε ένα από τα καλύτερα βιβλία τέχνης του 2017 από τους New York Times.

Το 2020, ο Pendleton δημιούργησε ένα μοναδικό και προκλητικό εξώφυλλο για την έκδοση του The New York Times Magazine ακριβώς στην επέτειο της 4ης Ιουλίου, το οποίο περιείχε μια ομιλία του Frederick Douglass (1818-1895) –που υπήρξε μέγας κοινωνικός μεταρρυθμιστής, υπέρμαχος της κατάργησης της δουλείας, ρήτορας, συγγραφέας και πολιτικός– με επικάλυψη εικόνων, υποδηλώνοντας την «αποσύνδεση» με την υπόσχεση της Αμερικής για ελευθερία έναντι του συνεχιζόμενου συστήματος καστών μετά την κατάργηση της δουλείας.

Αυτήν την εποχή αυτός ο υπέροχος καλλιτέχνης δημιούργησε μια μεγάλης κλίμακας εγκατάσταση με τίτλο «Who Is Queen?» που εκτείνεται από το δάπεδο μέχρι την κορυφή, σε ύψος σχεδόν πέντε ορόφων, στο υπέροχο The Donald and Catherine Marron Family Atrium, τον εσωτερικό αίθριο χώρο του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜοΜΑ).

Οι πίνακες, τα σχέδια και γενικότερα τα έργα του χρησιμοποιούν γλωσσικό, πολιτικό και ιστορικό υλικό σε απίθανες μορφές και διαμορφώσεις για να εξερευνήσουν τη σχέση μεταξύ του «μαύρου», της αφαίρεσης, της ποίησης και της πρωτοπορίας.

Εξερευνά και αμφισβητεί την παραδοσιακή έννοια του εικαστικού χώρου ως αποθετηρίου και αντιμετωπίζει την επιρροή που ασκούν τα μαζικά κινήματα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της τελευταίας δεκαετίας, όπως το Black Lives Matter και το Occupy, δημιουργώντας ένα χωρικό κολάζ κειμένου, εικόνας και ήχου – ένα μοναδικό συνολικό έργο τέχνης για τον 21ο αιώνα.

Βασιζόμενος στο έργο τόσο διαφορετικών μορφών της τέχνης, όπως ο Καναδός πιανίστας Glenn Gould (1932-1982), ο πολιτικός Αμερικανός φιλόσοφος Michael Hardt (1960) και η Αμερικανίδα ακτιβίστρια και θεολόγος Ruby Sales (1948), η μνημειακή εγκατάσταση βρίσκεται στο πλέγμα της αφαίρεσης και της πολιτικής.

Το έργο αναπτύχθηκε την τελευταία δεκαετία. Εκτείνεται από το δάπεδο μέχρι την οροφή και αποτελείται από τρεις κάθετους, μαύρους πύργους σκαλωσιάς που εκτείνονται κατά ύψος σε πέντε ορόφους ο καθένας.

Αυτή η κατασκευή, ορατή από κάθε πλευρά εντός του Μουσείο που έχει θέα στο αίθριο, εκτείνεται προς τα έξω μέσα στο Μουσείο και επαναπλαισιώνει την εμπειρία των επισκεπτών από τον χώρο.

Τα αρθρωτά συστήματα σκαλωσιάς είναι κατασκευασμένα από τέσσερις βασικές μονάδες που έχουν σχεδιαστεί για να μοιάζουν με το πλαίσιο – σκαλωσιές που είναι τυπικό των αμερικανικών κατασκευών κτιρίων. Εδώ χρησιμεύουν ως στηρίγματα για τα εκτιθέμενα έργα τέχνης: πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, ένα υφαντικό έργο, γλυπτά, κινούμενες εικόνες και ένα ηχητικό κομμάτι. Ακριβώς έτσι διαμορφώνεται μια εναλλακτική δομή για την εξέταση της ιστορίας ως μιας ατελείωτης παραλλαγής.

Στους πίνακές του ο Pendleton δημιουργεί πολυεπίπεδα πεδία «άλυτου» κειμένου και χειρονομιακών σημαδιών, που δημιουργήθηκαν από πρωτότυπα ζωγραφισμένα με σπρέι και βουρτσίσματα έργα που έχουν φωτογραφηθεί, φωτοτυπηθεί και μεγεθυνθεί σε μεταξοτυπία. Τα σχέδια περιλαμβάνουν σκίτσα και οπτικές «σημειώσεις» που, κατά καιρούς, αναπαράγει από τη βιβλιοθήκη του ο καλλιτέχνης. Η οπτική γλώσσα τού Pendleton προκαλεί την «αναγνωσιμότητα», γράφοντας συνεχώς και αντικαθιστώντας τον εαυτό της.

Η δυναμική αρένα τού Pendleton «δεν είναι μαύρο ή άσπρο. Αρθρώνει τους τρόπους με τους οποίους ταυτόχρονα κατέχουμε και διακατεχόμαστε από αντιφατικά ιδανικά και ιδέες», όπως ο ίδιος αφηγείται.

Οι έννοιες που τυλίγουν το έργο του σίγουρα θα κάνουν τον κόσμο μας να δρασκελίσει ένα τεράστιο βήμα που θα τον φέρει κοντύτερα στην ισότητα, στον σεβασμό στη διαφορετικότητα και στη δικαιοσύνη, αντλώντας τη δυναμική από τα μαζικά λαϊκά κινήματα.

? «Adam Pendleton: Who Is Queen?» στο αίθριο του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ), Νέα Υόρκη. Μέχρι 21 Φεβρουαρίου 2022