Ανέξοδες εξαγγελίες για τις φυλακές και αυστηροποίηση

Λίγες ημέρες μετά την εξευτελιστική για την κυβέρνηση και τη χώρα ομόφωνη απόφαση της Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Εξευτελιστικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας CPT για τις άθλιες συνθήκες των ελληνικών φυλακών, ο υπουργός Προ.Πο. συναντήθηκε με τους επικεφαλής της επιτροπής προκειμένου να πείσει ότι έχει σχέδια για βελτιώσεις. Τους έταξε μάλιστα ότι ώς τις 15/10 θα έχει ψηφιστεί ο νέος Σωφρονιστικός Κώδικας!

Οι γραπτές, αόριστες και σε επίπεδο διαβεβαιώσεων και υποσχέσεων απαντήσεις του αρμόδιου γενικού γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής, Κωνσταντίνου Παπαθανασίου, δεν έπεισαν κι έτσι χρειάστηκε μια υψηλότερου επιπέδου συνάντηση με τον υπουργό, που προσπάθησε να διασκεδάσει με φιλόδοξα σχέδια τα συμπεράσματα-ντροπή της 87σέλιδης έκθεσης («Διεθνής εξευτελισμός προ των πυλών για τις φυλακές», «Εφ.Συν.» 10-11/9/2022).

Ο νέος Σωφρονιστικός Κώδικας που υποσχέθηκε στην επιτροπή τελικά αναρτήθηκε προχθές στη διαβούλευση με ελάχιστο χρονικό ορίζοντα, κατά την πάγια τακτική του επιτελικού κράτους, και αναμένεται σύντομα να εισαχθεί ως νομοσχέδιο στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής, όπου και θα έχουμε την ευκαιρία να τον δούμε με το «μικροσκόπιο».

Εντυπωσιακές είναι οι αθρόες αλλαγές άρθρων μόνο λόγω της μεταφοράς των φυλακών στα χέρια του υπουργού Προ.Πο., ενώ τα καταστήματα κράτησης μετονομάζονται σε Σωφρονιστικά (!) Καταστήματα. Ειρωνικό φαντάζει ειδικά στους στοιβαγμένους ακόμα και στα πατώματα κρατουμένους το άρθρο που λέει μεταξύ άλλων ότι: «Οι θάλαμοι πρέπει να διαθέτουν εμβαδόν τουλάχιστον 6 τετραγωνικών μέτρων για κάθε κρατούμενο και να είναι εξοπλισμένοι με αντίστοιχα κρεβάτια, ντουλάπες, καθώς και ανάλογης επιφάνειας τραπέζι ή τραπέζια με ισάριθμα καθίσματα»! Δεν αποκλείεται...

Η νομοπαρασκευαστική

Εχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δει κανείς ποια ήταν τα μέλη της επιστημονικής και «ανεξάρτητης» νομοπαρασκευαστικής επιτροπής που επεξεργάστηκε τον νέο κώδικα. Πρόεδρος, η πρώην γ.γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής και λάτρις των απευθείας αναθέσεων και των διορισμών «κολλητών», Σοφία Νικολάου. Στη διάρκεια της θητείας της, ακόμα και επί πανδημίας, οι φυλακές γέμισαν ασφυκτικά, ενώ ήταν δεκάδες τα περιστατικά «αιφνίδιων» θανάτων, αυτοκτονιών, βίας, ακόμα και πείνας, που έγιναν ορατά στη CPT αλλά έμειναν αόρατα στα ελληνικά ΜΜΕ («"Ημερολόγια" φυλακής», «Εφ.Συν.» 10-11/9/2022).

Μετείχε επίσης ο στενός συνεργάτης και κουμπάρος της, Θ. Παναγιώτου (διορισμένος από την ίδια και στο Κεντρικό Συμβούλιο Φυλακών). Μία και μόνη πανεπιστημιακή καθηγήτρια του ΑΠΘ, η Μ. Αρχιμανδρίτου, η οποία τελικά αντικαταστάθηκε (Δεκ. 2021) από την καθηγήτρια του Παντείου Χρ. Ζαραφωνίτου (πρόεδρος της οργάνωσης ΕΠΑΝΟΔΟΣ), και τρεις δικαστές-εισαγγελείς. Οι καθηγητές εγκληματολόγοι και οι νομικοί που παγίως πλαισιώνουν νομοπαρασκευαστικές επιτροπές όπως και οι Δικαστικές Ενωσεις -ειδικά όταν συντάσσονται κώδικες- προφανώς εδώ δεν χρειάστηκαν...

Επίμαχα σημεία του νομοσχεδίου Θεοδωρικάκου

Φυλακές υψίστης ασφαλείας

Πλήρης αναβίωση των κλειστών φυλακών Γ' Τύπου του Χ. Αθανασίου με διευρυμένο αυτή τη φορά και τον πληθυσμό τους. Εκτός από τρομοκράτες «δύναται» να μετάγονται εκεί και όσοι καταδικάζονται για εγκληματικές οργανώσεις, εσχάτη προδοσία, εμπόριο ναρκωτικών, εμπορία ανθρώπων, αιματηρή ληστεία, ανθρωποκτονία κ.λπ. Προστέθηκε εδώ το σκαλοπάτι «δύναται» αντί για την απευθείας μεταγωγή εκεί! Προβλέπεται δε το πρωτοφανές, ότι όχι μόνο με εισήγηση του Συμβουλίου Φυλακών και απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής Μεταγωγών, αλλά πλέον με απόφαση του εισαγγελέα της έδρας θα βγαίνει κάποιες φορές το φυλακιστήριο κατευθείαν για «φυλακή υψίστης ασφαλείας». Τα πειθαρχικά αδικήματα εντός φυλακών (ασχέτως βαρύτητας) και η επικίνδυνη συμπεριφορά παραμένουν φυσικά το σταθερό εισιτήριο για τις φυλακές Γ' Τύπου.

Αδειες κρατουμένων

Το διεθνές και ευρύτατα εφαρμοσμένο και πετυχημένο στην Ελλάδα ευεργετικό μέτρο των αδειών που έχει τόσο πολύ συντελέσει στη διαφύλαξη ηρεμίας και την αποσυμπίεση της βίας στα καταστήματα, ενώ αποτελεί ένα πρώτο βήμα επανένταξης, θα χορηγείται ακόμα πιο αυστηρά. Ενώ η χορήγηση τακτικών αδειών δεν είχε καμία σχέση με την ποινή και τα αδικήματα αλλά μόνο με τη συμπεριφορά, τον ενδεχόμενο βαθμό επικινδυνότητας, τη γνωστή διαμονή κ.λπ., η κυβέρνηση ήδη έχει επιβάλει αυστηρότερες προϋποθέσεις. Τώρα πλέον θεσμοθετούνται με νόμο τα πιο αυστηρά κριτήρια.

Το «πονηρό» άρθρο 50 του νομοσχεδίου, ίσως λόγω κακής σύνταξης, ίσως και από πρόθεση, αναφέρει επί λέξει στην πρώτη παράγραφο: «Οι τακτικές άδειες χορηγούνται εφόσον: Ο κατάδικος: α) Εκτίει ποινή φυλάκισης ή περιορισμού σε ειδικό κατάστημα κράτησης (Γ' Τύπου), εφόσον έχει εκτίσει πραγματικά το 1/8 (αντί για 1/10) της ποινής του), β) Εκτίει ποινή κάθειρξης, εφόσον έχει εκτίσει πραγματικά το ένα πέμπτο της ποινής του ΠΛΗΝ των περιπτώσεων των κακουργημάτων των άρθρων... (εσχάτη προδοσία, τρομοκρατία, ανθρωποκτονία, αιματηρή ληστεία, εμπορία ναρκωτικών κ.λπ.). [Δηλαδή, αν ισχύει κατά λέξη το άρθρο, οι κατηγορίες κρατουμένων με τα βαριά αυτά αδικήματα δεν θα πάρουν ποτέ άδεια!] γ) Εκτίει ποινή ισόβιας κάθειρξης εφόσον έχει εκτίσει πραγματικά δώδεκα έτη (αντί για 10), δ) Εκτίει ποινή περισσότερων ποινών ισόβιας κάθειρξης εφόσον έχει εκτίσει πραγματικά είκοσι δύο έτη!». Οποιος δηλαδή έχει πολλά ισόβια, δεν θα πάρει άδεια παρά μόνο λίγο πριν από το όριο κάθειρξης των 25 χρόνων. Ας μην ξεχνάμε εδώ ότι στην Ελλάδα -κι ενώ σύμφωνα και με την έκθεση της CPT υπάρχει σχετικά χαμηλός βαθμός εγκληματικότητας- χάρη στις αλλαγές που επέβαλε η κυβέρνηση τα ισόβια μοιράζονται σαν στραγάλια και η χώρα έχει τον μεγαλύτερο αριθμό ισοβιτών πανευρωπαϊκά. Βοήθησαν βέβαια στην κατεύθυνση αυτή και τα ΜΜΕ διασποράς τρόμου.

Αγροτικές

Οι άδειες αγροτικές φυλακές, που εξαιτίας των πολλών περιορισμών μεταγωγής εκεί βρέθηκαν στο μικροσκόπιο της επιτροπής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, θα παραμείνουν μακροπρόθεσμα άδειες, αντίθετα με την έως σήμερα (προ επιτελικού κράτους) ελληνική παράδοση αιώνων. Προβλέπεται ήδη και τώρα νομοθετείται με ελάχιστες διαφορές η μεταγωγή εκεί κρατουμένων με ποινές φυλάκισης και πρόσκαιρες καθείρξεις, οπότε παύει μια τέτοια μεταγωγή να αποτελεί ισχυρό κίνητρο για βαρυποινίτες που έχουν συμπληρώσει πολλά χρόνια στο κελί.

Προς το παρόν οι αγροτικές φυλακές με τις πρόσφατες μεταγωγές έχουν 39% πληρότητα, όταν όλες σχεδόν οι άλλες φυλακές ξεπερνούν κατά πολύ -έως και διπλάσια- τον επιτρεπόμενο αριθμό κρατουμένων, πράγμα που διεθνώς θεωρείται βασανιστήριο. Επιπλέον, ισχύει πάντα ότι για να υποβληθεί παρόμοιο αίτημα πρέπει ο κρατούμενος να έχει πάρει τουλάχιστον μία τακτική άδεια, οπότε αν ψηφιστούν ως έχουν τα προηγούμενα άρθρα αποκλείεται μεμιάς ένας πολύ μεγάλος αριθμός κρατουμένων.

Και κάποιες παρατηρήσεις

■ Τα περί ημιελεύθερης διαβίωσης είναι στο στάδιο των εξαγγελιών, μια και, ενώ επί ΣΥΡΙΖΑ είχε διαμορφωθεί ειδικός χώρος στον Κορυδαλλό, με ειδική εκπαίδευση σωφρονιστικών στην Κύπρο, δεν υλοποιήθηκε τίποτα επί επιτελικού κράτους. Στάχτη στα μάτια η διάταξη ειδικά όταν αυστηροποιείται ακόμα περισσότερο το νομικό πλαίσιο μεταγωγής κρατουμένων σε παρόμοιο καθεστώς και στα ελάχιστα παρόμοια τμήματα που υπάρχουν.

■ Το Κεντρικό Συμβούλιο Φυλακών, 11μελές και αποτελούμενο κυρίως από καθηγητές ΑΕΙ, εγκληματολόγους και ποινικολόγους, επί Χρυσοχοΐδη-Νικολάου αποδεκατίστηκε κι έγινε 5μελές, με μέλη του στενού υπουργικού περιβάλλοντος. Το ΚΕΣΦ, που κάποτε εξασφάλιζε μια μίνιμουμ αντικειμενική λειτουργία, τώρα γίνεται 7μελές. Θα ορίζεται από τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη και πάντα φυσικά «από προσωπικότητες αναγνωρισμένου κύρους στον τομέα τους».

■ Εναν ακόμα «μποναμά» για προφανείς λόγους μείωσης των διοικητικών και γραφειοκρατικών υποχρεώσεων (λόγω και της έλλειψης προσωπικού) επιφυλάσσει το νομοσχέδιο για τους κρατουμένους. Θα τιμωρηθούν επιπλέον όσοι έχουν καταθέσει αιτήματα μεταγωγής. Σύμφωνα με το άρ. 75, «τα αιτήματα μεταγωγής κρατουμένων που έχουν υποβληθεί και εκκρεμούν στην ΚΕΜ τίθενται με απόφασή της στο αρχείο. Για τη δυνατότητα προσφυγής στο Δικαστήριο Εκτέλεσης Ποινών δεν συνυπολογίζονται οι αιτήσεις μεταγωγής που έχουν απορριφθεί, μέχρι τη δημοσίευση του παρόντος».

■ Ενώ η πολιτική βούληση και οι ανάλογες ρυθμίσεις επί ΣΥΡΙΖΑ ενέτασσαν επιτέλους το ψυχιατρείο Κορυδαλλού στο ΕΣΥ με πρόβλεψη για δημιουργία και τμήματος για γυναίκες, τώρα νομοθετείται τμήμα ψυχιατρικό μέσα στις γυναικείες φυλακές, με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό.

■ Επιτέλους όμως νομοθετείται η δημιουργία βρεφονηπιακών σταθμών, παρά το γεγονός ότι εσφαλμένα ζητείται η αρωγή του υπουργείου Υγείας, μια και οι βρεφονηπιακοί υπάγονται στο υπουργείο Εργασίας. Επίσης νομοθετείται και η εγκατάσταση δυνατότητας επικοινωνίας των κρατουμένων με skype, που λειτουργούσε μέχρι τώρα σε ελάχιστα καταστήματα.