Σε κίνδυνο το ανοσοποιητικό από την κατάχρηση αντιβιοτικών στον αγροτοδιατροφικό τομέα

Η συστηματική χρήση αντιβιοτικών στον αγροτοδιατροφικό τομέα έχει οδηγήσει στην εμφάνιση βακτηρίων που είναι πιο ανθεκτικά στο ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα και αν περάσουν μαζικά στον άνθρωπο μέσω του νερού ή των τροφίμων μπορεί να θέσουν τη ζωή του σε κίνδυνο, προειδοποίησαν επιστήμονες που πραγματοποίησαν σχετική έρευνα.

Η έρευνα υποδηλώνει ότι η αντιμικροβιακή πρωτεΐνη κολιστίνη, η οποία χρησιμοποιήθηκε για δεκαετίες ως αυξητικός παράγοντας σε φάρμες χοίρων και κοτόπουλων στην Κίνα, είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση στελεχών του βακτηρίου E coli τα οποία είναι πιο ανθεκτικά από το κανονικό και ενδέχεται να περάσουν την πρώτη γραμμή γραμμή άμυνας του ανοσοποιητικού μας συστήματος.

Αν και η κολιστίνη είναι πλέον απαγορευμένη ως συμπλήρωμα διατροφήςίμων για τα ζώα εκτροφής στην Κίνα και σε πολλές άλλες χώρες, τα ευρήματα προκαλούν ανησυχία στους ειδικούς για μια νέα και σημαντική απειλή, συνέπεια της υπερβολικής χρήσης αντιβιοτικών φαρμάκων στη γεωργία και τη βιομηχανική εκτροφή.

«Αυτό είναι δυνητικά πολύ πιο επικίνδυνο από την αντίσταση στα αντιβιοτικά», δήλωσε ο καθηγητής Craig MacLean, ο οποίος ηγήθηκε της έρευνας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. «Υπογραμμίζει τον κίνδυνο της αδιάκριτης χρήσης αντιμικροβιακών στη γεωργία. Καταλήξαμε κατά λάθος να θέσουμε σε κίνδυνο το δικό μας ανοσοποιητικό σύστημα για να αποκτήσουμε πιο παχιά κοτόπουλα», τόνισε.

Τα ευρήματα όμως θέτουν ζήτημα αποδοτικότητας και για αντιβιοτικά φάρμακα της ίδιας κατηγορίας με την κολιστίνη, γνωστά ως αντιμικροβιακά πεπτίδια (AMPs), τα οποία οι επιστήμονες εκτιμούν ότι μπορεί να θέσουν σε ιδιαίτερο κίνδυνο τη φυσική ανοσία των ανθρώπων.

Τα AMPs είναι ενώσεις που παράγονται από τους περισσότερους ζωντανούς οργανισμούς στην έμφυτη ανοσολογική τους απόκριση, η οποία είναι η πρώτη γραμμή άμυνας έναντι της μόλυνσης. Η ουσία κολιστίνη βασίζεται σε ένα βακτηριακό AMP -τα μικρόβια χρησιμοποιούν τις ενώσεις για να προστατευτούν από τους εχθρούς- αλλά έχει χημική συνάφεια με ορισμένα AMP που παράγονται στο ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα.

Η κατάχρηση αντιβιοτικών από το 1980

Η εκτεταμένη χρήση κολιστίνης στα ζώα από τη δεκαετία του 1980 πυροδότησε την εμφάνιση και την εξάπλωση των βακτηρίων E coli που φέρουν γονίδια αντίστασης στην κολιστίνη, τα οποία τελικά οδήγησαν σε εκτεταμένους περιορισμούς στη χρήση του φαρμάκου στη γεωργία. Αλλά η πιο πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι τα ίδια γονίδια επιτρέπουν επίσης στα παθογόνα να αποφύγουν πιο εύκολα τα AMP που αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της δικής μας ανοσολογικής απόκρισης.

Στο πλαίσιο της έρευνας, τα E coli που φέρουν ένα γονίδιο ανθεκτικότητας, που ονομάζεται MCR-1, εκτέθηκαν σε AMP που είναι γνωστό ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στη φυσική ανοσία κοτόπουλων, χοίρων και ανθρώπων. Τα βακτήρια δοκιμάστηκαν επίσης για την ευαισθησία τους στον ορό του ανθρώπινου αίματος.

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το E coli που φέρει το γονίδιο MCR-1 ήταν τουλάχιστον δύο φορές πιο ανθεκτικό στον ανθρώπινο ορό. Κατά μέσο όρο, το γονίδιο αύξησε την αντίσταση σε ανθρώπινους και ζωικούς AMPs κατά 62% σε σύγκριση με βακτήρια που δεν είχαν το γονίδιο. Η μελέτη έδειξε επίσης ότι το ανθεκτικό E coli είχε διπλάσιες πιθανότητες να σκοτώσει τις προνύμφες του σκόρου που είχαν εκτεθεί στο βακτήριο, σε σύγκριση με το κλασικό στέλεχος E coli.

Ο MacLean είπε ότι δεν ήταν δυνατό να εκτιμηθεί πώς αυτό θα μπορούσε να μεταφραστεί σε πραγματικές συνέπειες, όπως ο κίνδυνος μόλυνσης από E coli που οδηγήσει σε σήψη και θάνατο. Και ο επιπολασμός αυτών των στελεχών του E coli έχει μειωθεί κατακόρυφα από τότε που η Κίνα απαγόρευσε τη χρήση της κολιστίνης ως αυξητικού παράγοντα στην ανάπτυξη των ζώων, υποδηλώνοντας ότι αυτά τα γονίδια φέρουν άλλα «μειονεκτήματα φυσικής κατάστασης» για τα παθογόνα. Ωστόσο, τα ευρήματα υπογραμμίζουν έναν θεμελιώδη κίνδυνο που δεν έχει ακόμη εξεταστεί εκτενώς.

«Ο κίνδυνος είναι ότι εάν τα βακτήρια αναπτύξουν αντίσταση σε [φάρμακα που βασίζονται σε AMP], θα μπορούσαν επίσης να καταστήσουν τα βακτήρια ανθεκτικά σε έναν από τους πυλώνες του ανοσοποιητικού μας συστήματος», δήλωσε ο MacLean.

Καμπανάκι από ΟΗΕ

Η μικροβιακή αντοχή αποτελεί τρομερή παγκόσμια απειλή. Για αυτό, έχει προειδοποιήσει επανειλημμένα και ο ΟΗΕ ότι έως το 2050 μπορεί να πεθαίνουν έως και 10 εκατομμύρια άνθρωποι ετησίως ως αποτέλεσμα έκθεσης σε παθογόνα υπερβακτήρια και έτσι η ανάγκη για νέα αντιβιοτικά είναι επιτακτική. Υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις δυνατότητες των AMPs ως φαρμάκων και ορισμένα από αυτά, που βρίσκονται υπό ανάπτυξη, βασίζονται σε ανθρώπινα AMPs.

Ο MacLean και οι συνεργάτες του δεν ζητούν να ανασταλεί η ανάπτυξη τέτοιων φαρμάκων, αλλά λένε ότι απαιτούνται εξαιρετικά προσεκτικές εκτιμήσεις για την πιθανότητα ανάπτυξης ανθεκτικών μηχανισμών από πλευράς παθογόνων βακτηρίων. «Για τους AMPs, υπάρχουν δυνητικά πολύ σοβαρές αρνητικές συνέπειες», είπε.