Μεταλλαγμένα πλάσματα, φτιαγμένα από τεχνολογικά υπολείμματα

Το πλούσιο Μίλμπανκ είναι στο Γουέστμινστερ του Λονδίνου, δίπλα στον ποταμό Τάμεση, ανατολικά του Pimlico. Η περιοχή είναι γνωστή ως το μέρος των μεγάλων κυβερνητικών γραφείων, του ουρανοξύστη Millbank ύψους 119 μέτρων, της έδρας της ονομαστής βρετανικής εταιρείας Burberry αλλά και των εξεχόντων καλλιτεχνικών ιδρυμάτων όπως το Chelsea College of Art and Design αλλά πρωτίστως η Tate Britain.

Αν κάποιος προτιμήσει τον σταθμό του μετρό Pimlico για να προσεγγίσει στη μεγάλη πινακοθήκη, στη διαδρομή από τα έγκατα του Tube μέχρι την επιφάνεια, απολαμβάνει στους τοίχους μεγάλα γκράφιτι-πίνακες από γνωστούς ζωγράφους (Νταλί, Πικάσο, Μονέ και άλλους) που σίγουρα ανεβάζουν την αισθητική και τη διάθεση.

Η Tate Britain ήταν και παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία όχι μόνο της βρετανικής μητρόπολης αλλά και ολόκληρης της γηραιάς Αλβιώνας και θεωρείται η επιτομή της βρετανικής τέχνης.

Το υπέροχο νεοκλασικό κτίριο κατασκευάστηκε το 1897 από τον μεγαλέμπορο ζάχαρης σερ Χένρι Τέιτ (Sir Henry Tate, 1819-1899) σε χώρο που στέγαζε παλαιότερα τη φυλακή του Μίλμπανκ. Αποτελεί τη ναυαρχίδα του δικτύου πινακοθηκών Tate στην Αγγλία – που περιλαμβάνει και τις Tate Modern στο Λονδίνο, την Tate Λίβερπουλ και την Tate Σεντ Αϊβς. Στεγάζει μια σημαντική συλλογή της τέχνης του Ηνωμένου Βασιλείου και στέκει παγκόσμια ακόμα και σήμερα ως πρωτοποριακό σημείο αναφοράς.

Πριν από το 2000, η γκαλερί φιλοξενούσε και παρουσίαζε τόσο βρετανικές όσο και σύγχρονες συλλογές, αλλά μετά τη λειτουργία της Tate Modern οι σύγχρονες συλλογές μετακόμισαν εκεί, ενώ η παλιά πινακοθήκη στο Μίλμπανκ αφιερώθηκε στην προβολή της ιστορικής και σύγχρονης βρετανικής τέχνης. Κατά συνέπεια, μετονομάστηκε σε Tate Britain τον Μάρτιο του 2000.

Είναι η εθνική πινακοθήκη της βρετανικής τέχνης από το 1500 έως σήμερα. Ως εκ τούτου, θεωρείται η πιο ολοκληρωμένη συλλογή του είδους της στον κόσμο.

Οι γκαλερί της προβάλλουν τη μόνιμη συλλογή της ιστορικής βρετανικής τέχνης, καθώς και σύγχρονα έργα. Διοργανώνει επίσης αναδρομικές εκθέσεις Βρετανών καλλιτεχνών και σύγχρονες μεγάλες εκθέσεις πάντα βρετανικής τέχνης.

Η Tate Britain είναι ο τόπος της ετήσιας και μερικές φορές αμφιλεγόμενης έκθεσης Turner Prize, με τέσσερις καλλιτέχνες που επιλέγονται από κριτική επιτροπή με πρόεδρο τον διευθυντή της πινακοθήκης.

Κάθε τρία χρόνια η γκαλερί διοργανώνει μια τριετή έκθεση στην οποία ένας επιμελητής οργανώνει θεματικά μια επισκόπηση της σύγχρονης βρετανικής τέχνης. Με ελεύθερη είσοδο στις μόνιμες συλλογές –αλλά με αυστηρά μέτρα ξενάγησης αυτή την εποχή λόγω της πανδημίας Covid-19– προσπαθεί πάντα να προσεγγίσει ένα διαφορετικό και νεότερο κοινό, όπως με το Late at Tate Britain την πρώτη Παρασκευή κάθε μήνα, με μισή τιμή εισόδου σε εκθέσεις, με ζωντανή μουσική και περφόρμανς.

Στην καρδιά του υπέροχου νεοκλασικού κτιρίου υπάρχουν οι σπηλαιώδεις γκαλερί Duveen που σχεδιάστηκαν ειδικά για την προβολή γλυπτών. Χρηματοδοτήθηκαν από τον Sir Joseph Duveen (1843-1908), άνοιξαν για το κοινό το 1937 και είναι ένας εκπληκτικός χώρος από στοές συνολικού μήκους 300 ποδιών (91,44 μέτρα).

Κάθε χρόνο ένας Βρετανός καλλιτέχνης καλείται από την επιτροπή της Tate Britain (The Tate Britain Commission) να εκθέσει τη νέα δουλειά του ως απάντηση στους μεγάλους χώρους των Duveen Galleries, απέναντι στην κλασική συλλογή της Tate.

Τα τελευταία χρόνια έγιναν πολύ επιτυχημένες εκθέσεις στον χώρο. Το 2017 ο Cerith Wyn Evans (1958) εντυπωσίασε με την εγκατάσταση από φώτα φθορισμού που κρέμονταν από την οροφή.

Το 2018 η Anthea Hamilton (1978) ως η πρώτη μαύρη καλλιτέχνις, μετέτρεψε τις γκαλερί σε ρετρό-φουτουριστικό χώρο, όπου ένας περφόρμερ κάθε μέρα φορούσε ένα κοστούμι που έμοιαζε με κολοκύθα, και κάλεσε τους επισκέπτες να φανταστούν πώς θα ήταν να ζεις ως γλυκό λαχανικό.

Τέλος, το 2019, ο Mike Nelson (1967) επέλεξε προσεκτικά αντικείμενα από τη μεταπολεμική Βρετανία που πλαισίωναν την παιδική του ηλικία – μηχανήματα, κουκέτες από έναν πρώην στρατώνα, χαλύβδινα τμήματα και πόρτες από ένα νοσοκομείο του NHS.

Φέτος, μετά το άνοιγμα της πινακοθήκης από το πολύμηνο λοκντάουν, ήρθε η σειρά της Χέδερ Φίλιπσον (Heather Phillipson, 1978).

Ανεβάζει τον πήχη πολύ ψηλά, με το όραμά της να επαναπροσδιορίσει τους χώρους της πινακοθήκης με τα δικά της λόγια, ως μια ακολουθία «φορτισμένων οικοσυστημάτων, δυσπροσαρμοστικών εποχών και νέων ανακατασκευασμένων μορφών ζωής».

Με τον ευρηματικό τίτλο «Heather Phillipson: Rupture No. 1: blowtorching the bitten peach», η δημιουργός θέλει να δείξει ότι οι γκαλερί είναι ζωντανές και «υπάρχουν» σε μια παράλληλη ροή του χρόνου.

Περιτριγυρισμένοι από ήχο, χρώμα και κίνηση, οι τρεις διασυνδεδεμένοι χώροι είναι γεμάτοι με μεταλλαγμένες μορφές ζωής, φτιαγμένες από τεχνολογικά υπολείμματα.

Οι δημιουργίες προκαλούν πληθώρα αισθήσεων και συνειρμών που αντιστέκονται στη συνοχή και τη συνέχεια. Ολα ανακατεύονται και επανατοποθετούνται. Η καλλιτέχνις το περιγράφει ως μια προσπάθεια «καλλιέργειας του παράξενου και της δυνατότητάς της να δημιουργήσει εκστατική εμπειρία».

Η πρακτική της Φίλιπσον περιλαμβάνει συγκρούσεις παράξενων εικόνων, υλικών και μέσων που δημιουργούν παράλογα και περίπλοκα συστήματα. Οι επισκέπτες έρχονται αντιμέτωποι με κομμένες στη μέση δεξαμενές καυσίμων αεροσκαφών, συσσωρευμένα υλικά και χαλίκι, σύννεφα ζωγραφισμένα στο χέρι.

Στο κέντρο, πολλά μάτια ζώων γλιστρούν από οθόνες που αναδύονται μέσα από βουνά αλατιού. Επίσης, οι επισκέπτες συναντούν κολοσσιαία γλυπτά από papier-mâché (πλάσματα από πεπιεσμένο χαρτί), τροποποιημένα καζάνια ντίζελ και έντομα που σφυρηλατούν τους αεραγωγούς της οροφής, ράβδοι από αυτοκίνητα και εναπομείναντα κομμάτια από επαναχρησιμοποιημένο χάλυβα.

Στον τελευταίο χώρο, η άμμος ξεχειλίζει μέσα από ένα κατεστραμμένο σιλό, γεμάτο με δοχεία αερίου που τα χτυπάνε μέταλλα σαν να φυσά αέρας. Οι περιστρεφόμενες άγκυρες και οι προστατευτικές κουβέρτες έκτακτης ανάγκης από φύλλο αλουμινίου καλύπτονται από ένα μυστηριακό έντονο φως.

Κάθε ένας από τους τρεις χώρους οριοθετείται από μια ακριβή δοσολογία χρώματος, σηματοδοτώντας τη μετάβαση μεταξύ των ζωνών. Μηχανές που περισώθηκαν, ψηφιακά βίντεο και εκστατικοί ήχοι όλα λουσμένα με έντονα χρώματα δημιουργούν «κβαντικά πειράματα σκέψης» κατά τη δημιουργό.

Οι ενισχυμένοι ήχοι των ζώων και οι μεταλλικοί χτύποι αντηχούν παντού.

Η καταπληκτική έκθεση στην Tate αυτήν την εποχή συμπίπτει με το «THE END», το γλυπτό της που κατέλαβε την τέταρτη πλίνθο της πλατείας Τραφάλγκαρ αυτό το καλοκαίρι. Δημοφιλές δημόσιο θέαμα από τον Δήμο του Λονδίνου ο οποίος εναλλάσσει στο σημείο έργα καλλιτεχνών. Θα παραμείνει στη θέση του μέχρι το καλοκαίρι του 2022 και είναι κατά τη δημιουργό «ένα μνημείο για την ύβρη και την επικείμενη κατάρρευση». Επίσης με το έργο της «MUSIC FOR RATS» παίρνει μέρος στην Μπιενάλε της Σανγκάης 2021.

Η αριστουργηματική νέα καλλιτέχνις μέσα από το μοναδικό στρώμα εικόνων, υφών και ήχων προσφέρει στους επισκέπτες μια αξέχαστη και μοναδική εμπειρία. Τα έργα της φέρουν μια αίσθηση λανθάνουσας απειλής, μια αίσθηση πως ιδέες, εικόνες και τα συστήματα που τα στηρίζουν μπορεί να βρίσκονται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Τολμηρά και προκλητικά, τα εκτεταμένα έργα πολυμέσων της περιλαμβάνουν βίντεο, γλυπτική, εγκατάσταση, μουσική, ποίηση και ψηφιακά μέσα που καταφέρνει αρμονικά να συνυπάρχουν και να συνομιλούν.

Το περίπλοκο παράλληλο δυστοπικό σύμπαν που δημιούργησε στο υπέροχο ντυμένο με μάρμαρα και αψίδες νεοκλασικό κτίριο της Tate Britain μάς ενθαρρύνει να σκεφτούμε τον δικό μας πλανήτη και πώς θα μπορούσαμε να εργαστούμε ατομικά και συλλογικά για να τον δούμε να γιατρεύεται ξανά.

? «Heather Phillipson: Rupture No. 1: blowtorching the bitten peach», Tate Britain, Λονδίνο, μέχρι 23 Ιανουαρίου 2022