Ο Μανώλης Γλέζος και η ιστορική Αριστερά

ΜΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ

Εγώ τον ατένισα για πρώτη φορά στη γενέτειρά μου, στις 26 Οκτωβρίου του 1963 (ημέρα της γιορτής μου, γι’ αυτό το θυμάμαι). Ηταν ο ομιλητής της προεκλογικής συγκέντρωσης της ΕΔΑ στη μεσσηνιακή πρωτεύουσα, εν όψει των εκλογών της 3ης Νοεμβρίου 1963. Η συγκέντρωση βεβαίως εγένετο στην κεντρική πλατεία της Καλαμάτας, όπου οι οικοδόμοι του κόμματος είχαν στήσει μια εξέδρα στο ανατολικό μέσον της πλατείας ύψους το πολύ 1,5 μέτρου, παρά τα πολλά μπαλκόνια της μεγάλης μας πλατείας. Το ότι θα μιλούσε ο Μανώλης το γνωρίζαμε από την προηγουμένη το βράδυ, το είχαμε διαβάσει στην «Αυγή», γιατί τότε οι εφημερίδες έφθαναν στην Καλαμάτα αργά το απόγευμα. O μπαμπάς μου δεν ήταν μέλος του κόμματος καθότι διωκόμενος, όμως αγοράζαμε καθημερινά την εφημερίδα του την «Αυγή». Πού να φανταστώ τότε ότι μετά τη Μεταπολίτευση θα μιλούσα κι εγώ σ’ αυτή την πλατεία, καθότι 6 φορές υποψήφιος βουλευτής με όλες τις εκφάνσεις του ΚΚΕ Εσωτερικού.

ΜΙΛΗΣΕ ΕΚΤΟΣ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΥ, η ομιλία του είχε χρώμα και παύσεις και εντάσεις όταν έπρεπε και μας είχε καθηλώσει. Στη συγκέντρωση των εκλογών της 16ης Φεβρουαρίου 1964 που ακολούθησαν μίλησαν ο Μίκης Θεοδωράκης (ήταν πανύψηλος και χειμαρρώδης) και ο Σταύρος Ηλιόπουλος (δεινός ρήτωρ). Ομως τότε το κλίμα ήταν πολύ καλύτερο και ήρθε ένα πούλμαν με 50 κουστουμαρισμένους Λαμπράκηδες με κονκάρδες με το Ζ (Ζει) στο πέτο για να συνοδεύσουν τον πρόεδρό τους Μίκη και να ενθαρρύνουν και τους συμπολίτες μου.

Τον Μανώλη Γλέζο τον συνάντησα πάλι στο τέλος της δικτατορίας (μόλις τον είχαν απολύσει από την εξορία) στην Ιπποκράτους 4, στο βιβλιοπωλείο του «Βέγας» (ο φωτεινότερος αστέρας του αστερισμού Λύρα του βορείου στερεώματος). Με είχε συστήσει ο φίλος και συμπολίτης μου Μήτσος Καρμοίρης με τον οποίο ήσαν συνεξόριστοι στη Γυάρο και ακολούθως στη Λέρο.

ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΣΤΗΚΑ με τις αμέτρητες «φοιτητριούλες» που μπαινόβγαιναν και από τις ηδονικές ματιές που προόριζαν αποκλειστικά για τον Μανώλη. Ζηλεύοντάς τον, σκέφτηκα: «Τι να κάνουμε, γι’ αυτές είναι ο Ελληνας Τσε Γκεβάρα, παρότι τότε υπερέβαινε τα 50 έτη». Είχα εν τω μεταξύ μάθει από πολλούς συγκρατούμενούς του (κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό) ότι το 1968 μετά τη διάσπαση του ΚΚΕ δεν είχε πάρει θέση με καμία πλευρά και μιλούσε για Χάος.

Επίσης από την πρώτη επαφή μαζί του ήταν άμεσα ορατή η ευρεία επιστημοσύνη και η ευρυμάθειά του, καθώς επίσης ότι ήταν επιρρεπής σε δικής του αισθητικής ευφυολογήματα. Γρήγορα κατάλαβα ότι ο Γλέζος γνώριζε καλώς το βάρος και την αξία του ονόματός του (αυτό δεν συμβαίνει με όλους), ότι ήταν της σχολής και της κουλτούρας «Μόνος εναντίον όλων» και ότι η πολιτική του διαδρομή θα ήταν πολυκύμαντος έως και «πολυτάραχος», και όποιος διαβάσει τη βιογραφία του το διαπιστώνει.

ΣΕ ΑΥΤΟ ΣΥΝΕΒΑΛΑΝ με τον τρόπο τους και οι πρώην «σοσιαλιστικές»-ανατολικές χώρες που είχαν δώσει το όνομά του σε βουνά και ποτάμια, οι δε Σοβιετικοί τύπωσαν γραμματόσημα με τη φωτογραφία του το 1959 και το σύνθημα «Λευτεριά στον ήρωα του ελληνικού λαού Μανώλη Γλέζο». Επίσης το 1963 τού απενεμήθη (ορθώς) στη Μόσχα το βραβείο Λένιν.

Ομως παρ’ όλα αυτά, ποτέ δεν συμμετείχε στη στενή ομάδα του κόμματος (του ΚΚΕ που ήταν μαζί με τον Μπριλλάκη μέλη της Κ.Ε. από το 1956, αλλά και της ΕΔΑ μέλος της Δ.Ε.) που ελάμβανε τις αποφάσεις, και αυτό συνέβαλε και σε συμπεριφορές «απειθαρχίας», όπως αυτή της ομιλίας του στη Φλώρινα, στις εκλογές του 1964, αλλά ακόμη και η συνάντησή του με τον γ.γ. του ΚΚΕ Κώστα Κολιγιάννη τον Αύγουστο του 1958. Ομως μετά τη Μεταπολίτευση από το 1974 μέχρι το '81 παραμένει μόνος και ανεξάρτητος και δεν συμμετέχει σε καμία συλλογική έκφραση της Αριστεράς και ξαφνικά στις εκλογές του '81 είναι υποψήφιος βουλευτής του ΠΑΣΟΚ στο πλαίσιο της αριστερής του διεύρυνσης, όπως το '84 ως ευρωβουλευτής και το' 85 ως βουλευτής πάλι και από το 2004 συμμετέχει στον ΣΥΡΙΖΑ, μάλιστα το 2007 ήταν υποψήφιος κι αυτός στη Μεσσηνία.

Σεπτέμβριος του 2004, Κυριακή μεσημέρι είμαι καλεσμένος στο φιλόξενο σπίτι της αγαπημένης φίλης μου Τασούλας Μπριλλάκη για να τιμήσει τον Αντώνη (Χανιά 1924-Αθήνα 1/10/1994) 10 χρόνια μετά τον θάνατο του. Μεταξύ των καλεσμένων ο Γλέζος και ο φίλος μου και σύντροφός μου στο ΚΚΕ Εσωτερικού Τάκης Μπενάς (1925-2019), λεοντόκαρδος κι αυτός, γραμματέας της Νεολαίας Λαμπράκη

ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΔΙΑΛΕΞΑ την καλύτερη θέση, ήτοι δίπλα στον Γλέζο και απέναντι στον Μπενά. Οπως καταλαβαίνετε εκεί επί τετράωρον μιλούσε ο Μανώλης, με τον Τάκη απλώς να επιβεβαιώνει ή να συμπληρώνει. Ηταν πλέον σαφές ότι ο Τάκης είχε αφήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων στον Μανώλη, κρίμα όμως γιατί και αυτός είχε πολλά, κατ’ εμέ ίσως και πιο ενδιαφέροντα, να διηγηθεί. Πολλές από τις ιστορίες είχαν σχέση και με τον θανόντα, γιατί επιπλέον ο Αντώνης Μπριλλάκης διατηρούσε στην ΕΔΑ πρόσθετες εξουσίες, γιατί ήταν ο σύνδεσμός της με την ηγεσία του ΚΚΕ και τον γραμματέα του Κ. Κολιγιάννη στο εξωτερικό.

Ιδού λοιπόν μια εκ των αφηγήσεων. Προεκλογική περίοδος Φεβρουαρίου 1964 και βρίσκονται και οι δυο στη Θεσσαλονίκη και αποφασίζουν να κάνουν συγκέντρωση και ομιλία του Γλέζου στη Φλώρινα, παρότι στην πόλη αυτή δεν είχε γίνει ποτέ, λόγω της θέσης της ήταν το επίκεντρο του εμφυλίου πολέμου 1946-49 και των παθών που επηκολούθησαν. Εν τω μεταξύ το είχε μάθει ο Μπριλλάκης στην Αθήνα και τους απείλησε με διαγραφή. Ομως αυτοί πήραν μαζί τους και ένα πούλμαν Λαμπράκηδες και έφτασαν στη Φλώρινα και ο Γλέζος (ως συνήθως απείθαρχος) ολοκλήρωσε την ομιλία του παρά τον διαρκή πετροπόλεμο των ντόπιων ακροδεξιών και παρακρατικών. Κάτι γνώριζε ο σοφός πρόεδρος της ΕΔΑ Ιωάννης Πασαλίδης (1885-1968) με το γνώριμο χιούμορ του, για το παρατσούκλι του «οχτάψυχου» που του είχε προσάψει.

ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ του με τον Κολιγιάννη ο ιστορικός μου φίλος Αντώνης Μπριλλάκης μού είχε αφηγηθεί από τη δεκαετία του '80 τα εξής ευτράπελα. Μετά τις εκλογές του Μαΐου 1958 και τον εκλογικό θρίαμβο της ΕΔΑ με 24,42% και 79 έδρες που την αναγόρευε στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο γ.γ. του παράνομου τότε ΚΚΕ Κώστας Κολιγιάννης ήρθε εσπευσμένα το καλοκαίρι παράνομα στην Ελλάδα γιατί τον ανησύχησε μήπως το θετικό αυτό αποτέλεσμα οφειλόταν σε ενδοτική και μη επαναστατική γραμμή της ΕΔΑ. Ο Γλέζος παρότι τον είχε συναντήσει τον προηγούμενο χρόνο στην Τσεχοσλοβακία και την περίοδο εκείνη ήταν διευθυντής της «Αυγής», συναντήθηκε τον Αύγουστο με τον Κολιγιάννη στο σπίτι της αδελφής του, χωρίς να τηρήσει τους στοιχειώδεις κανόνες της παρανομίας. Βεβαίως η ασφάλεια τον συνέλαβε 4 μήνες αργότερα στις 3/12/58 και τον παρέπεμψε (με άλλους 16) σε δίκη με την κατηγορία της κατασκοπίας.

ΑΥΤΟ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ Η ΑΣΦΑΛΕΙΑ παρακολουθούσε τον Κολιγιάννη από την είσοδό του στην Ελλάδα και τον άφηνε να αλωνίζει, ώστε να μάθουν με ποιους θα έρθει σε επαφή. Οταν ζήτησε να συναντηθεί και με τον Μπριλλάκη, ο Αντώνης έστειλε στο ραντεβού με ένα ταξί ένα τσακάλι δημοσιογράφο, επικεφαλής του αστυνομικού ρεπορτάζ της «Αυγής», με προορισμό να κάνουν μερικές βόλτες ώστε να ξεφύγουν από πιθανή παρακολούθηση. Στη διαδρομή, ο έμπειρος ταξιτζής τούς είπε ότι πρέπει να ξέρετε, έναν εκ των δύο έχει βάλει να τον παρακολουθεί η γυναίκα του. Οπότε ύστερα από πολλούς επικίνδυνους ελιγμούς τούς ξέφυγαν και μετά πήραν τον Αντώνη.

Βεβαίως δεν συνέλαβαν ποτέ τον Κολιγιάννη και τον άφησαν να επιστρέψει στη βάση του. Τους ήταν άχρηστος, δεν τους εξυπηρετούσε σε τίποτα η σύλληψή του. Η αθλιότης του ανδρός είναι ότι όταν πήγε στην έδρα του ΚΚΕ στο εξωτερικό και έμαθαν για τις συλλήψεις στην Ελλάδα, διερωτήθηκε γιατί δεν συνέλαβαν και τον Μπριλλάκη, οπότε αναρωτήθηκε μήπως ήταν ύποπτος.

Αυτός ήταν ο ηγέτης του ΚΚΕ από το 1956 (διεδέχθη τον καθαιρεθέντα Νίκο Ζαχαριάδη) έως το 1972 που τον απήλλαξαν των καθηκόντων του καθώς κρίθηκε «ότι είχε προκαλέσει μεγάλη ζημιά στη λειτουργία του κόμματος και των οργάνων του», αντικατασταθείς από τον συνετό Χαρίλαο Φλωράκη.

Τέλος, επειδή ουδείς μας αλάθητος, ο Γλέζος μετά το 2016 και τον συμβιβασμό του Αλέξη Τσίπρα εξέφρασε ακραίες αριστερίστικες θέσεις εναντίον της συμφωνίας που υπέγραψε με τους θεσμούς, καθώς επίσης διεφώνησε και με την ιστορική Συμφωνία των Πρεσπών, κάτι ανεπίτρεπτο για έναν επαναστάτη διεθνιστή του αναστήματός του. Ολως τυχαίως τις ίδιες αλλά πιο φανατισμένες ακόμη θέσεις εξέφρασε και ο συνομήλικός του Μίκης.

* μαθηματικός, συγγραφέας