Oύτε τις ελάχιστες προϋποθέσεις για την εξασφάλιση της διαχειριστικής τους επάρκειας δεν καλύπτουν οι 7 από τους 14 περιφερειακούς φορείς –ανάμεσά τους και ο ΕΔΣΝΑ της Αττικής- που δημιούργησε το «επιτελικό κράτος» για να διαχειρίζονται τα 4 εκατομμύρια τόνους αστικών αποβλήτων που παράγονται ετησίως στην Ελλάδα.
Το ομολογεί ανερυθρίαστα το ίδιο επιτελικό κράτος, μέσω άλλου φορέα του, της πρώην Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας που επέκτεινε τις δραστηριότητές της και προσφάτως έγινε αρχή για απόβλητα, ενέργεια και ύδατα (ΡΑΑΕΥ). Η ΡΑΑΕΥ δημοσιοποίησε χθες την πρώτη της «Εκθεση Αξιολόγησης Διαχειριστικής Επάρκειας των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ)», η οποία καταλήγει στο συμπέρασμα ότι μόνον οι 7 από τους 14 ΦοΔΣΑ μπορούν να πιστοποιηθούν για την επάρκειά τους.
Η Εκθεση των 362 σελίδων κάνει τα πάντα ώστε να μπερδέψει τον αναγνώστη και να τον δυσκολέψει να αντιληφθεί ποια είναι τα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν αυτοί οι φορείς. Ενώ υποτίθεται πως συγκεντρώνει συγκεκριμένα στοιχεία από κάθε ΦοΔΣΑ, αρνείται να τα οργανώσει ώστε να προκύπτει ξεκάθαρα πού πάσχει κάθε ένα από τα συστήματα. Υπενθυμίζεται ότι:
● Οι ΦοΔΣΑ είναι φορείς που αρχικά δημιουργήθηκαν από τους κατά τόπους δήμους για να οργανώνουν συλλογικά τη διαχείριση των απορριμμάτων μετά την αποκομιδή από τους δρόμους. Παλαιότερα, το μόνο που έκαναν ήταν να τα θάβουν, αλλά υποτίθεται πως εδώ και πάνω από 20 χρόνια προσπαθούν να εφαρμόσουν συστήματα ανακύκλωσης και διαλογής στην πηγή ώστε πλήθος χρήσιμων υλικών να επιστρέφουν στην παραγωγή.
● Η Εκθεση επιβεβαιώνει ότι τα ποσοστά ανακύκλωσης παραμένουν κολλημένα γύρω στο 10%, όπως συνέβαινε εδώ και πολλά χρόνια, και αυτό σημαίνει ότι πάνω από το 80-85% των αστικών αποβλήτων συνεχίζει να καταλήγει στην ταφή. Και αυτό δεν μπόρεσε να το αλλάξει εδώ και 5,5 χρόνια η κυβέρνηση Μητσοτάκη, παρά τις πανηγυρικές της εξαγγελίες αλλά και το δεδομένο ότι η συντριπτική πλειονότητα των δημάρχων εκλέγονται με τη στήριξη της Νέας Δημοκρατίας ή προέρχονται από αυτήν.
Τα «αγκάθια»
Παρά τη διστακτικότητα της ΡΑΑΕΥ να βάλει το δάκτυλο στον τύπο των ήλων (επικεφαλής της για τα απόβλητα είναι ο Κωνσταντίνος Αραβώσης, πρώην γενικός γραμματέας στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας-ΥΠΕΝ), τα προβλήματα των ΦΟΔΣΑ περιγράφονται κάπου καθαρά:
ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ: «Οι πόροι προέρχονται κυρίως από δημοτικά τέλη, κρατικές επιχορηγήσεις και ευρωπαϊκά προγράμματα, τα οποία συχνά δεν επαρκούν για να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες». «Η γραφειοκρατία περιπλέκει περαιτέρω την κατάσταση, καθώς περιορίζει την ευελιξία στη διάθεση των κονδυλίων, καθιστώντας δύσκολη την έγκαιρη ανταπόκριση σε επείγουσες ανάγκες».
ΕΛΛΕΙΨΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ-ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: «Οι συχνές αλλαγές στη νομοθεσία και οι μη συντονισμένες πολιτικές σε εθνικό και τοπικό επίπεδο επιτείνουν την πολυπλοκότητα του έργου των ΦοΔΣΑ, δημιουργώντας συχνά σύγχυση και καθυστερήσεις στην υλοποίηση δράσεων». «Παρά την ύπαρξη σχεδιασμών για τη διαχείριση των αποβλήτων σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, η κατάρτισή τους συχνά δεν συνοδεύεται από σαφή χρονοδιαγράμματα και συγκεκριμένες δράσεις». Να είναι άραγε αυτές οι αναφορές «αιχμές» κατά του γενικού γραμματέα Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων, Μανώλη Γραφάκου, του μακροβιότερου Γ.Γ. στο ΥΠΕΝ;
«Η έλλειψη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού με καθορισμένα βήματα και συντονισμένες δράσεις οδηγεί σε αστάθεια και ασυνέπεια στις πρακτικές διαχείρισης, επιβαρύνοντας τους φορείς με επιπλέον λειτουργικές δυσκολίες και περιορίζοντας την αποτελεσματικότητα των προσπαθειών τους», αναφέρει η ΡΑΑΕΥ.
ΕΛΛΕΙΨΕΙΣ ΣΕ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ: «Πολλοί ΦοΔΣΑ αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις σε προσωπικό, γεγονός που δυσχεραίνει την αποτελεσματική λειτουργία τους και την κάλυψη των αυξανόμενων αναγκών στον τομέα της διαχείρισης απορριμμάτων. Οι ελλείψεις αυτές επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο τους υπάρχοντες εργαζόμενους, μειώνοντας την αποδοτικότητα και καθυστερώντας την υλοποίηση κρίσιμων δράσεων και προγραμμάτων».
Ενας μόνιμος αντί για 36
Η έλλειψη προσωπικού περιγράφεται αναλυτικότερα για πολλούς με χαρακτηριστικότατο παράδειγμα τον ΦοΔΣΑ Πελοποννήσου όπου υπάρχει μόλις 1 μόνιμος, ενώ προβλέπονται 36 υπάλληλοι. Το θέμα είναι ότι αυτή η ανεπάρκεια του ΦοΔΣΑ Πελοποννήσου είναι ένας από τους βασικούς λόγους που η Ευρωπαϊκή Ενωση κρατά δεσμευμένα κονδύλια 70 εκατομμυρίων ευρώ που πληρώθηκαν από το Δημόσιο για να λειτουργήσει το ΣΔΙΤ της ΤΕΡΝΑ. Οι ελλείψεις προσωπικού σε άλλους ΦοΔΣΑ:
● Ο ΕΔΣΝΑ (Αττική) δηλώνει 404 υπαλλήλους ενώ προβλέπονται 609 θέσεις
● Ο ΦοΔΣΑ Κεντρικής Μακεδονίας, 368 υπαλλήλους έναντι 737 που προβλέπονται.
● Η ΔΙΑΔΥΜΑ (Δυτική Μακεδονία), 22 έναντι 240.
● Στη Στερεά Ελλάδα υπάρχουν 4 υπάλληλοι και 280 εργολαβικοί έναντι 2.029 θέσεων.
● Στη Δυτική Ελλάδα, 9 υπάλληλοι έναντι πρόβλεψης για 32.
● Στην Ηπειρο, 6 υπάλληλοι έναντι 30 θέσεων.
● Στο Βόρειο Αιγαίο, 46 υπάλληλοι έναντι 110 θέσεων
● Στο Νότιο Αιγαίο, 74 υπάλληλοι με προβλεπόμενες 415 θέσεις.
ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΔΗΜΩΝ: Οι δήμοι, «που αποτελούν βασικό πυλώνα των ΦοΔΣΑ, αντιμετωπίζουν σημαντικές οικονομικές, διοικητικές και κοινωνικές προκλήσεις» και «συχνά δεν διαθέτουν τις απαραίτητες δομές και υποδομές για την αποτελεσματική υποστήριξη της λειτουργίας των ΦοΔΣΑ και την ενεργή συμμετοχή των πολιτών στον κρίσιμο αυτόν τομέα».
Στα βασικά προβλήματα για τους ΦοΔΣΑ, η Εκθεση Αξιολόγησης προσθέτει επίσης τις οικονομικές εκκρεμότητες που παρατηρούνται και την έλλειψη του απαραίτητου εξοπλισμού επεξεργασίας των αποβλήτων (παρά τις συνεχείς εξαγγελίες Γραφάκου για δεκάδες συμβάσεις ανά την επικράτεια). Επίσης, την εξάντληση της χωρητικότητας πολλών χώρων υγειονομικής ταφής την ώρα που δεν υπάρχουν σύγχρονες μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων, αλλά και την «ανεπαρκή προώθηση ψηφιακών λύσεων και καινοτομίας, όπως οι έξυπνοι κάδοι και τα συστήματα ανίχνευσης αποβλήτων». Προστίθενται, τέλος, ως ειδικό πρόβλημα οι επιπρόσθετες προκλήσεις διαχείρισης των απορριμμάτων στα νησιά, λόγω της μεγάλης εποχιακής διακύμανσης, της έλλειψης χώρων και των μεγάλων αποστάσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε κάποια νησιά η αναλογία ετήσιου βάρους αποβλήτων ανά κάτοικο ξεπερνά τον 1 τόνο, ενώ στην ηπειρωτική χώρα μπορεί να είναι κάτω από τα 400 κιλά.
Και ποια είναι η απάντηση σε όλα αυτά τα προβλήματα; Προφανώς, η ΡΑΑΕΥ δεν είναι αρμόδια να χαράξει πολιτική... Το πρόβλημα για την κυβέρνηση Μητσοτάκη είναι ότι δεν μπορεί να ρίξει αλλού (στην αντιπολίτευση, στους δημάρχους) τις ευθύνες για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί. Ετσι, κερδίζει έδαφος η πρόταση εκχώρησης των ΦοΔΣΑ σε ιδιώτες επενδυτές. Ενδιαφερόμενοι υπάρχουν και μπορεί να αυξηθούν καθώς οι ΦοΔΣΑ έχουν ελάχιστο προσωπικό, έχουν λαμβάνειν επιδοτήσεις και ευρωπαϊκά προγράμματα για έργα και μπορούν να αποκτήσουν άμεση πρόσβαση στην καθημερινότητα των πολιτών. Το κυριότερο; Οι χρεώσεις των ΦοΔΣΑ προς τους πολίτες μέσω των δημοτικών τελών θεωρούνται ακόμη μικρές, οπότε υπάρχει μεγάλο περιθώριο αύξησης των εσόδων τους...
Χωρίς πιστοποίηση ο αμαρτωλός φορέας της Αττικής
Η μαύρη τρύπα που άφησε ο Πατούλης και η ολιγωρία Χαρδαλιά ● Οι συμβάσεις 150-200 εκατομμυρίων ευρώ που υπογράφτηκαν από τον πρώην περιφερειάρχη και ο διάδοχός του που δεν έχει προχωρήσει καθόλου τα έργα που εξαγγέλλονται από το 2021
Μετεξεταστέο και χωρίς πιστοποίηση άφησε η ΡΑΑΕΥ τον ΕΔΣΝΑ, τον φορέα που διαχειρίζεται τα απορρίμματα της Αττικής, δηλαδή πάνω από το 40% των σκουπιδιών ολόκληρης της Ελλάδας.
Η κατάσταση στο εσωτερικό του αμαρτωλού ΕΔΣΝΑ, που αυτή την περίοδο ελέγχεται για «μαύρη τρύπα» 150-200 εκατομμυρίων ευρώ από συμβάσεις που υπογράφηκαν κυρίως στην περίοδο Πατούλη, αλλά και παρακράτηση εσόδων που χρεώθηκαν διπλά στους δήμους, περιγράφεται έστω και τυπικά μέσα στην έκθεση της ΡΑΑΕΥ. Υπενθυμίζεται ότι η έκθεση δεν κάνει συνολική ποιοτική αξιολόγηση του έργου που παράγει κάθε ΦοΔΣΑ, όπως ο ΕΔΣΝΑ, αλλά περιορίζεται στο να διαπιστώσει εάν τα στοιχεία που έστειλε κάθε φορέας ανταποκρίνονται στις ελάχιστες απαιτήσεις που τέθηκαν με υπουργική απόφαση. Με άλλα λόγια, δεν αξιολογεί το γεγονός ότι το μόνο επίτευγμα του ΕΔΣΝΑ είναι ότι συνεχίζει να λειτουργεί τη μεγαλύτερη χωματερή της Ευρώπης στη Φυλή και δεν έχει προχωρήσει καθόλου τα έργα που εξαγγέλλονται από το 2021 για επεξεργασία απορριμμάτων. Μεταξύ άλλων διαπιστώνει ότι η σημερινή διοίκηση, υπό τον Νίκο Χαρδαλιά:
● Δεν κατέθεσε τον Οργανισμό Εσωτερικής Υπηρεσίας, αλλά μόνο τις τροποποιήσεις του.
● Δεν κατέθεσε Ψηφιακό Οργανόγραμμα, αν και υπάγεται στους φορείς Γενικής Κυβέρνησης.
● Παραδέχεται τις ελλείψεις προσωπικού και δηλώνει ότι ετοιμάζει προσλήψεις 29 ατόμων.
● Δεν έστειλε τη γεωγραφική κάλυψη ως προς τον απαραίτητο εξοπλισμό λειτουργίας του.
● Δήλωσε μια σειρά τοπικών εγκαταστάσεων (ΣΜΑ-Σταθμών Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων) με προσωρινή άδεια λειτουργίας που έληξε στις 31/12/2024 σε Αγίους Αναργύρους, Αλιμο, Ασπρόπυργο, Βάρη, Βύρωνα, Γλυφάδα, Ζωγράφου, Ηλιούπολη, Κηφισιά, Μαραθώνα, Μαρκόπουλο, Νέα Σμύρνη, Παλαιό Φάληρο, Παπάγου, Πεντέλη, Πετρούπολη, Ραφήνα, Σπάτα, Νέα Φιλαδέλφεια, Χαϊδάρι.
● Δεν κατέθεσε τις Αποφάσεις Εγκρισης Περιβαλλοντικών Ορων (ΑΕΠΟ) για όλες τις εγκαταστάσεις του.
● Δεν κατέθεσε στοιχεία για το ποσοστό ανακύκλωσης, τη χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων, το ποσοστό ταφής αποβλήτων, τον υπολειπόμενο χρόνο ζωής του χώρου υγειονομικής ταφής, το κόστος διαχείρισης ανά τόνο κ.λπ. «Δεν μπορεί να εξαχθεί κανένα συμπέρασμα ώστε να αξιολογηθεί και να προταθούν ενέργειες βελτίωσης από τη στιγμή που δεν κατατέθηκαν οι ακριβείς τιμές που διασφαλίζουν ότι οι εν λόγω δείκτες παρακολουθούνται», αναφέρει η ΡΑΑΕΥ.
● Δεν κατέθεσε ισολογισμό για το έτος 2023, ούτε προϋπολογισμό για το 2025.
● Αστοχία διαπιστώνει και για το τέλος ταφής που τόσες αντιδράσεις προκάλεσε. «Στον ταμειακό απολογισμό του έτους 2023 έχει γίνει εγγραφή στο σκέλος των εσόδων ότι ο ΕΔΣΝΑ είχε προϋπολογίσει για το έτος 2023 το ποσό των 34.988.477,96€ ως τέλος ταφής και τελικά εισέπραξε το ποσό των 8.986.886,21€. Αντίθετα, ενώ είχε προϋπολογιστεί ότι θα αποδοθεί στον Ε.Ο.ΑΝ. το ποσό των 49.961.355,50€, έγινε αναμόρφωση του συγκεκριμένου κωδικού και δεν αποδόθηκε στον Ε.Ο.ΑΝ. κάποιο ποσό το 2023»!
«Κατόπιν αξιολόγησης του ανωτέρω φακέλου τεκμηρίωσης, κρίνεται αναγκαία η υλοποίηση συγκεκριμένων, στοχευμένων και ουσιαστικών δράσεων στους επιμέρους τομείς της ετήσιας Εκθεσης Αξιολόγησης της Διαχειριστικής Επάρκειας του Φορέα και, ως εκ τούτου, επί του παρόντος, ο ως άνω φορέας δεν δύναται να αξιολογηθεί ως προς τη διαχειριστική του επάρκεια». Με αυτά τα λόγια κλείνει απορριπτικά η αξιολόγηση της ΡΑΑΕΥ για τον ΕΔΣΝΑ.
Αρνητική αξιολόγηση για ακόμη 6 ΦοΔΣΑ
Απορριπτικά κλείνει η αξιολόγηση για ακόμη 6 ΦοΔΣΑ, στους οποίους περιλαμβάνονται εκείνοι της Πελοποννήσου, της Ανατολικής Κρήτης (ΕΣΔΑΚ), των Ιονίων Νήσων, της Ηπείρου, της Δυτικής Ελλάδας και της Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης.
Θετικά αξιολογούνται, παρά τις ελλείψεις που διαπιστώνονται, οι ΦοΔΣΑ Στερεάς Ελλάδας, Κεντρικής Μακεδονίας, Δυτικής Μακεδονίας, Δυτικής Θεσσαλίας (ΠΑΔΥΘ) που αναλαμβάνει όλη την Περιφέρεια, Νοτίου Αιγαίου, Βορείου Αιγαίου και ο ΔΕΔΙΣΑ της Δυτικής Κρήτης με έδρα τα Χανιά.
Τα κριτήρια για την τελική αξιολόγηση φαίνεται πως είναι αρκετά απροσδιόριστα καθώς οι ελλείψεις προσωπικού είναι χαρακτηριστικό όλων των φορέων, όπως και η απουσία υποδομών ή η μη προσκόμιση στοιχείων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Κρήτης όπου ο φορέας με έδρα τα Χανιά (ΔΕΔΙΣΑ) περνά το τεστ και εκείνος του Ηρακλείου (ΕΣΔΑΚ) μένει εκτός:
Στα Γενικά Συμπεράσματα του ΔΕΔΙΣΑ αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι «διαθέτει ένα σαφές και λειτουργικό οργανωτικό σχήμα, με καλά καθορισμένες αρμοδιότητες και υπευθυνότητες», «αποδεικνύει την ύπαρξη αποτελεσματικών μηχανισμών διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού και διαδικασιών», «έχει καλά τεκμηριωμένες διαδικασίες και εγχειρίδια λειτουργίας για την υποστήριξη της καθημερινής λειτουργίας», «αναπτύσσει μετρήσιμους στόχους και εφαρμόζει συστήματα παρακολούθησης και αξιολόγησης της απόδοσης», «έχει οργανωμένο σχέδιο πρόληψης, μελέτες, τεχνική επάρκεια και συνεχή βελτίωση των διαδικασιών».
Ως προς τη «χρηματοοικονομική βιωσιμότητα», ο ΔΕΔΙΣΑ «έχει θετικό ισολογισμό για το έτος 2023», «για τα έτη 2023 και 2025 ο φορέας έχει συμπεριλάβει στην τιμολογιακή του πολιτική το τέλος ταφής, ενώ το 2024 αποφάσισε την μη ενσωμάτωση του τέλους ταφής στο κόστος του φορέα και στο σχέδιο τιμολογιακής πολιτικής», «πραγματοποίησε σημαντική αύξηση του κύκλου εργασιών το έτος 2023 κατά 25% σε σχέση με το 2022 και για αυτό οι ζημιές του ήταν πολύ λιγότερες το 2023», αλλά «ταμειακά δεν μπορεί να καλύψει τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις και τα επενδυτικά σχέδια χρηματοδοτούνται κυρίως μέσω των κρατικών επιχορηγήσεων».
Στα αντίστοιχα συμπεράσματα για τον απορριφθέντα ΕΣΔΑΚ, «διαθέτει ένα οργανωτικό σχήμα, στο οποίο ωστόσο εντοπίζονται ελλείψεις», «έχει καλά τεκμηριωμένες διαδικασίες και εγχειρίδια λειτουργίας για την υποστήριξη της καθημερινής λειτουργίας και τεχνική επάρκεια, ωστόσο η υφιστάμενη κατανομή προσωπικού του φορέα αποκλίνει σημαντικά από την προβλεπόμενη, ενώ εκκρεμεί η υποβολή επιπλέον στοιχείων για την ολοκλήρωση του φακέλου». Ως προς τα χρηματοοικονομικά, ο ΕΣΔΑΚ «έχει θετικό ισολογισμό για το έτος 2023», «έχει συμπεριλάβει στην τιμολογιακή του πολιτική για τα έτη 2023 και 2024 το τέλος ταφής», «έχει εισπράξει τμήμα του τέλους ταφής του 2023», «πραγματοποίησε μικρή αύξηση του κύκλου εργασιών το έτος 2023 κατά 3,38%», «το σύνολο των κυκλοφορούντων στοιχείων του φορέα καλύπτουν αρκετές φορές το σύνολο των υποχρεώσεών του», ενώ «ταμειακά μπορεί να καλύψει το σύνολο των βραχυπρόθεσμων υποχρεώσεων του και τα επενδυτικά του σχέδια χρηματοδοτούνται κυρίως μέσω των επιχορηγήσεων».
Σε γενικό επίπεδο, η Εκθεση Αξιολόγησης της ΡΑΑΕΥ αποτυγχάνει να οργανώσει μια απλουστευμένη εικόνα παράλληλης αποτύπωσης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε φορέα και ο μελετητής πρέπει συνεχώς να ανατρέχει στις 362 σελίδες για να βγάζει κάποια συγκριτικά συμπεράσματα.
Χάος διαπιστώνεται στο επίμαχο θέμα του τέλους ταφής καθώς από τους 14 ΦοΔΣΑ, οι 7 δεν το συμπεριλαμβάνουν στην τιμολογιακή τους πολιτική, 5 το συμπεριλαμβάνουν χωρίς να τεκμαίρεται η πλήρης ανάκτησή του και 2 το ενσωματώνουν στον προϋπολογισμό τους. Το ίδιο ισχύει και με κάποιους δείκτες αξιολόγησης, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον ΦοΔΣΑ Στερεάς Ελλάδας (αξιολογήθηκε θετικά) ο οποίος «λόγω του περιορισμένου εύρους των δραστηριοτήτων του (μόνο διαχείριση ΧΥΤΑ) δεν είχε τα απαιτούμενα δεδομένα για τη συμπλήρωση όλων των δεικτών».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας