Μια καταδίκη ως ακτινογραφία ενός ναρκοκράτους

Υπάρχουν πολλά κράτη όπου τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται και η δημοκρατία συνιστά απλά έναν ευφημισμό για την ανομία. Σε ένα από αυτά, «όταν ασφαλτόστρωναν έναν δρόμο σε κάποια απόμερη γωνιά του, ήταν για να διευκολύνουν τη μεταφορά της κοκαΐνης, οι δυνάμεις ασφαλείας παρενέβαιναν όχι για να προστατέψουν τα σύνορα αλλά το ναρκεμπόριο που προοριζόταν για τις ΗΠΑ και οι εκλογές ορίζονταν όχι μόνο από τις ψήφους, αλλά από το χρήμα των καρτέλ ναρκωτικών». Αυτή η χώρα που τόσο εύστοχα περιγράφει το BBC είναι η Ονδούρα επί της προεδρίας του Χουάν Ορλάνδο Ερνάντες (2014-2022), αλλά και του προκατόχου του, Πορφίριο Λόμπος.

Ο Ερνάντες, άλλοτε από τους πιο πιστούς συμμάχους των ΗΠΑ στον «πόλεμο κατά των ναρκωτικών», καταδικάστηκε την περασμένη εβδομάδα από δικαστήριο της Νέας Υόρκης για συνωμοσία για εισαγωγή κοκαΐνης στις ΗΠΑ και για τη χρήση όπλων και εκρηκτικών για αυτό τον σκοπό. Η ποινή θα ανακοινωθεί τον Ιούνιο και ίσως είναι ίδια με εκείνη του αδελφού του, «Τόνι Ερνάντες», που πριν από τρία χρόνια για ανάλογα εγκλήματα καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη και 30 χρόνια.

Η δίκη αυτή ήταν μια ακτινογραφία του πώς δομείται και λειτουργεί ένα ναρκοκράτος στη Λατινική Αμερική, με πολιτικούς σαν τον Ερνάντες να αποδέχονται εκατομμύρια δολάρια από τα καρτέλ, με αντάλλαγμα την προστασία τους. Αλλά και του πώς οι ΗΠΑ «συνομολογούν» δημοκρατικές εκτροπές, από τις οποίες αναδύονται πανίσχυροι ναρκέμποροι που επί χρόνια χαίρουν της στήριξής τους.

Οπως έγινε με το «νέου τύπου» πραξικόπημα που καθιερώθηκε στη Λατινική Αμερική, με την ανατροπή του προέδρου Μανουέλ Σελάγια, το 2009, και που δεν θα μπορούσε να είχε γίνει χωρίς ένα «πράσινο φως» από τις ΗΠΑ. Είναι τότε που οι «ναρκοσυνέταιροι» διαπλεκόμενων πολιτικών κατάφεραν να ελέγξουν κάθε σφαίρα της δημόσιας διοίκησης, για να πλουταίνουν από το ναρκεμπόριο, αλλά και τη διασπάθιση δημόσιου χρήματος και τη λεηλασία των εθνικών πόρων.

Πέντε μήνες μετά το πραξικόπημα, ο Πορφίριο Λόμπο του υπερσυντηρητικού Εθνικού Κόμματος εκλέχτηκε πρόεδρος της χώρας κι ο Χουάν Ορλάνδο Ερνάντες, πρόεδρος της Βουλής. Στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση, το 2013, σε εκλογές με σωρεία παρατυπιών, ο Λόμπο αντικαταστάθηκε από τον κομματικό του σύντροφο και ναρκοεταίρο, Ερνάντες, «διαφθείροντας ακόμη περισσότερο τους θεσμούς, περιλαμβανομένης της Αστυνομίας, του Στρατού και του Κογκρέσου», σύμφωνα με τους Αμερικανούς εισαγγελείς.

Κι έπειτα, αλώνοντας τη Δικαιοσύνη, ο Ερνάντες πέτυχε να του επιτραπεί να διεκδικήσει την επανεκλογή του (παρότι απαγορεύεται από το Σύνταγμα) και να κερδίσει ξανά την προεδρία, με ευρεία νοθεία το 2017. Παρά τις σαφείς ενδείξεις και το κύμα διαμαρτυρίας που εξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα (με την καταστολή να στοιχίζει τη ζωή σε 33 πολίτες), οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνώρισαν και τότε τη νίκη του. Και ενώ, όπως αποκαλύφθηκε στη δίκη, οι ΗΠΑ τον είχαν «στον φακό» τους για σχέσεις με τα καρτέλ ήδη από το 2004, δημόσια τον παρουσίαζαν ως πολύτιμο σύμμαχο σε θέματα ασφάλειας και μετανάστευσης και του πρόσφεραν περισσότερα από 50 εκατ. δολάρια, για να καταπολεμήσει το ναρκεμπόριο, και δεκάδες ακόμη εκατομμύρια σε στρατιωτική και βοήθεια, στον τομέα της ασφάλειας.

Οπως κατέθεσε στη δίκη ο γιος του πρώην προέδρου, Πορφίριο Λόμπο (2010-2014), ο Φάμπιο Λόμπο, καταδικασμένος σε κάθειρξη 24 ετών στις ΗΠΑ για εισαγωγή και διακίνηση ναρκωτικών στη χώρα, ο πατέρας του αποδέχτηκε γενναιόδωρα ποσά από ναρκεμπόρους του καρτέλ «Λος Κατσίρος», ενώ ο ίδιος χρηματοδότησε και την καμπάνια του Ερνάντες, το 2013, με μισό εκατομμύριο δολάρια, με αντάλλαγμα προστασία για τους συνεταίρους του ναρκεμπόρους.

Καταπέλτης ήταν και η κατάθεση του Αλεξάντερ Αρντόν -φυλακισμένος κι αυτός στις ΗΠΑ για ναρκεμπόριο-, που τοποθετήθηκε από τον Λόμπο επικεφαλής της δημόσιας υπηρεσίας οδικών έργων, μέσα από την οποία έδινε συμβάσεις σε εταιρείες που ξέπλεναν χρήμα από ναρκωτικά και που αργότερα, εξαγοράζοντας ψήφους, εκλέχτηκε δήμαρχος του Ελ Παραΐσο, στα σύνορα με τη Γουατεμάλα, βασικό πέρασμα των ναρκωτικών. Ο Αρντόν, που σχεδίασε περισσότερες από 56 δολοφονίες, κατέθεσε πως έδωσε ένα εκατομμύριο δολάρια στον Λόμπο πριν από τις εκλογές του 2009 και μετέφερε στον Ερνάντες άλλο ένα εκατομμύριο δολάρια για την προεκλογική του εκστρατεία το 2013, «δωρεά» από τον «Τσάπο» Γκουσμάν, πρώην αρχηγό του μεξικανικού καρτέλ Σιναλόα.

Με το πραξικόπημα του 2009, εδραιώθηκε ο εκφυλισμός των θεσμών και του κράτους δικαίου, σχολιάζει ο Ισμαέλ Μορένο, διευθυντής της Ομάδας Στοχασμού, Ερευνας και Επικοινωνίας (ERIC) των Ιησουιτών, ενώ, μέσα από τρεις διαβλητές εκλογικές διαδικασίες, «αντί για επιστροφή στη συνταγματική τάξη, δόθηκε νομιμότητα στην παρανομία. Αυτό που συνέβη ήταν η προσωποποίηση του πραξικοπήματος σε ένα άτομο που συγκέντρωσε ακραία εξουσία, στρατιωτικοποίησε τη χώρα και αποδύθηκε σε βίαιη καταστολή κάθε κοινωνικής διαμαρτυρίας».

Μια συνθήκη που άλλαξε το 2021, με την εκλογή του κεντροαριστερού συνασπισμού της Σιομάρα Κάστρο (πρώην συζύγου του Σελάγια). Στις 15 Φεβρουαρίου του 2022, μόλις 19 ημέρες μετά την ανάληψη της εξουσίας από την Κάστρο, ο Ερνάντες συνελήφθη και, δύο μήνες αργότερα, εκδόθηκε στις ΗΠΑ.

«Χρόνια τώρα, καταγγέλλαμε την αποτυχία του δικαστικού συστήματος στην Ονδούρα και τη συνενοχή του με το οργανωμένο έγκλημα, από την αντίσταση και ενώπιον της διεθνούς κοινότητας, που σε μεγάλο βαθμό μας έστρεψε την πλάτη και πρόσφερε στήριξη στη ναρκοδικτατορία», δήλωσε η πρόεδρος Σιομάρα Κάστρο, με αφορμή την καταδίκη του Ερνάντες. «Σήμερα, επιβεβαιώνεται ξανά πως αυτή η ελίτ των γκάνγκστερ, που σφετερίστηκαν την εξουσία στις 28 Ιουνίου του 2009, έθεσαν υπό ομηρία το κράτος, με τη συνενοχή του δικαστικού συστήματος, για να εγκληματήσουν, και μας επέβαλαν με πυρά και αίμα εκλογικές διαδικασίες νοθείας, που στηρίχθηκαν από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ενωση».