Σίφνος, φρυκτωρίες και καμίνια

Ενα κράμα ιστορίας και πολιτισμού έρχεται να δέσει με το τοπίο και τους ανθρώπους στη Σίφνο. Ανθρωποι που παίρνουν το χώμα και του δίνουν μορφή. Στις αυλές, στις παραλίες, στα σπίτια, στα καφενεία, θα τους συναντήσεις έτοιμους να σου μεταφέρουν την εμπειρία τους, να σε καλοδεχτούν και να σου μιλήσουν για το θαύμα της γης τους.

Τα κοιτάσματα του αργίλου

Ο Σιφνιός είναι συνυφασμένος με την τέχνη επεξεργασίας του πηλού εξαιτίας των πλούσιων κοιτασμάτων πυρίμαχου άργιλου που συναντάμε στο νησί. Με έναν τροχό να γυρίζει αδιάλειπτα σε κάθε χωριό, το νησί καταφέρνει να τροφοδοτεί με πυρίμαχα σκεύη ολόκληρο τον πλανήτη.

Η καθημερινότητα εξάλλου σε αυτό το νησί περιστρέφεται γύρω από τον πηλό. Κοντά στο Βαθύ βρίσκεται και το παλαιότερο καμίνι των Κυκλάδων, που ανήκει στην οικογένεια Ατσόνιου.

Οσον αφορά τη γεωγραφική θέση των εργαστηρίων με τους απαραίτητους βοηθητικούς και αποθηκευτικούς χώρους, αυτή συνδέεται με τις γενικότερες ιστορικές συνθήκες. Οταν η πειρατεία μάστιζε τα Κυκλαδονήσια, τα αγγειοπλαστεία βρίσκονταν στο εσωτερικό του νησιού και η παραγωγή κάλυπτε τις τοπικές ανάγκες.

Αργότερα, όταν ο κίνδυνος εξαφανίστηκε και κυρίως μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, οι αγγειοπλάστες μετέφεραν τις εγκαταστάσεις τους σε παραθαλάσσιες περιοχές όπου υπήρχαν καταλληλότερες συνθήκες για την άσκηση του επαγγέλματός τους και παράλληλα η δυνατότητα ανάπτυξης εξαγωγικού εμπορίου.

Επειδή οι αποστάσεις από τους κεντρικούς οικισμούς ήταν μεγάλες, οι αγγειοπλάστες παρέμεναν όλη την εβδομάδα στα εργαστήριά τους και γυρνούσαν σπίτι τους το Σάββατο το απόγευμα, για να αναχωρήσουν πάλι το πρωί της Δευτέρας.

Στα χρόνια της μεγάλης ακμής της αγγειοπλαστικής, στα εργαστήρια υπήρχε καταμερισμός εργασίας και στην παραγωγική διαδικασία συμμετείχαν ο κλαδάς, ο χωματάς, ο μουλαράς, ο κοπανιστής, ο μάστορας και ο βοηθός του (μπασπερέτης).

Σήμερα, η παραγωγή είναι πιο... καθετοποιημένη. Από τα αγγειοπλαστεία του νησιού παρασκευάζονται εκτός από το μαστέλο και τις σκεπασταριές, τσικάλια, κανάτες, φουφούδες, κουρούπια, πιθάρια, αρμεοί και χαρακτηριστικότερο όλων οι φλάροι (πήλινες καμινάδες).

Παράλληλα με τις παραδοσιακές φόρμες, οι Σιφνιοί αγγειοπλάστες δεν σταματούν να πειραματίζονται δοκιμάζοντας νέες φόρμες και νέα χρώματα.

Αναβίωση επικοινωνίας δικτύου αρχαίων πύργων και ακροπόλεων της Σίφνου

Κάθε χρόνο την παραμονή του Αγίου Πνεύματος, ο πολιτιστικός σύλλογος του νησιού, σε συνεργασία με τη Δημοτική Επιχείρηση Τουριστικής Ανάπτυξης Σίφνου αλλά και τον δήμο αναβιώνουν την επικοινωνία του δικτύου των αρχαίων πύργων-φρυκτωριών & ακροπόλεων της Σίφνου.

Με την ευγενική συμμετοχή δεκάδων εθελοντών, η επικοινωνία ανάμεσα στα σημεία επιτυγχάνεται μέσω καπνού και κατόπτρων σχεδόν 2.500 χρόνια από την πρώτη χρήση των φρυκτωριών.

Οι πύργοι αυτοί, χτισμένοι σε στρατηγικά σημεία σε όλη την έκταση του νησιού, αποτελούσαν ένα δίκτυο με σύστημα ανταλλαγής σημάτων με καπνό ή φωτιά, αφού είχαν τη δυνατότητα να λαμβάνουν και να στέλνουν μηνύματα μεταξύ τους, καθώς και από και προς τις 4 αρχαίες ακροπόλεις του νησιού.

Εως σήμερα η συνεχιζόμενη αρχαιολογική έρευνα έχει καταγράψει 76 αρχαίους πύργους-φρυκτωρίες που είναι μοναδικοί τόσο από άποψη κατασκευής όσο και εξαιτίας της αριθμητικής τους υπεροχής σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου.

Αλλά και σε σχέση με το μέγεθος του νησιού που είναι μόλις 74 τ.χλμ., η αναλογία είναι εντυπωσιακή (περίπου ένας πύργος ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο), γεγονός που εξηγείται από τον πλούτο του νησιού σε κοιτάσματα χρυσού, μολύβδου και αργύρου και τον φόβο πιθανών εχθρικών επιδρομών από τη θάλασσα.

Η ολοένα και μεγαλύτερη συμμετοχή των εθελοντών και η προσθήκη περισσότερων σημείων κάθε χρονιά είναι ενδεικτική της δυναμικής του εγχειρήματος που αναδεικνύει τον αρχαιολογικό πλούτο του νησιού.