«Το ροκ έχει πεθάνει και η όπερα έχει χάσει το λαϊκό της πρόσωπο»

Ο δρόμος της ξενιτιάς για τον βαθύφωνο Αλέξανδρο Σταυρακάκη ήταν μονόδρομος, καθώς το ταλέντο του ξεχείλιζε και δεν το χωρούσαν τα ελλαδικά σύνορα. Στην τέταρτη δεκαετία της ζωής του, στα τριάντα δυο του χρόνια, ακολουθεί τα βήματα του Δημήτρη Μητρόπουλου, της Μαρίας Κάλλας, του Βασίλη Χριστόπουλου, του Θεόδωρου Κουρεντζή.

Τιμημένος με το περσινό Βραβείο Τσαϊκόφσκι, τους Ολυμπιακούς Αγώνες της κλασικής μουσικής, προετοιμάζεται για τη συμμετοχή του στο «Ρέκβιεμ» του Βέρντι με τη Φιλαρμονική της Αγίας Πετρούπολης. Είχε προηγηθεί η βράβευσή του, το 2016, στον 3ο Διαγωνισμό Βάγκνερ στη Λιψία, ενώ από το 2018 είναι μέλος της Semperoper της Δρέσδης.

Οι εμφανίσεις του ως Μπαζίλιο στον «Κουρέα της Σεβίλης» του Ροσίνι με το θεάτρο Μπολσόι, ως Κομεντατόρε στον «Ντον Τζιοβάνι» του Μότσαρτ με την Οπερα της Δρέσδης και η συμμετοχή του στο «Ρέκβιεμ» του Βέρντι με την Οπερα του Βερολίνου είναι μόνο ορισμένες κορυφώσεις της παρουσίας του σε μητροπολιτικές σκηνές.

Μεγάλωσε σε μουσική οικογένεια, η οποία τον υποστήριξε ώστε να βρει την έκφρασή του στο τραγούδι. Η Ελληνορωσίδα μητέρα του είναι πιανίστα, ενώ ο πατέρας του, ο οποίος έχει σπουδάσει τραγούδι, συμμετέχει στη Χορωδία της Λυρικής Σκηνής ως έκτακτος χορωδός. Αποφοίτησε από την τάξη της Δέσποινας Καλαφάτη στο Ωδείο Αθηνών το 2014, ενώ συνέχισε τις σπουδές του στη Ρωσία υπό την καθοδήγηση της Λουντμίλα Ιβάνοβα.

● Προτού αφιερωθείτε στην κλασική μουσική, είχατε έντονη παρουσία και στη ροκ σκηνή ως ντράμερ.

Την περίοδο της μεταφώνησης, που αλλάζει η φωνή, έπρεπε να συνεχίσω να παίζω μουσική και ν’ ασχοληθώ με κάποιο μουσικό όργανο. Με τραβούσαν τα κρουστά, και καθότι ήμουν μεγάλος φαν της ροκ και της τζαζ, βρέθηκα να συμμετέχω σε ανάλογα συγκροτήματα.

● Ωστόσο δεν παραμείνατε ούτε στη ροκ ούτε στην τζαζ σκηνή. Γιατί;

Θέλετε κι ελαφρώς «λογιστικά», έβαλα κάτω τα δεδομένα και διαπίστωσα ότι καλώς ή κακώς η ροκ έχει πεθάνει και ότι δεν έχει τις προοπτικές που εξακολουθούν να υπάρχουν στην όπερα και στον κόσμο του κλασικού ρεπερτορίου.

● Οι νέες μορφές διαφήμισης και επικοινωνίας έχουν μπει και στον χώρο της όπερας. Οι καλλιτέχνες αντιμετωπίζονται περισσότερο ως σταρ;

Θέλουν να πλασάρουν όλους τους νέους ως σούπερ σταρ, τους κάνουν φωτογραφήσεις λες και είναι μοντέλα πάνω στην πασαρέλα. Ολα αυτά μου προκαλούν κάποια απέχθεια.

«Τα πάντα γίνονται για την εικόνα»

● Η μουσική βιομηχανία εξακολουθεί τόσο δισκογραφικά όσο και διαφημιστικά να φτιάχνει το παιχνίδι;

Αυτοί που ορίζουν σε τεράστιο ποσοστό το γίγνεσθαι της όπερας δεν είναι οι μουσικοί, αλλά οι σκηνοθέτες. Οπότε τα πάντα γίνονται για την εικόνα, εξ ου και αναζητούν συνεχώς νεότερους τραγουδιστές. Ζούμε σε μια εποχή όπου στα μεγάλα θέατρα έχουμε παραγωγές που βιντεοσκοπούνται, έχουμε κοντινά πλάνα, οπότε για τους σκηνοθέτες και για τις εταιρείες που θα κυκλοφορήσουν το συγκεκριμένο DVD η εικόνα του καλλιτέχνη μετράει παρά πολύ.

● Εχουμε παρατηρήσει ότι οι σημερινές σκηνοθετικές προσεγγίσεις επικεντρώνονται όλο και περισσότερο στην όψη της όπερας συνήθως υπέρ του εντυπωσιασμού, με αποτέλεσμα να υπολείπεται η οντολογία της σύνθεσης και του κειμένου. Συμφωνείτε;

Θα συμφωνήσω απόλυτα. Κι αυτός είναι o κύριος λόγος που η όπερα έχει χάσει παντελώς το λαϊκό της πρόσωπο. Η όπερα ήταν η τότε ποπ μουσική των Ιταλών. Απευθυνόταν στους πάντες κι όλα ήταν απολύτως κατανοητά, δεν υπήρχε τίποτα το εξεζητημένο. Ολο αυτό το «διαφορετικό» στις σημερινές σκηνοθετικές απόπειρες παύει να είναι καταληπτό από τον μέσο άνθρωπο και απευθύνεται όλο και περισσότερο σε μια συγκεκριμένη «ελίτ», γι' αυτό συρρικνώνεται το κοινό της όπερας. Ισως και η όπερα είναι ένα είδος που πεθαίνει, γιατί δεν βλέπουμε πια νέες συνθέσεις.

«Να μη γίνει η όπερα μουσειακό είδος»

● Προς ποια κατεύθυνση πρέπει να κινηθούν οι παραγωγές στην όπερα για να μην καταλήξει το συγκεκριμένο είδος έκθεμα στο μουσείο της Ιστορίας;

Υπάρχει αυτή η κατεύθυνση στο να γίνει η όπερα μουσειακό είδος, όμως θα πρέπει να δοθεί το βήμα στους νέους μουσικούς για ν αναδειχτούν οι όπερές τους, αλλά με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνει άνοιγμα σ' ένα ευρύτερο κοινό κι όχι στο δεδομένο που είναι μεγάλης ηλικίας. Πρέπει να έρθει νέος κόσμος στην όπερα, διαφορετικά όσο θα φεύγουν οι παλαιές γενιές, θα συρρικνώνεται και το ακροατήριο της όπερας.

● Το Πρώτο Βραβείο Τσαϊκόφσκι είναι ένα διαβατήριο για να περάσετε στην απροσπέλαστη ήπειρο της μουσικής; Οταν εισήλθατε στον κόσμο της, μπορείτε να μου αναφέρετε ποιους τρόπους μετήλθατε για την επιβίωσή σας σ' έναν χώρο ανθρωποφαγικό;

Οσο πιο ψηλά ανεβαίνεις, υπάρχουν άλλοι οι οποίοι δεν θα είναι χαρούμενοι και θα θέλουν να σε φέρουν στα δικά τους κυβικά. Είναι κάτι το οποίο μέχρι στιγμής δεν το έχω αφήσει ποτέ να με αγγίξει. Προσηλώνομαι σ' αυτό που κάνω, όσο καλύτερα μπορώ, με όση αγάπη μπορώ, κι αφήνω τη συγκεκριμένη δουλειά να μου αποφέρει τα αποτελέσματά της.

● Το γεγονός ότι αφιερωθήκατε στην όπερα σημαίνει ότι όλη η ζωή σας είναι πλέον αφιερωμένη σ αυτήν ψυχοσωματικά;

Ο καθένας, πορευόμενος σ' αυτό το επάγγελμα, βρίσκει και τις δικές του σταθερές. Δεν είχα αποκλειστικό ενδιαφέρον για την όπερα, η οποία ως μουσικό είδος βρίσκεται στην τέταρτη θέση των προτιμήσεών μου. Πρώτιστα μου αρέσει η πιανιστική μουσική, δευτερευόντως η συμφωνική, σαφέστατα έχω μεγαλύτερο σεβασμό και αγάπη στη σύνθεση τραγουδιών από συνθέτες όπως ο Σούμπερτ, ο Σούμαν, ο Βολφ, ο Μουσόργκσκι, ο Τσαϊκόφσκι. Μετά έρχεται η όπερα. Γιατί, όπως είπα και πριν, η όπερα ήταν ένα ποπ είδος που γραφόταν από τους Ιταλούς συνθέτες του μπελκάντο με πολύ ωραίες μελωδίες και με υψηλές και εντυπωσιακές νότες για να ψυχαγωγηθεί ένα μεγάλο ακροατήριο. Οταν ο συνθέτης έγραφε τραγούδια πάνω σε ποίηση Γκέτε ή Πούσκιν, δεν το έκανε για την ψυχαγώγηση του μεγάλου ακροατηρίου. Το έκανε για τον εαυτό του, έβγαζε τα σώψυχά του πάνω στην παρτιτούρα, επομένως μιλάμε για μια πιο βαθιά, ειλικρινή, εσωτερική και προσωπική τέχνη.

«Με συγκινεί το λιντ γιατί εκτίθεσαι»

● Αναφέρεστε στο λιντ ως πρόκληση μέσα από το οποίο δοκιμάζεται συνολικά η προσωπικότητα του ερμηνευτή;

Ως μουσικό είδος με συγκινεί και μ' ενδιαφέρει περισσότερο, γιατί είναι μεγαλύτερη πρόκληση για έναν τραγουδιστή να αναμετρηθεί με αυτό. Στην όπερα έχεις κάποια άρια, μπαινοβγαίνεις στη σκηνή, είναι όμως μικρότερη η έκθεση που έχεις προς το κοινό και ο βαθμός επικινδυνότητας σε σχέση μ' έναν καλλιτέχνη που κάνει λιντ. Είναι επί ώρα πάνω στο σανίδι, τραγουδάει ασταμάτητα κι είναι όλη η συγκέντρωση πάνω του.

● Αλήθεια, πώς διαμορφώνεται ένας επαγγελματίας μουσικός; Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει το ταλέντο και πόσο η επίπονη εργασία;

Το ταλέντο είναι η βάση, το προαπαιτούμενο, το οποίο όσο περισσότερο το διαθέτεις, τόσο ψηλότερα μπορείς να φτάσεις. Το πώς θα το διαχειριστείς το δώρο που σου δόθηκε, θα καθορίσει και τη μετέπειτα πορεία σου. Γι' αυτό κυρίως χρειάζεται δουλειά, δουλειά, δουλειά. Μόνιμη ενασχόληση, μόνιμη έρευνα, μόνιμη γνωριμία με τον εαυτό σου. Να μη σταματήσεις ποτέ να εξελίσσεσαι, να ζεις τη ζωή, να επηρεάζεσαι από οτιδήποτε συμβαίνει γύρω σου και αυτό να το φέρνεις μετά πάνω στο σανίδι τη στιγμή της ερμηνείας σου.

● Η παρουσία σας σε προβεβλημένες μουσικές σκηνές σάς γεμίζει με άγχος; Πώς αντιδρά και συμπεριφέρεται ένας νέος βαθύφωνος ανάμεσα σε δοκιμασμένους επαγγελματίες;

Το να ξέρεις ότι θα βρεθείς στο ίδιο σανίδι με πολύ μεγάλους καλλιτέχνες είναι πηγή έμπνευσης. Τον περασμένο Μάιο, ανεβάσαμε στη Δρέσδη τον «Ντον Τζιοβάνι», όπου τον ομώνυμο ρόλο ερμήνευσε ένας από τους μεγαλύτερους βαθύφωνους των καιρών μας, ο Ιλντεμπράντο Νταρκάντζελο. Δίπλα του υποδύθηκα τον Κομεντατόρε, που είναι η Νέμεσίς του. Η εμπειρία να βρίσκομαι στο σανίδι και στις πρόβες μαζί του ψυχολογικά με απογείωσε. Ηταν ατελείωτη πηγή αλληλεπίδρασης, ικανοποίησης και χαράς. Συν τοις άλλοις ήταν κι ένας υπέροχος άνθρωπος.

«Είδωλό μου, ο Φρέντι Μέρκιουρι»

● Είχατε είδωλα που θα θέλατε να τους μοιάσετε;

Δεν θα περιοριστώ στον τομέα της κλασικής μουσικής. Προσωπικό μου είδωλο, τον οποίο θεωρώ και έναν καλλιτεχνικό χαμαιλέοντα, ήταν ο Φρέντι Μέρκιουρι. Είναι ένας μοναδικός δημιουργός κι ένα ταλέντο ανεξάντλητο. Αγαπημένοι μου δημιουργοί στη ροκ μουσική, ήταν οι Μπιτλς και οι Πινκ Φλόιντ. Εχω παθολογική αδυναμία στον Μάνο Χατζιδάκι και στον «Μεγάλο Ερωτικό» του. Θεωρώ ότι λαρύγγι σαν του Στέλιου Καζαντζίδη δεν έχουμε ακούσει πολύ συχνά. Στο ροκ εντ ρολ παθιαζόμουν με τον Λιτλ Ρίτσαρντ για την τρέλα και τον αυθορμητισμό του.

● Αν έπρεπε να διαλέξετε έναν αρχιμουσικό;

Τον Βίλχελμ Φουρτβένγκλερ. Από τους πιανίστες προτιμώ τους Κορτό, Λιπάτι, Αράου, Ρίχτερ, Χόροβιτς, Γκίλελς.

● Από τους τραγουδιστές;

Ξεχωρίζω κυρίως τον Μαρκ Ράιζεν, ο οποίος τραγουδούσε όσο ακόμα βρισκόταν επί σκηνής ο Φεοντόρ Σαλιάπιν. Δεν ήταν ο δεύτερος Μπαρίς Γκοντουνόφ, ήταν ο άλλος Μπαρίς Γκοντουνόφ. Ο Ράιζεν ήταν ένας άνθρωπος σε υπερθετικό βαθμό, ζεστός, βαθύτατα καλλιτέχνης. Αν θέλετε, ο Σαλιάπιν ήταν η κάθοδος του Θεού στη Γη και ο Ρέιζεν ήταν η προσπάθεια του ανθρώπου να πάει στον Θεό.

Από τη γερμανική σχολή, τον Χανς Χότερ κι όχι μόνο για τη βαγκνέρεια ερμηνεία του: δεν ήταν ο Χότερ που ερμήνευε τον Βόταν, ο Βόταν είναι ο Χότερ. Οταν όμως τραγουδούσε Σούμπερτ, η φωνή του μπορούσε να γίνει τρυφερή και γλυκιά. Από την ιταλική σχολή ξεχωρίζω τους Πίντσα και Σιέπι. Νομίζω ότι δεν έχουμε ακούσει πιο όμοφη χροιά φωνής από του Σιέπι, που να ερμηνεύει με τόση φινέτσα και αριστοκρατική ευγένεια.

«Μπαρίς Γκοντουνόφ, το όνειρό μου»

● Πώς φαντάζεστε τον εαυτό σας μετά από είκοσι χρόνια, όταν θα έχετε διανύσει χιλιάδες ώρες ερμηνείας;

Δεν είμαι άνθρωπος ο οποίος αρέσκεται να κοιτάει μακριά. Να είμαι καλά και να χαίρομαι αυτό που κάνω. Να είμαι σ' ένα επίπεδο που να μου επιτρέπει την καλλιτεχνική μου ολοκλήρωση. Ως όνειρο και στόχο έχω να ερμηνεύσω τον Μπαρίς Γκοντουνόφ στην ιστορική σκηνή του Μπολσόι με την παλιά παραδοσιακή σκηνοθεσία.

Στον Μουσόργκσκι έχεις τον υψηλότερο συνδυασμό της μουσικής πρόκλησης, γιατί είναι ό,τι πιο ακραίο και δύσκολο. Και το τρομακτικό κείμενο της ποίησης του Πούσκιν. Οπότε ως άνθρωπος και ως οντότητα, όχι ως καλλιτέχνης, παίρνεις μπροστά σου και θέλεις να καταλάβεις ένα πολυδιάστατο, πολύπλευρο, πολύμορφο και πολύπτυχο κείμενο, Πρέπει να το κατανοήσεις όσο πιο βαθιά μπορείς και να βρεις τα εργαλεία, ώστε όλο αυτό να το κοινωνήσεις με αμεσότητα στο κοινό σου.