Θρίλερ με το ελικόπτερο στο οποίο επέβαινε ο Ιρανός πρόεδρος

Εντονη αναστάτωση και ανησυχία για το μέλλον όχι μόνο στο Ιράν αλλά στην ευρύτερη Μέση Ανατολή επικρατεί από χθες, μετά τη συντριβή του ελικοπτέρου στο οποίο επέβαινε ο Ιρανός πρόεδρος Εμπραχίμ Ραϊσί. Το ελικόπτερο, στο οποίο επέβαιναν επίσης ο υπουργός Εξωτερικών Χοσεΐν Αμιραμπντολαχιάν και άλλοι αξιωματούχοι, ήταν το ένα από κομβόι τριών άλλων τα οποία επέστρεφαν από επίσημη επίσκεψη στο Αζερμπαϊτζάν για τα εγκαίνια δύο νέων φραγμάτων στα σύνορα των δύο χωρών. Η πτώση έγινε σε ομιχλώδη ορεινή περιοχή του δυτικού Ιράν, κοντά στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν, κάτω από δύσκολες καιρικές συνθήκες. Για αυτόν τον λόγο τα σωστικά συνεργεία δυσκολεύονταν να φτάσουν στον τόπο του δυστυχήματος. Ολα αυτά εν μέσω αντικρουόμενων πληροφοριών και διαψεύσεων σχετικά με τον εντοπισμό του ελικοπτέρου.

Προσφορές για βοήθεια στις έρευνες έφταναν από διάφορες χώρες της περιοχής, όπως το Αζερμπαϊτζάν, η Αρμενία, το Ιράκ, το οποίο στο παρελθόν είχε έρθει αντιμέτωπο με το Ιράν σε έναν αιματηρό πόλεμο, το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία. Παράλληλα, ο Ευρωπαίος επίτροπος ανθρωπιστικής βοήθειας και διαχείρισης κρίσεων Γιάνεζ Λέναρτσιτς δήλωσε ότι η Ε.Ε. έθεσε σε ετοιμότητα το σύστημα γεωσκόπησης Copernicus κατόπιν αιτήματος του Ιράν.

Mέχρι χθες το βράδυ, δεν είχε γίνει κάποια αναφορά στα πιθανά αίτια της συντριβής. Κι ενώ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είχαν αρχίσει να κυκλοφορούν διάφορα σενάρια, όπως για πιθανό δάκτυλο του Ισραήλ και της Μοσάντ, ο επικεφαλής του διπλωματικού ρεπορτάζ του αγγλόφωνου Al Jazeera, Tζέιμς Μπέις, δίνει μια πιο «πεζή» εκδοχή. «Η αεροπορική βιομηχανία του Ιράν έχει πολύ κακό ιστορικό κι αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι δεν μπορούν να αγοράσουν τον εξοπλισμό που χρειάζονται για τα αεροπλάνα τους εξαιτίας των κυρώσεων», έγραφε ο Μπέις, υπενθυμίζοντας ότι «σχεδόν 2.000 Ιρανοί έχουν χάσει τη ζωή τους σε αεροπορικά δυστυχήματα από το 1979, ενώ δυστυχήματα στα οποία εμπλέκονταν ιρανικά αεροπλάνα έχουν στοιχίσει έκτοτε την απώλεια άλλων 1.755 ζωών».

Θα περάσουν αρκετές μέρες ώσπου να δούμε αν το Ιράν θα δώσει κάποια επίσημη εξήγηση για το δυστύχημα. Οποια κι αν είναι η εκδοχή στην οποία θα καταλήξει, αυτό που δεν αλλάζει είναι η αβεβαιότητα για την επόμενη μέρα σε μια ιδιαίτερα εύφλεκτη περίοδο.

Ο σκληροπυρηνικός Εμπραχίμ Ραϊσί έγινε πρόεδρος τον Ιούνιο του 2021 διαδεχόμενος τον μετριοπαθή Χασάν Ρουχανί, ύστερα από μια εκλογική διαδικασία με ιστορικά χαμηλό ρεκόρ συμμετοχής. Είχε διατελέσει γενικός εισαγγελέας της Τεχεράνης, αναπληρωτής επικεφαλής της Δικαστικής Αρχής και τέλος, γενικός εισαγγελέας του κράτους. Θεωρούνταν πνευματικό παιδί του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη του Ιράν αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ και πιθανός διάδοχός του σε περίπτωση θανάτου ή παραίτησής του. Ανέλαβε τα ηνία σε μια περίοδο βαθιάς οικονομικής και κοινωνικής κρίσης ύστερα από τόσα χρόνια κυρώσεων και εν μέσω της απαισιοδοξίας που είχε προκαλέσει το ναυάγιο της διεθνούς συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ επί Τραμπ.

Διπλωτικές σχέσεις

Αν και σκληροπυρηνικός, επί της προεδρίας του η Τεχεράνη υπέγραψε τον Μάρτιο του 2023 συμφωνία με τον προαιώνιο εχθρό, τη Σαουδική Αραβία, για την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων. Παράλληλα, δεν σταμάτησαν οι «υπόγειες» επαφές με τις ΗΠΑ. Την Παρασκευή, για παράδειγμα, ο αμερικανικός ενημερωτικός ιστότοπος Axios έγραψε ότι την εβδομάδα που μόλις έκλεισε έγιναν εκ του σύνεγγυς συνομιλίες στο Ομάν ανάμεσα στην Τεχεράνη και την Ουάσινγκτον σχετικά με το «πώς θα αποφευχθεί μια κλιμάκωση των επιθέσεων» στη Μέση Ανατολή, κάτι που στη συνέχεια επιβεβαίωσε και το Ιράν μέσω του επίσημου πρακτορείου Irna.

Σε εντελώς άλλο κλίμα, η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ τον περασμένο Οκτώβριο και ο ανελέητος πόλεμος που εξαπέλυσε ο Νετανιάχου στη Γάζα έφεραν τις σχέσεις με τον άλλο εχθρό στα άκρα. Το Ιράν στα πρόθυρα του πολέμου με το Ισραήλ, με την Τεχεράνη να εξαπολύει βροχή από drones σε απάντηση του θανάτου του Ιρανού προξένου στη Δαμασκό ύστερα από βομβαρδισμό των Ισραηλινών.

Κρίσιμες όμως είναι οι ισορροπίες και στο εσωτερικό του Ιράν. Το θεοκρατικό καθεστώς δέχτηκε ισχυρό κλονισμό με τις μαζικές διαδηλώσεις των γυναικών, αλλά και πολλών αντρών, μετά τη δολοφονία της νεαρής Μαχσά Αμινί από την αστυνομία των ηθών τον Σεπτέμβριο του 2022. Αν και οι διαδηλώσεις κατεστάλησαν και έφθιναν, τα πράγματα δεν ήταν πια ποτέ τα ίδια. Το καθεστώς έκτοτε ζούσε με τον φόβο της αμφισβήτησης, εξαπολύοντας καταστολή σε κάθε αντίθετη φωνή. Προχθές μάλιστα έγινε γνωστό ότι η βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης Ναργκίς Μοχαμαντί θα περάσει εκ νέου από δίκη μετά τις κατηγορίες που απηύθυνε δημόσια κατά των δυνάμεων ασφαλείας για σεξουαλικές επιθέσεις κατά των γυναικών.

Ο πολιτικός αναλυτής του Al Jazeera Μαρουάν Μπουσάρα εκτιμούσε χθες ότι σε περίπτωση απουσίας του Ραϊσί το πολιτικό σύστημα της χώρας είναι σε θέση να απορροφήσει το σοκ. «Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι το Ιράκ δεν αποτελεί τυπική περίπτωση ολοκληρωτικού συστήματος ή δικτατορίας όπου εκλείπει ο ισχυρός άνδρας και καταρρέει ολόκληρο το σύστημα», είπε. «Υπάρχει μια πραγματικά ισχυρή ελίτ που κυβερνά το Ιράν. Υπάρχει όμως επίσης ένα ισχυρό σύστημα εντός του Ιράν το οποίο έχει εξελιχθεί μέσα στις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες έτσι ώστε να υπάρχουν έλεγχος και ισορροπίες».