Στα ηνία μίας κλυδωνιζόμενης Ευρώπης

Μετά τα αλλεπάλληλα τεστ αντοχής ιστορικών προεκτάσεων και τις πρωτόγνωρες έριδες, που σημάδεψαν ανεξίτηλα την Ευρωπαϊκή Ενωση το 2015 και με μια αν όχι πιο δύσκολη σίγουρα πάντως εξόχως απαιτητική χρονιά εν όψει, οι προκλήσεις για την Ολλανδία, που ανέλαβε από την 1η Γενάρη τα ηνία της εξάμηνης προεδρίας της Ε.Ε. μοιάζουν όχι απλώς βουνό, αλλά οροσειρά ολόκληρη - παρότι τα βουνά λείπουν από τη μικρή κι επίπεδη χώρα της τουλίπας.

Προσφυγική κρίση, ασφάλεια απέναντι στην τρομοκρατία και φυσικά οικονομία είναι το βασικό τρίπτυχο, στο οποίο θα επικεντρωθεί αναμενόμενα η Χάγη, μέσα σε κλίμα καλπάζοντος ευρωσκεπτικισμού τόσο στο εσωτερικό της Ολλανδίας, όσο και στα υπόλοιπα κράτη–μέλη.

Και πρώτ’ απ’ όλα στη Βρετανία, με το δημοψήφισμα (πιθανόν εντός του έτους) και την απειλή του Brexit να κρέμονται πάνω από την επαναδιαπραγμάτευση της κυβέρνησης Κάμερον με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς για αλλαγή των όρων συμμετοχής της χώρας του στην Ε.Ε.

Ευρωπαϊκή δοκιμασία

«Η Ευρώπη δοκιμάζεται σφοδρά. Εναπόκειται στην Ολλανδία να βοηθήσει την Ε.Ε. να βρει κοινές λύσεις σε αυτούς τους ταραγμένους καιρούς.

Ενότητα και αποφασιστικότητα απαιτούνται σε όλα τα επίπεδα» αναφέρει η έκθεση της ολλανδικής κυβέρνησης για την κατάσταση της Ενωσης.

Οι μαζικές αφίξεις προσφύγων και μεταναστών, η τρομοκρατική απειλή και οι γεωπολιτικές αλλαγές στην Ανατολή επιφέρουν δυσκολίες για την Ε.Ε., σύμφωνα με την έκθεση, η οποία δεν παραλείπει να προειδοποιήσει και για «την απειλή του κατακερματισμού» στους κόλπους της Ενωμένης Ευρώπης. Στις προτεραιότητες της ολλανδικής προεδρίας συγκαταλέγονται επίσης «η καινοτομία, η δημιουργία θέσεων εργασίας, η δημοσιονομική σταθερότητα και η ισχυρή ευρωζώνη».

Και η επίτευξη όλων αυτών μέσω της περιβόητης «αλληλεγγύης» και των απαιτούμενων συμβιβασμών, που ευελπιστεί να σφυρηλατήσει μεταξύ των κρατών–μελών ως «φερέγγυος μεσολαβητής» η Χάγη και δη η κυβέρνηση συνασπισμού του φιλελεύθερου Μαρκ Ρούτε: θιασώτη της λιτότητας και της αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας, ο οποίος έχει κρατήσει εμμονικά σκληρή στάση απέναντι στη χώρα μας και τις άλλες «ανυπάκουες» χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, που -επιπλέον- κατηγορούνται πως δεν ανταποκρίνονται ούτε στις ευθύνες τους να φυλάσσουν «επαρκώς» τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε.

Παραδοσιακός υποστηρικτής μιας ομοσπονδιακής Ευρώπης, η Ολλανδία, που αναλαμβάνει για 14η φορά την εκ περιτροπής προεδρία, επιδιώκει να επικεντρωθεί στα «ουσιώδη» και να φέρει την κοινωνία των Ευρωπαίων πολιτών πιο κοντά στην Ε.Ε., φιλοδοξώντας να αμβλύνει το γενικευμένο αίσθημα καχυποψίας και έλλειψης εμπιστοσύνης της κοινής γνώμης προς τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, καθώς αυξάνονται και πληθύνονται οι φωνές «από τα κάτω» αλλά κι «από τα πάνω» που τους εγκαλούν για όλο και μεγαλύτερη παρεμβατικότητα στις εσωτερικές υποθέσεις των κρατών–μελών.

«Θα είναι μια προεδρία αποφασιστικής σημασίας, δεδομένων των πολλών προβλημάτων της Ευρώπης, όπως οι άνθρωποι που αναζητούν άσυλο και η τρομοκρατία. Το ζητούμενο τώρα είναι ο πραγματισμός, κάτι για το οποίο λέγεται ότι φημίζονται οι Ολλανδοί» υποστήριξε η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Φεντερίκα Μογκερίνι.

Και ακριβώς αυτός ο «πραγματισμός» ενός εκ των πιο κοντινών δορυφόρων της Γερμανίας αναμένεται να καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις το τρέχον εξάμηνο, σε μια Ε.Ε. δηλητηριασμένη από τα τοξικά ζητήματα της λιτότητας και της προσφυγικής κρίσης.

Λόγω πραγματισμού

Απηχώντας την πάγια πλέον θέση των Βρυξελλών, τόσο ο Ολλανδός πρωθυπουργός, όσο και ο -ιδιαίτερα αγαπητός στη χώρα μας- υπουργός του των Οικονομικών, Γερούν Ντάισελμπλουμ προειδοποίησαν πρόσφατα πως η «αποτυχία» φύλαξης των ευρωπαϊκών συνόρων απειλεί με κατάρρευση τη ζώνη «ελεύθερης» κυκλοφορίας του Σένγκεν (την οποία πολλά από τα ίδια τα κράτη-μέλη καταστρατήγησαν με «προσωρινή» επιβολή αυστηρών συνοριακών ελέγχων για αντιμεταναστευτικούς λόγους, πολύ πριν από το τρομοκρατικό αιματοκύλισμα στο Παρίσι).

Κι έτσι μετά τα εκβιαστικά σενάρια για Grexit από μια ευρωζώνη πολλών ταχυτήτων, με ιθύνοντα νου το Βερολίνο και πρόθυμο ακόλουθο τη Χάγη (κι όχι μόνο), η ολλανδική κυβέρνηση φέρεται να προωθεί εσχάτως σχέδια για «μίνι Σένγκεν» με εξοστρακισμό Ελλάδας και Ιταλίας, παρά τις επίσημες διαψεύσεις και τους (προσωρινούς;) ενδοιασμούς Κομισιόν και Γερμανίας.

Να θυμίσουμε εδώ πως ο Μαρκ Ρούτε βρίσκεται αντιμέτωπος με την απογείωση του αντιευρωπαϊσμού, της ακροδεξιάς και των ξενοφοβικών επιθέσεων στη χώρα του, καθώς το Κόμμα για την Ελευθερία του υπόδικου ισλαμόφοβου λαϊκιστή Γκερτ Βίλντερς εμφανίζεται πρώτο σε ορισμένες δημοσκοπήσεις, απαιτώντας με κηρύγματα μίσους την άρνηση υποδοχής σε πρόσφυγες, το κλείσιμο των συνόρων και την έξοδο της Ολλανδίας από την Ε.Ε.

Στη χώρα υποβλήθηκαν το 2015 σχεδόν 57.000 αιτήσεις για άσυλο, αριθμός-ρεκόρ που κινητοποίησε την κυβέρνηση να αυστηροποιήσει -όπως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες- τα κριτήρια για τη χορήγηση ασύλου και να εξετάσει το ενδεχόμενο επιβολής πλαφόν στον αριθμό προσφύγων που προτίθεται να δεχτεί.

Μέχρι τη λήξη της ολλανδικής προεδρίας, άλλωστε, στα τέλη Ιουνίου, έχει οριστεί (θεωρητικά) η λήψη απόφασης για τη διχαστική πρόταση της Κομισιόν περί δημιουργίας ενός νέου ευρωπαϊκού σώματος συνοροφυλακής και ακτοφυλακής, που θα μπορεί να επεμβαίνει ακόμα και χωρίς τη συναίνεση του εκάστοτε κράτους-μέλους.

Το σχέδιο Γιούνκερ για εκχώρηση ουσιαστικά κυριαρχικών δικαιωμάτων δεν βρίσκει αντίθετες μόνο Ελλάδα και Ιταλία, που σηκώνουν το μεγάλο βάρος της πρώτης υποδοχής των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών, αλλά και ανατολικές χώρες με εθνικιστικές κυβερνήσεις, π.χ. Ουγγαρία και Πολωνία, καθώς και κράτη του Βορρά, που πιέζονται με τη σειρά τους από την εγχώρια ανερχόμενη ακροδεξιά να σκληρύνουν την πολιτική τους για πρόσφυγες και μετανάστες.

Ο Σουηδός πρωθυπουργός Στέφαν Λεβέν έχει δηλώσει ρητά πως η φύλαξη των συνόρων αποτελεί εθνική ευθύνη, ενώ ο Δανός ομόλογός του, Λαρς Λόκε Ράσμουσεν, ξεκαθάρισε ότι θα αντιταχθεί σε οποιοδήποτε σύστημα, μέσω του οποίου η Ε.Ε. θα επιβάλει τους όρους διαχείρισης και προστασίας των συνόρων της χώρας του.

Στον απόηχο των πολύνεκρων τρομοκρατικών χτυπημάτων στο Παρίσι (και του φιάσκου των υπηρεσιών ασφαλείας), η ολλανδική προεδρία αποφάσισε να αυξήσει από τρεις σε έξι τις συνεδριάσεις του συμβουλίου υπουργών Δικαιοσύνης και Εσωτερικών το επόμενο εξάμηνο, σύμφωνα με τον Ολλανδό μόνιμο αντιπρόσωπο στην Ε.Ε. Πίτερ ντε Χόιε.

Ο ίδιος επισήμανε πως στις ολλανδικές προτεραιότητες συγκαταλέγεται και η εφαρμογή της συμφωνίας Ε.Ε. - Τουρκίας για ανάσχεση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ρευμάτων, που έχει παραμείνει στα χαρτιά, όπως και το πολυδιαφημισμένο πρόγραμμα μετεγκατάστασης προσφύγων.

Επί ολλανδικής προεδρίας εξάλλου αναμένεται να παρουσιαστεί και το σχέδιο της Κομισιόν για αναθεώρηση του ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου.

Στόχος η ανεργία

Κατά τα λοιπά, η Χάγη στοχεύει επίσης να συμβάλει στη μείωση της υψηλής ανεργίας νέων και ανθρώπων άνω των 50 ετών στην ολοένα και γηράσκουσα (αλλά όχι αεί διδασκόμενη) ήπειρο μας, να προωθήσει τη «βιώσιμη» ανάπτυξη, τη διαφάνεια και την πράσινη ενέργεια και βέβαια να δώσει έμφαση στη σταθεροποίηση της ευρωπαϊκής οικονομίας, που ανακάμπτει με αργούς ρυθμούς από την κρίση του 2008.

Ετερο κυρίαρχο ζήτημα, με απρόβλεπτες συνέπειες για την ενότητα της ίδιας της Ε.Ε., αποτελεί το ενδεχόμενο του Brexit, καθώς κορυφώνεται η επαναδιαπραγμάτευση του Λονδίνου με τις Βρυξέλλες και άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Ο βασικός σκόπελος της περικοπής των κοινωνικών επιδομάτων όσων Ευρωπαίων (πρωτίστως από το πρώην ανατολικό μπλοκ) μεταναστεύουν αναζητώντας δουλειά στη Βρετανία δεν έχει ακόμα ξεπεραστεί, ενώ μειώνονται οι προσδοκίες για επίτευξη συμφωνίας στη σύνοδο κορυφής του Φεβρουαρίου - συμφωνία που θα δώσει στον Ντέιβιντ Κάμερον το πράσινο φως να στηρίξει την παραμονή της χώρας του στην Ε.Ε. στο επικείμενο δημοψήφισμα.

Κρίσιμο στοίχημα για τη Χάγη θα αποτελέσει πάντως η έκβαση του δικού της δημοψηφίσματος τον Απρίλιο, στο οποίο οι Ολλανδοί θα κληθούν να επικυρώσουν ή να καταψηφίσουν τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου Ε.Ε.-Ουκρανίας, που τέθηκε σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου.

Παρότι το αποτέλεσμα δεν θα έχει δεσμευτικό χαρακτήρα, τυχόν απόρριψη της συμφωνίας θα αποδειχτεί ιδιαίτερα ντροπιαστική για την ολλανδική προεδρία και τους μεγαλόπνοους στόχους της για την Ενωση.