Στοχευμένο μποϊκοτάζ κατά της ακρίβειας απλώνεται στα Βαλκάνια

Διογκώνεται το κύμα δυσαρέσκειας για τη γενικευμένη ακρίβεια και την αύξηση των τιμών στα σούπερ μάρκετ, το οποίο έχει εξαπλωθεί τις τελευταίες εβδομάδες στα Βαλκάνια με αλυσιδωτές δράσεις και με μποϊκοτάζ που φτάνουν, αισίως, και στη χώρα μας. Σήμερα, ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας Καταναλωτή, θα είναι η δεύτερη φορά, μετά από δύο χρόνια «άπνοιας», που η Ενωση Καταναλωτών καλεί σε γενικευμένο μποϊκοτάζ σε μεγάλες αλυσίδες για την αισχροκέρδεια, ακολουθώντας το παράδειγμα άλλων βαλκανικών χωρών στις οποίες οι μαζικές, διαδοχικές και στοχευμένες αποχές από αγορές προϊόντων επιχειρούν να βάλουν, έστω προσωρινά, φρένο στις κερδοσκοπικές ορέξεις των μεγάλων επιχειρήσεων.

Μπροστά στον εκτροχιασμό των εξόδων των νοικοκυριών, η Ενωση Εργαζόμενων Καταναλωτών Ελλάδας (ΕΕΚΕ) εξήγγειλε το μποϊκοτάζ με το μήνυμα «15 Μάρτη δεν ψωνίζουμε», ενώ είχε προηγηθεί κάλεσμα για «οριζόντιο» μποϊκοτάζ που είχε απευθύνει στις 19 Φεβρουαρίου το ΙΝΚΑ - Γενική Ομοσπονδία Καταναλωτών Ελλάδας. «Ως Ενωση καλούμε σε μποϊκοτάζ απέναντι στην ακρίβεια, την αισχροκέρδεια, όχι όσον αφορά τα μικρά μαγαζιά, τα μπακάλικα κ.λπ. Αναφέρομαι στα πολυκαταστήματα, τις μεγάλες επιχειρήσεις και τις ηλεκτρονικές αλυσίδες που πουλάνε από 30% ώς 300% ακριβότερα τα προϊόντα στη χώρα μας», μας λέει ο Απόστολος Ραυτόπουλος, πρόεδρος της ΕΕΚΕ.

Ποια υπολογίζετε ότι θα είναι η ανταπόκριση των καταναλωτών αυτή τη φορά; «Από τα μηνύματα που λαμβάνουμε στην Ενωση, η ανταπόκριση είναι πολύ θετική. Για να δούμε την πραγματικότητα, το τι θα συμβεί και πόσο θα ανταποκριθεί ο κόσμος, θα πρέπει κανονικά να δούμε τους τζίρους συγκριτικά με το προηγούμενο διάστημα. Αυτό δεν μπορούμε να το έχουμε, αλλά θα επισκεφθούμε σε διαφορετικές ώρες αιχμής πολλές αλυσίδες καταστημάτων για να διαπιστώσουμε τι συμβαίνει», απαντά ο κ. Ραυτόπουλος.

Το παράδοξο είναι ότι ενώ οι κάτοικοι της Ελλάδας πλήττονται δυσανάλογα από την ακρίβεια σε σύγκριση με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους, έχοντας τη χαμηλότερη αγοραστική δύναμη στην ευρωζώνη και τη δεύτερη χαμηλότερη στην Ε.Ε. των 27 μετά τη Βουλγαρία, είναι ταυτόχρονα και οι χειρότερα πληροφορημένοι σε θέματα δικαιωμάτων του καταναλωτή, όπως καταγράφει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η ΕΕΚΕ ετοιμάζει καμπάνια ενημέρωσης στον δρόμο, ενόψει και της πανελλαδικής απεργίας στις 9 Απριλίου που έχει προκηρύξει η ΓΣΕΕ, με ενημερωτικές δράσεις έξω από σούπερ μάρκετ κυρίως της Αττικής αλλά και άλλων περιοχών της χώρας. Αυτό ευελπιστεί ο κ. Ραυτόπουλος να γίνει η αρχή για την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών, «για να πραγματοποιηθεί ό,τι συμβαίνει αντιστοίχως στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Στην Ελλάδα δεν έχουμε καταναλωτικό κίνημα για να μπορεί να εντοπίζει όχι μόνο τις αυξήσεις στις τιμές, αλλά και τη μείωση της ποσότητας του προϊόντος».

Το λεγόμενο shrinkflation, η ανατίμηση διά της πλαγίας οδού με μικρότερη συσκευασία και ποσότητα προϊόντος, είναι ένα από τα πιο συχνά -και καμουφλαρισμένα- φαινόμενα αισχροκέρδειας που καταγγέλλουν οι καταναλωτές στην Ενωση. «Είναι δεκάδες τα προϊόντα με μειωμένο περιεχόμενο, ιδίως στα σαμπουάν και τα μαλακτικά αλλά και σε τρόφιμα (όπως πατατάκια, βούτυρο κ.λπ.). Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να μπορεί να εντοπίζει ο καταναλωτής αυτές τις διαφορές, να αποκτήσει καταναλωτική συνείδηση και να μην τρώει ό,τι του σερβίρουν...», σχολιάζει ο κ. Ραυτόπουλος.

Βουλγαρία
Οι Πέμπτες της «αντίστασης»

Κάθε Πέμπτη, από τα μέσα Φεβρουαρίου μέχρι και σήμερα, οι καταναλωτές καλούνται από τη βουλγαρική Ομοσπονδία Καταναλωτών, άλλες οργανώσεις και φορείς να απέχουν από τις αγορές στο σούπερ μάρκετ για να διαμαρτυρηθούν για τις «ιπτάμενες» τιμές τροφίμων σε ξένες αλυσίδες, μέχρι οι τιμές των βασικών προϊόντων που πωλούν να ευθυγραμμιστούν αναλογικά με τις τιμές στην Αυστρία και τη Γερμανία, όπου εδρεύουν οι μητρικές εταιρείες, σε χώρες με εισοδήματα όμως διπλάσια από αυτά στη Βουλγαρία. Σύμφωνα με το βουλγαρικό μέσο Mediapool, η πολιτικός Μάγια Μανόλοβα, η οποία διεκδικεί για δεύτερη φορά τη θέση της διαμεσολαβήτριας (ombudsman) της Βουλγαρίας, ήταν η πρώτη που ξεκίνησε στη Βουλγαρία την ιδέα του μποϊκοτάζ των σούπερ μάρκετ, ακολουθώντας το παράδειγμα της Κροατίας, επισημαίνοντας ότι πρέπει να μπει πλαφόν στην αύξηση της τιμής 70 προϊόντων στο καλάθι των καταναλωτών. Η ιδέα υποστηρίχθηκε από την κεντροαριστερή συμμαχία BSP - Ενωμένη Αριστερά, η οποία κατέθεσε νομοσχέδιο για τον καθορισμό ανώτατου ορίου προσαυξήσεων στα βασικά τρόφιμα.

Μετά το πρώτο μποϊκοτάζ στη Βουλγαρία στις 13 Φεβρουαρίου, η υπουργός Οικονομικών Τεμενούζκα Πέτκοβα ανέφερε ότι ο κύκλος εργασιών των μεγάλων αλυσίδων λιανικής πώλησης στη χώρα μειώθηκε κατά 28,8% (μείωση 7,9 εκατομμύρια λέβα) σε σύγκριση με την προηγούμενη ημέρα.

Kροατία
Mαζικές αντιδράσεις και η διαδικτυακή πρωτοβουλία «Αλό, Επιθεωρητή»

Η πρωτοβουλία που εξαπλώθηκε τις τελευταίες εβδομάδες σε χώρες των Βαλκανίων ξεκίνησε από την Κροατία που υποδέχθηκε το ευρώ πριν από δύο χρόνια και σήμερα παρουσιάζει τα υψηλότερα ποσοστά πληθωρισμού στην ευρωζώνη. Από τα τέλη Ιανουαρίου στη χώρα καταγράφεται μια πρωτοφανής κινητοποίηση των πολιτών μπροστά στην ακρίβεια, η οποία πυροδοτήθηκε από τη διαδικτυακή πρωτοβουλία «Αλό, Επιθεωρητή» («Halo, Inspektore»).

Το καταναλωτικό κίνημα απέκτησε υποστήριξη χιλιάδων Κροατών με μαζική αποχή από τα ψώνια ακόμη και για βδομάδες σε συγκεκριμένες διεθνείς αλυσίδες σούπερ μάρκετ, όπως τη γερμανική Lidl. Ως απάντηση στις μαζικές αντιδράσεις, η κυβέρνηση του συντηρητικού πρωθυπουργού Αντρέι Πλένκοβιτς αποφάσισε στις 30 Ιανουαρίου να θέσει ανώτατο όριο (πλαφόν) στις τιμές 70 βασικών αγαθών. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Γιόζιπ Κέλεμεν, επικεφαλής της ομάδας «Halo, Ιnspektore», που οργανώνει τα μποϊκοτάζ στην Κροατία, η κυβέρνηση καθόρισε σε ορισμένες περιπτώσεις τιμές υψηλότερες από τις τιμές της αγοράς. Τα μποϊκοτάζ συνεχίζονται ενώ η διαδικτυακή πρωτοβουλία έχει δημιουργήσει ακόμη και εφαρμογή (app) προκειμένου να ενημερώνει το καταναλωτικό κοινό για δράσεις, ανατιμήσεις προϊόντων και περιστατικά αισχροκέρδειας.

Το κίνημα πυροδότησε αντίστοιχες πρωτοβουλίες σε διάφορες βαλκανικές χώρες. Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, για παράδειγμα, η άτυπη ομάδα «Bojkot u BiH» κάλεσε σε μποϊκοτάζ των μεγάλων αλυσίδων λιανικής πώλησης μέσω των σόσιαλ μίντια στις 7 και 8 Φεβρουαρίου, με αποτέλεσμα ο τζίρος να μειωθεί αισθητά και τις δύο ημέρες. Δεν είναι το ίδιο επιτυχημένες πολλές άλλες απόπειρες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ρουμανία, όπου το κάλεσμα για μποϊκοτάζ ξεκίνησε από την Ακροδεξιά του Καλίν Γκεοργκέσκου και η ανταπόκριση των καταναλωτών αποδείχθηκε μάλλον αναιμική.

Σερβία
Εβδομαδιαίες δράσεις στοχευμένης αποχής

Η σερβική καταναλωτική οργάνωση «Efektiva» κάλεσε τους καταναλωτές σε μονοήμερο μποϊκοτάζ των αλυσίδων λιανικής στις 31 Ιανουαρίου, υπενθυμίζοντας ότι τον περασμένο Οκτώβριο η Επιτροπή Ανταγωνισμού κίνησε διαδικασία κατά τεσσάρων αλυσίδων λιανικής, με την υποψία αθέμιτων πρακτικών καθορισμού τιμών. Προανήγγειλε επίσης νέο μποϊκοτάζ με το σύνθημα «Θέλετε να σας ληστέψουν ή όχι;». Ξεκινώντας από τις 10 Φεβρουαρίου, οι καταναλωτές κλήθηκαν να μποϊκοτάρουν πέντε μεγάλες αλυσίδες λιανικής πώλησης (Delhaize, Mercator S, Univerexport, DIS, Lidl) για πέντε ημέρες. Εκτοτε οι εβδομαδιαίες δράσεις στοχευμένης αποχής συνεχίζονται, ενώ από τις 10 έως τις 16 Μαρτίου βρίσκεται σε εξέλιξη το μποϊκοτάζ στην αλυσίδα λιανικής πώλησης Lidl, έπειτα από κάλεσμα της σερβικής ένωσης σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις υψηλές τιμές στα τρόφιμα.

Το μποϊκοτάζ στη Σερβία δεν ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία. Tους τελευταίους μήνες, από τον Νοέμβριο του 2024, η χώρα βρίσκεται μπροστά σε αλλεπάλληλους φοιτητικούς ξεσηκωμούς και δυναμικά αντικυβερνητικά συλλαλητήρια, μετά την κατάρρευση του στεγάστρου στον σιδηροδρομικό σταθμό στο Νόβι Σαντ, που στοίχισε τη ζωή σε 15 ανθρώπους. Το κίνημα που ξεπήδησε από τη σιδηροδρομική τραγωδία πλαισίωσε και τα καλέσματα για μποϊκοτάζ, κατά της διαφθοράς και της αισχροκέρδειας.

* Το άρθρο γράφτηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος PULSE, στο οποίο συμμετέχει κατ’ αποκλειστικότητα η «Εφ.Συν.». Συνεργάστηκαν οι Dragomir Nikolov (Mediapool.bg - Βουλγαρία), Lorenzo Ferrari (OBCT, Ιταλία), Sebastian Pricop (ΗotNews.ro - Ρουμανία)