Σατιρίζοντας τον μισογυνισμό

Μπορούν οι γυναίκες να είναι ιδιοφυΐες, δεδομένου ότι τα χέρια τους είναι υπερβολικά κοντά; Πόσο μικρότερος είναι ένας γυναικείος εγκέφαλος σε σύγκριση με έναν αντρικό; Επίσης, μπορείς να αφήσεις μια γυναίκα να ξεπορτίσει χωρίς να δημιουργήσει προβλήματα;

Αν τα παραπάνω ερωτήματα σας φαίνονται εξωφρενικά, γελοία και σουρεαλιστικά (αφήνοντας κατά μέρος ότι είναι καταφανώς μισογυνικά), γεγονός είναι ότι αυτές είναι κάποιες από τις γελοιωδέστερες θεωρίες που ασπάζονταν μερικοί από τους σπουδαιότερους στοχαστές για τις γυναίκες. Αν και σήμερα, στη Δύση, μετά από δεκαετίες αγώνων για ίσα δικαιώματα, φαντάζει καταγέλαστος ο ισχυρισμός ότι οι γυναίκες είναι ανίκανες να μορφωθούν ή να δημιουργήσουν τέχνη, εντούτοις πολλοί αιώνες ανισότητας και εμπεδωμένης πατριαρχίας έχουν αφήσει τα κατάλοιπά τους.

Οσο, όμως, και αν επιμένουν σθεναρά κάποιες προκαταλήψεις για το γυναικείο φύλο, κυρίως από την απερχόμενη γενιά των αντρών boomers, τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με την πηχτή βλακεία των παλιότερων μισογυνικών στερεοτύπων, τα οποία συγκέντρωσε η Αγγλίδα σκιτσογράφος Jacky Fleming στο κόμικς της «Το πρόβλημα με τις γυναίκες» («The Trouble With Women», Square Peg 2016, στα ελληνικά κυκλοφόρησε το 2024 από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση Μαρτίνας Ασκητοπούλου και Στέλας Ζουμπουλάκη).

Με αυτό το μικρό και ευανάγνωστο εικονογραφημένο βιβλιαράκι των 128 σελίδων, όπου η κάθε σελίδα αντιστοιχεί σε ένα καρέ, η Fleming δημιούργησε ένα απολαυστικό φεμινιστικό κομψοτέχνημα, μεστό από χιούμορ και σαρκαστική ειρωνεία. Τα απλά αλλά εκφραστικά ασπρόμαυρα σκιτσάκια της, που εικονοποιούν τις αλλοπρόσαλλες θεωρίες για τις γυναίκες, επιτείνουν την αίσθηση του γελοίου· κυριολεκτικά γελοιο-γραφούν.

Θεωρίες όπως ότι οι γυναίκες είχαν πολύ μικρά κεφάλια «και για αυτό δεν έκαναν για τίποτα, μόνο για κέντημα και κροκέ» ή ήταν ανίκανες εκ κατασκευής τους για αθλήματα, τέχνη και πανεπιστημιακές σπουδές, διατυπώθηκαν κατά καιρούς από λαμπρούς, κατά τα άλλα, στοχαστές του Διαφωτισμού.

Ο Σοπενχάουερ, για παράδειγμα, θεωρούσε τις γυναίκες ατελή όντα, κάτι σαν μεγάλα παιδιά: ένα ενδιάμεσο στάδιο του παιδιού και του άντρα: του «ολοκληρωμένου», δηλαδή, ανθρώπου. Ο δε Ρουσό ισχυριζόταν ότι «πρέπει να χαλιναγωγούμε τα κορίτσια από μικρή ηλικία, ώστε να τους βγαίνει πιο φυσικά ο έμφυτος ρόλος τους να ικανοποιούν τους άντρες». Ο Δαρβίνος βέβαια έχει την τιμητική του, καθώς θεωρούσε ότι το γεγονός πως τα επιτεύγματα των γυναικών στην παγκόσμια ιστορία ωχριούσαν μπροστά σε εκείνα των αντρών αποδείκνυε ότι ήταν βιολογικά κατώτερες. Οσο για τον Μοπασάν, τον πατέρα του διηγήματος, έλεγε πως οι γυναίκες ήταν προορισμένες μόνο για δύο ρόλους: την Αγάπη και τη Μητρότητα - και όχι για καθαρά αντρικές δουλειές όπως ο διαχωρισμός ραδίου και πολωνίου και άλλα τέτοια επιστημονικά, τα οποία οι γυναίκες είναι μάταιο να προσπαθούν να κατανοήσουν.

Η αλήθεια είναι ότι λίγα ξέρουμε από το μάθημα της σχολικής μας ιστορίας για τις γυναίκες, γεγονός που η Fleming αρκείται να το αποδώσει ειρωνικά στο ότι «τα Παλιά τα Χρόνια δεν υπήρχαν γυναίκες». Ενώ οι πρώτες γυναίκες που εμφανίστηκαν κατοικούσαν στην περίφημη Οικιακή Σφαίρα όπου «έκαναν πράγματα που δεν ήταν και τόσο απαιτητικά, όπως να μεγαλώνουν τα παιδιά, να τρίβουν τα πατώματα, να πλένουν τα σεντόνια και τις κουρτίνες, να ράβουν τα κουμπιά και να κουβαλάνε τα κάρβουνα». Μέχρι που ήρθε το Πρώτο Κύμα του Φεμινισμού -το πρώτο που κατάφερε να κάνει κάποιες σαρωτικές αλλαγές, μια και ένα σωρό κύματα πριν από το Πρώτο Κύμα βρίσκονται στον σκουπιδοτενεκέ της Ιστορίας, γι’ αυτό και δεν γνωρίζουμε αρκετά για αυτά.

Το έξυπνο και αστείο αυτό βιβλιαράκι θα συστηνόταν ως μια μικρή συλλογή ιστοριών αβάσταχτης διανοητικής ελαφρότητας αν, ακόμα και στην εποχή μας, εκτεταμένες περιοχές του πλανήτη δεν καταδίκαζαν τις γυναίκες στην αορατότητα και σε ένα επίπεδο κατώτερο των ζώων, και αν μια εκ δυσμών επιθετική δεξιόστροφη αντιφεμινιστική ατζέντα δεν απειλούσε, εκτός πολλών άλλων, τα δικαιώματα και τις κατακτήσεις του μισού πληθυσμού της ανθρωπότητας.