Ανυπεράσπιστοι από τους μαστιχοκλέφτες

Ανοχύρωτη πολιτεία συνεχίζουν να αποτελούν τα μαστιχοχώραφα της Χίου, με τον λευκό χρυσό που καλλιεργούν οι χιλιάδες μικροί και μεγαλύτεροι παραγωγοί να αποτελεί εύκολη λεία για επιτήδειους. Ο λόγος για τη μαστίχα Χίου, το λευκό αυτό δάκρυ φυσικής ρητίνης του μοναδικού στο είδος του μαστιχόδεντρου (Πιστακία η λεντίσκος ποικ. η Χία-Pistacia lentiscus var. chia), μια ποικιλία σκίνου που καλλιεργείται παραδοσιακά στη Χίο και ευδοκιμεί μόνο εκεί.

Η αλματώδης αύξηση της τιμής που έχει επιτευχθεί εδώ και χρόνια χάρη στις ενέργειες της Ενωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου και του εμπορικού management της πολυμετοχικής Mediterra Α.Ε., εκτός από νέους καλλιεργητές των δεκάδων χιλιάδων στρεμμάτων στο νησί, έχει τραβήξει το ενδιαφέρον και των μαστιχοκλεφτών, που βρίσκουν ένα εύκολο πεδίο παράνομης δράσης στις απομακρυσμένες καλλιέργειες στα νότια της Χίου.

«Τέτοιου είδους περιστατικά ήταν συνηθισμένα και παλαιότερα, αλλά τότε η επιβίωση του αγρότη δεν εξαρτιόταν αποκλειστικά από το μαστίχι» σχολιάζει μαστιχοπαραγωγός. Σε αντίθεση με το σήμερα, που πολλοί αγρότες έχουν στραφεί στην καλλιέργεια μαστίχας ως κύριο επάγγελμα ή εξαρτούν ένα μεγάλο μέρος του οικογενειακού τους προϋπολογισμού από τα προσδοκώμενα έσοδα της διάθεσης της παραγωγής τους στον συνεταιρισμό.

Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι η τιμή που απολαμβάνει ο παραγωγός από την ΕΜΧ φτάνει έως και τα 100 ευρώ το κιλό για την καλή ποιότητα μαστίχας, ποιότητα που μετριέται με το μέγεθος του κάθε κομματιού μαστίχας και πρακτικά σημαίνει ότι όσο πιο μεγάλο μέγεθος τόσο καλύτερη και η τιμή. Πάντως αρκετά καλή τιμή εισπράττουν οι παραγωγοί ακόμα και για τον παραμικρό κόκκο μαστίχας, ακόμα και για την κατεστραμμένη από βροχές. Δεδομένα που φαίνεται να γνωρίζουν οι μαστιχοκλέφτες αφού, σε αντίθεση με όσα παρατηρούνταν παλαιότερα, τελευταία παρουσιάζεται το φαινόμενο τα λεηλατημένα χωράφια να έχουν σκουπιστεί κυριολεκτικά κάτω από τα δέντρα, με επαγγελματικό τρόπο, ώστε να μη χαθεί ίχνος μαστίχας.

Με κουβά

Χαρακτηριστικό είναι το σκηνικό που αντίκρισε θύμα κλοπής, ο μαστιχοπαραγωγός Γιάννης Σούκας, στα χωράφια του στον Αγιο Γιώργη Συκούση. «Οι κλέφτες είχαν σκουπίσει τα χώματα κάτω από τα δέντρα, ενώ είχαν αφήσει και έναν κουβά. Ο κουβάς αυτός είχε χρησιμοποιηθεί για να μεταφέρουν χώμα στα χωράφια, το οποίο σκόρπισαν κάτω από τα δέντρα πριν από την αφαίρεση του πολύτιμου προϊόντος. Αυτό το έκαναν γιατί το μαστίχι δεν είχε προλάβει να στεγνώσει ακόμη» και, όπως εξηγεί, δεν ήταν δυνατή η συλλογή του σε αυτή την ημίρρευστη μορφή.

Εδώ πρέπει να θυμίσουμε ότι το μαστίχι παράγεται από το κέντημα του δέντρου με ειδικό εργαλείο που πληγώνει το σκίνο και από εκεί ρέει η πολύτιμη ρητίνη σε ρευστή μορφή. Παραμένει πάνω στα δέντρα και κάτω από αυτά στο έδαφος που έχει ήδη στρωθεί με ασπρόχωμα, μέχρι να στεγνώσει, και τότε ο παραγωγός ξεκινά τη συλλογή του. Η συγκομιδή ξεκινά στα μέσα του καλοκαιριού και κορυφώνεται αυτές τις ημέρες, πριν από τα πρωτοβρόχια με τα οποία κλείνει και η καλλιεργητική σεζόν. Για να ακολουθήσει μια επίσης μακρά και κοπιαστική περίοδος, σχολαστικού καθαρισμού του προϊόντος από ξένα σώματα, ώστε να πιάσει καλύτερη τιμή.

Ο ίδιος υπολογίζει ότι η βραδινή επιδρομή των απρόσκλητων επισκεπτών στα χωράφια που καλλιεργεί για ένα συμπληρωματικό εισόδημα του κόστισε περίπου πέντε έως και δέκα κιλά μαστίχα. «Μου μάζεψαν 50-60 δέντρα. Και δεν είναι το χαμένο ποσό, αλλά κυρίως ο κόπος που πήγε χαμένος» λέει, αφού η καλλιέργεια δεν είναι μόνο η συγκομιδή αλλά κυρίως η προετοιμασία του εδάφους και των δέντρων. Μια κοπιαστική χειρωνακτική δουλειά που απαιτεί καθάρισμα του εδάφους, κλάδεμα των δέντρων και απομάκρυνση όλων των υπολειμμάτων, από κλήρο διαιρεμένο σε μικρά χωράφια, απομακρυσμένα από τους οικισμούς, σε περιοχές χωρίς ρεύμα, χωρίς τρακτέρ ή άλλα ακριβά γεωργικά εργαλεία και με μοναδική τεχνολογική βοήθεια άντε κάποιο αλυσοπρίονο.

Δύο καταγγελίες

Σύμφωνα με τα στοιχεία του δασαρχείου που επεμβαίνει σε αυτές τις κλοπές, φέτος το φαινόμενο είναι σε ύφεση. Μέχρι τώρα έχουν γίνει μόλις δύο καταγγελίες. Η συγκεκριμένη και ακόμη μία στο Πυργί, που θεωρείται η κοιτίδα της καλλιέργειας μαστιχιού στη Χίο. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, τα περιστατικά κλοπών ανά έτος την τελευταία πενταετία ήταν 71. Το 2020 οι καταγγελίες ήταν 24, το ‘21 19, το ‘22 11, το ‘23 15. Οπως σχολιάζουν, πάντως, μαστιχοκαλλιεργητές, δεν είναι μόνο αυτά τα περιστατικά κλοπών. Κάποιοι αποφεύγουν συνειδητά να καταγγείλουν τις κλοπές, σίγουροι ότι οι κλέφτες δεν θα συλληφθούν ποτέ. Ετσι μόνο φέτος υπάρχουν τουλάχιστον ακόμα δύο περιστατικά που δεν θα καταγραφούν ποτέ επίσημα.

Χαρακτηριστικό της μη δυνατότητας αστυνόμευσης και απονομής δικαιοσύνης είναι ότι όλα αυτά τα χρόνια μόλις ένας μαστιχοκλέφτης έχει συλληφθεί και έχει οδηγηθεί ενώπιον δικαστηρίου, ενώ το πιο σοβαρό περιστατικό κλοπής αφορούσε την αφαίρεση μιας μεγάλης ποσότητας καθαρής μαστίχας περίπου 200 κιλών από αποθήκη στους Ολύμπους πριν από πολλά χρόνια. Το δασαρχείο με τους ελάχιστους υπαλλήλους και τα χιλιάδες στρέμματα στην ευθύνη του είναι αδύνατον να περιπολεί παντού.

Η λύση που προκρίνει και συστήνει η ΕΜΧ στα μέλη της είναι οι εθελοντικές περιπολίες των ίδιων των παραγωγών στις καλλιέργειες ώστε να υπάρξει πρόληψη. «Είναι μια λύση που όλο και περισσότεροι πρωτοβάθμιοι συνεταιρισμοί στα χωριά υιοθετούν και φαίνεται να υπάρχει αποτέλεσμα», λέει ο πρόεδρος της ΕΜΧ, Γώργος Τούμπος, προτρέποντας τους αγρότες να οργανωθούν προς αυτή την κατεύθυνση.