Μέδουσες επιπλέουν στην οροφή τής Tate

Πριν από μερικές μέρες έγινε στη Γλασκόβη η COP26, η διεθνής σύνοδος του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή. Η ανθρωπότητα βρίσκεται σε κομβικό σταυροδρόμι και η διάσκεψη φαίνεται ως η τελευταία ευκαιρία της διεθνούς κοινότητας, ώστε να παρθούν μέτρα για να αποφευχθεί η οικολογική καταστροφή του πλανήτη μας.

Εν μέσω διαδηλώσεων από ακτιβιστές και περιβαλλοντικές ομάδες στους δρόμους της όμορφης πόλης του Βορρά, οι ηγέτες του κόσμου μας συναντήθηκαν για να λάβουν αποφάσεις που θα αντιστρέψουν την καταστροφική πορεία, τις αλλαγές του κλίματος και τα ακραία καιρικά φαινόμενα που οφείλονται στη μόλυνση του γαλάζιου πλανήτη μας.

Τίποτα ριζοσπαστικά ουσιαστικό δεν αποφασίστηκε, παρά μόνο πως πάνω από 100 χώρες και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως εκπρόσωπος της Ε.Ε., δηλαδή οι 24 χώρες-μέλη της Ε.Ε., υπέγραψαν κοινό κείμενο για τον τερματισμό της αποψίλωσης των δασών. Ολα τα υπόλοιπα μετατέθηκαν σε μελλοντικό χρόνο, καθώς ακόμα και η δεσμευτική πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ενωσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες να μειώσουν τις εκπομπές μεθανίου κατά μόλις 30% φτάνει μέχρι το 2030.

Πρέπει να γίνει κατανοητό πως για το λιώσιμο των πάγων, την υπερθέρμανση του πλανήτη, την κλιματική αλλαγή που βιώνουμε όλοι μας, σε κάθε γωνιά του κόσμου, υπεύθυνες είναι οι βιομηχανίες αλλά και ο τρόπος ζωής των εκατομμυρίων πολιτών που εκτοξεύουν ρύπους σε γη, αέρα και θάλασσα, κάνοντας υπέρμετρη χρήση ορυκτών καυσίμων γεμίζοντας τον πολύτιμο ζωογόνο αέρα της Γης μας με διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, υποξείδιο του αζώτου και φθοριούχα αέρια. Ολα, υπεύθυνα για την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντός μας.

Οι δυναμικές φωνές αντίδρασης παγκόσμια είναι πολλές. Τα οικονομικά συμφέροντα σε διαπλοκή με την εξουσία και τους πολιτικούς δεν αφήνουν ή καθυστερούν τις αλλαγές που θα έπρεπε να γίνουν, για να αντιστραφεί η υπάρχουσα κατάσταση. Δυστυχώς ζούμε σε χρόνους παγκοσμιοποίησης και σε συνθήκες ολοκληρωτικού καπιταλισμού, όπου όλα γίνονται θυσία στο όνομα του κέρδους.

Η πληθυσμιακή μεταβολή, οι μαζικές μετακινήσεις, η ανάπτυξη της βιομηχανίας σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, η αλόγιστη εκμετάλλευση φυσικών προϊόντων, η οικονομική κρίση και ανέχεια, η άνευ όρων και ορίων παράδοση της πολιτικής στην παγκόσμια οικονομική εξουσία έχουν μετατρέψει την ανθρωπότητα σε παράγοντα μαζικής καταστροφής του φυσικού κόσμου μας.

Εχουμε μπει πλέον ανεπιστρεπτί στη ζώνη κινδύνου, αφού έχουμε παραβιάσει καταφανώς τα περιβαλλοντικά όρια ασφαλείας. Με τις ανθρώπινες παρεμβάσεις και επεμβάσεις επιφέραμε την κλιματική αλλαγή, μεγάλη απώλεια βιοποικιλότητας, αλλαγές στη χρήση γης αλλά και στους βιογεωχημικούς κύκλους, με αποτέλεσμα να έχουμε αλλάξει καθοριστικά τον τρόπο που λειτουργεί και αναπνέει η Γη και τα οικοσυστήματα.

Ο άνθρωπος και οι δραστηριότητές του δυστυχώς δρουν αποσταθεροποιητικά. Ο πλανήτης μας γίνεται λιγότερο φιλόξενος για ζωή, επιδεινώνεται η φτώχεια και χειροτερεύει γενικά η ποιότητα ζωής όλων μας. Δεν υπάρχουν σύνορα, ούτε μπορεί κανένας να κλείσει την επερχόμενη καταστροφή έξω από οποιαδήποτε χώρα.

Οι άνθρωποι με οικολογική συνείδηση μαζί με τους επιστήμονες προσπαθούν να αφυπνίσουν συνειδήσεις, για να διαφυλαχτεί ως κόρη οφθαλμού το φυσικό περιβάλλον και ό,τι μας έχει απομείνει.

Οι καλλιτέχνες επίσης προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν τις μοναδικές δεξιότητές τους, για να αντιδράσουν απέναντι σ' αυτόν τον ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο και τη γενική έννοια της βιωσιμότητας του ανθρώπινου είδους. Εντάσσουν τους εαυτούς τους και το έργο τους στην υπερεπείγουσα προσπάθεια να επιστήσουν την προσοχή του κοινού στο εύθραυστο και απειλούμενο οικοσύστημα του πλανήτη. Εναν πλανήτη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Η Ανικα Γι (Anicka Yi, 1971), μια ελπιδοφόρα και πρωτοπόρα δημιουργός γεννημένη στη Σεούλ, συνδυάζει την καλλιτεχνική φαντασία και την επιστημονική έρευνα στο έργο της. Βασιζόμενη σε ένα ευρύ φάσμα επιστημών όπως η βιολογία, η βιοχημεία, η ανθρωπολογία και η φιλοσοφία, με τις αριστουργηματικές δημιουργίες της σχολιάζει επισταμένως το παρόν σε σχέση με το κοινό μας μέλλον, παίρνοντας σοβαρά υπ' όψιν την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, την κλιματική καταστροφή και τις συνθήκες μαζικής μετανάστευσης.

Είναι γνωστή για τον τρόπο που τα έργα της ενεργοποιούν διαφορετικές αισθήσεις πειραματιζόμενη με «ανορθόδοξα» υλικά. Στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2019 η Γι δημιούργησε γιγαντιαίους λοβούς από φύκια γεμάτα με ζωοτροφικά έντομα, καθώς και πάνελ στο έδαφος όπου μέσω προγραμμάτων που έφερναν την τεχνητή νοημοσύνη σε αγαστή συνεργασία με την εγκατάσταση έλεγχε το περιβάλλον των ζωντανών οργανισμών. Με τη νέα δουλειά της για το «Turbine Hall» της Tate Modern συνεχίζει την άκρως πειραματική διεπιστημονική προσέγγισή της για τα προβλήματα αυτού του μοναδικού κόσμου μας.

Η μεγάλη εγκατάσταση με τίτλο «Anicka Yi: In Love With The World» κατέλαβε και εκτίθεται στην καρδιά της μεγάλης πινακοθήκης μοντέρνας τέχνης που βρίσκεται στο Bankside, ακριβώς στο κέντρο του πολυπολιτισμικού Λονδίνου.

Το θαυμαστό κτίριο είναι ένα παλιό εργοστάσιο ηλεκτρικής ενέργειας που μετατράπηκε σε ξακουστό χώρο τέχνης. Η αίθουσα που φιλοξενεί το έργο της Γι είναι η αίθουσα όπου υπήρχαν οι τουρμπίνες ηλεκτροπαραγωγής.

Ο εσωτερικός στεγασμένος χώρος των 6 ορόφων, έκτασης 3.400 τετραγωνικών μέτρων, στα Επίπεδα 1 και 4 κόβεται από γέφυρες οι οποίες ενώνουν το παλιό εργοστάσιο εσωτερικά με ένα νέο κτίριο. Ο όμορφος αδιαίρετος χώρος από τη δυτική είσοδο είναι κεκλιμένος, σαν ράμπα, ενώ το ανατολικό επίπεδο άκρο του χρησιμοποιείται για να φιλοξενεί εξαιρετικά μεγάλα έργα τέχνης λόγω του ασυνήθιστου ύψους του.

Λόγω της πανδημίας Covid-19 η πινακοθήκη παρέμενε κλειστή για το κοινό για αρκετούς μήνες. Το καλοκαίρι οι πόρτες και οι αίθουσές της άνοιξαν ξανά με νέους κανόνες ξενάγησης και στο «Turbine Hall» πλέον εισέρχεσαι σε μία ουρά και περιορισμένα, αν και η είσοδος για να απολαύσεις την εγκατάσταση είναι ελεύθερη αλλά μόνο με εισιτήριο. Από τις 12 Οκτωβρίου, που η εγκατάσταση εκτίθεται για το κοινό, πλήθη συρρέουν για να απολαύσουν το όμορφο διδακτικό θέαμα, με αποτέλεσμα να υπάρχει ουρά σε αναμονή που «τυλίγεται» στον εξωτερικό χώρο του πανέμορφου κτιρίου.

Εισερχόμενοι στον τεράστιο χώρο έκθαμβοι παρακολουθούμε το καταπληκτικό υπερθέαμα και τα μαθήματα που απλόχερα μας χαρίζει η δημιουργός. Συνδυάζοντας την καλλιτεχνική φαντασία με την επιστημονική έρευνα καταφέρνει να μας εκπλήξει ξανά με το μαγευτικό έργο της, ένα όραμα για ένα νέο είδος οικοσυστήματος. Μέδουσες σε κοπάδια επιπλέουν στην οροφή κουνώντας τα πλοκάμια τους!

Οι «πλωτές» μηχανές, που η ίδια αποκαλεί αερόβιες, είναι εναέρια οχήματα που προχωρούν στον αέρα παρακινώντας τους θεατές να σκεφτούν νέους τρόπους με τους οποίους οι μηχανές θα μπορούσαν να κατοικούν στον κόσμο και στην άγρια φύση υποβοηθώντας τα υπάρχοντα οικοσυστήματα.

Διερευνά τη συγχώνευση τεχνολογίας και βιολογίας, εστιάζοντας και καταρρίπτοντας τις διακρίσεις μεταξύ φυτών, ζώων, μικροοργανισμών και τεχνολογίας, ζητώντας μας να σκεφτούμε και να κατανοήσουμε περαιτέρω τον εαυτό μας ως ανθρώπινα όντα αλλά και τα οικοσυστήματα στα οποία ζούμε.

Μέσω αυτού του έργου ζητά από τους θεατές να σκεφτούν πώς η αφαίρεση αυτών των διακρίσεων επηρεάζει την κατανόησή μας για τη φύση που μας περιβάλλει και τη θέση μας. Το σχέδιό της βασίζεται σε προηγούμενες εργασίες της, που όλες προβάλλουν τις δυνατότητες των μηχανών να εξελίσσονται σε ανεξάρτητες μορφές ζωής. Αυτό που επιδιώκει είναι οι μηχανές με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης να «μοιάζουν» και να «αισθάνονται» το περιβάλλον.

Δύο είδη αερόβιων πλασμάτων εξερευνούν το «Turbine Hall», παρουσιάζοντας ατομικές και ομαδικές συμπεριφορές ως απάντηση σε διαφορετικά στοιχεία του περιβάλλοντός τους. Οι «Xenojellies» έχουν ημιδιαφανή σώμα, το καθένα με διαφορετικό χρώμα στην κορυφή, και πλοκάμια με σχέδια, ενώ τα «planulae» είναι βολβώδη και καλύπτονται από κοντό κίτρινο χνούδι. Και τα δύο είδη είναι γεμάτα με ήλιο, προωθούνται από ρότορες και τροφοδοτούνται από μια μικρή μπαταρία. «Βλέπουν» τους ανθρώπους στον χώρο και τους ακολουθούν ή σχηματίζουν σμήνη, τα οποία «χορεύουν» στις πορείες που αυτόνομα αποφασίζουν να ακολουθήσουν.

Ως βιομορφικές μορφές μοιάζουν τόσο σε μορφές ζωής των ωκεανών όσο και στα μανιτάρια, αντανακλώντας τους διαφορετικούς ρόλους στα επίπεδα πολυπλοκότητας μεταξύ των οργανισμών σε ένα οικοσύστημα. Αυτά τα αερόβια επιτρέπουν στη Γι να φανταστεί νέες δυνατότητες για την τεχνητή νοημοσύνη, εμπνευσμένες από τους διαφορετικούς τρόπους που μαθαίνουν οι οργανισμοί μέσω του «σώματος» και των «αισθήσεών» τους.

Αναπόσπαστο μέρος της εργασίας της Γι καθώς και της ευρύτερης πρακτικής της είναι η οσμή που διαχέεται στους χώρους και ο αέρας που τυλίγει θεατές και εγκατάσταση. Ενδιαφέρεται για την αίσθηση του αέρα και πώς αυτή επηρεάζεται από την αλλαγή των στάσεων, τις «ανισότητες» και την οικολογική συνείδηση. Προσεγγίζει το άρωμα ως μέσο για να αλλάζει διακριτικά τις αντιλήψεις και να δίνει παρουσία και οντότητα στον αέρα που όλοι μοιραζόμαστε και από τον οποίο εξαρτόμαστε. Για την Tate Modern η καλλιτέχνις έχει δημιουργήσει μοναδικά αρώματα που αλλάζουν κυκλικά από τη μια εβδομάδα στην άλλη, προκαλώντας μυρωδιές που συνδέονται με μια συγκεκριμένη εποχή στην ιστορία του Bankside.

Οι επισκέπτες μπορεί να μυρίσουν μπαχαρικά που πιστεύεται ότι εξουδετέρωναν τον «Μαύρο Θάνατο» κατά τον 14ο αιώνα, θαλάσσιες μυρωδιές που σχετίζονται με την Προκάμβρια περίοδο, πολύ πριν οι άνθρωποι κατοικήσουν στη Γη, οσμές άνθρακα και όζοντος που φέρνουν στο μυαλό μας την εποχή των μηχανών του 20ού αιώνα ή ακόμα οσμές από βλάστηση κατά την Κρητιδική περίοδο (εποχή που εξαφανίστηκαν οι δεινόσαυροι).

Αυτά τα αρώματα δημιουργούν ένα περιβάλλον που συνδέει τα αερόβια πλάσματα της εγκατάστασης με την ιστορία της τοποθεσίας και με όλους τους άλλους οργανισμούς που μοιράζονται το ενδιαίτημά τους. Καθώς οι οσμές αλλάζουν ανάμεσα σε κάθε μοναδικό άρωμα, η συμπεριφορά και οι αλληλεπιδράσεις των αερόβιων αναπτύσσονται ως απάντηση.

Πρέπει να το ζήσει κανείς για να μπορέσει να απολαύσει όλη τη γοητεία και τα αρώματα της πρωτοποριακής εγκατάστασης της Γι. Επιφωνήματα απόλαυσης από το κοινό επικρατούν στο αχανές «Turbine Hall». Οι θεατές βιώνουν το ριζοσπαστικό παρόν που η εκπληκτική καλλιτέχνις δημιούργησε για να μπορέσουν να οραματιστούν ένα ευοίωνο μέλλον όπου οι άνθρωποι θα μοιράζονται τον κόσμο με «νοήμονες» μηχανές, που θα εξελίσσονται μόνες τους ως οικοσύστημα μέσα στην άγρια φύση ώστε να βοηθήσουν στην αναστροφή της οικολογικής καταστροφής.

Τα όπλα που έχουμε στη φαρέτρα μας για να αντιστρέψουμε την αρνητική πορεία είναι πολλά και πέρα από κάθε φαντασία, καθώς πολλές διαφορετικές ομάδες ανθρώπων συνεργάζονται γι' αυτόν τον σκοπό. Στο χέρι μας είναι.

? «Hyundai Commission: Anicka Yi: In Love With The World», Tate Modern, Λονδίνο, μέχρι 16 Ιανουαρίου 202