Θύελλα αντιδράσεων για το νέο αποκρουστικό νομοσχέδιο Χρυσοχοΐδη

Συνεχίζεται σήμερα στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής η συζήτηση για το νέο νομοσχέδιο σωφρονιστικής πολιτικής, που έχει προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων από την αντιπολίτευση και τους αρμόδιους φορείς ιδίως για τις διατάξεις που αφορούν περιστολή αδειών και μεταγωγών σε αγροτικές φυλακές.

Εντονη κριτική ασκήθηκε (μετά τις απευθείας αναθέσεις) και για την περαιτέρω κατασπατάληση δημόσιου χρήματος προκειμένου η γενική γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής να μετατραπεί σε υπερυπουργείο την ώρα που στα καταστήματα κράτησης δεν έχει ληφθεί ούτε ένα στοιχειώδες ανθρώπινο μέτρο αποσυμφόρησης αλλά και προστασίας από τον κορονοϊό. Κοινή συνισταμένη των αγορητών είναι ότι πρόκειται για ένα εμπαθές και εκδικητικό νομοσχέδιο με σκοπό την καταστολή και όχι τον σωφρονισμό.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και ο εισηγητής της πλειοψηφίας Ανδρέας Κουτσούμπας (Ν.Δ.) δήλωσε ένθερμος υποστηρικτής του θεσμού των αδειών και των αγροτικών φυλακών και ζήτησε να αναδιαμορφωθούν οι επίμαχες διατάξεις πριν το νομοσχέδιο εισαχθεί στην Ολομέλεια. Πόσω μάλλον όταν το υφιστάμενο καθεστώς χορήγησης αδειών έχει αποδειχτεί στην πράξη πετυχημένο 98%, όπως τόνισε ο Συνήγορος του Πολίτη Ανδρέας Ποττάκης, επικαλούμενος έρευνα της ανεξάρτητης αρχής σε όλα τα καταστήματα κράτησης της χώρας την περίοδο 2015-2020.

Το ίδιο ποσοστό επιτυχίας είχε άλλωστε και τα προηγούμενα χρόνια ο θεσμός των αδειών και ειδικά στο κρίσιμο ζήτημα μείωσης των εντάσεων και των πειθαρχικών αδικημάτων λόγω του πολύτιμου κινήτρου της άδειας.

Τα στοιχεία επιβεβαίωσε και το μέλος της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Μαρίνος Σκανδάμης (αρμόδιος τομεάρχης του ΚΙΝ.ΑΛΛ.). Καταπέλτης κατά των περιοριστικών μέτρων για τις άδειες και της συρρίκνωσης των αγροτικών φυλακών ήταν και ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Σπυρίδων Καρακίτσος, ενώ ο εκπρόσωπος της Ολομέλειας των Δικηγορικών Συλλόγων Γιώργος Σταματογιάννης εξήγησε ότι στο νομοσχέδιο «υπάρχει μια αδικία σε σχέση με αυτούς που έχουν κάθειρξη πάνω από 10 έτη, οι οποίοι χρειάζονται τουλάχιστον τα δύο πέμπτα της έκτισης ποινής για να μπορέσουν να αιτηθούν χορήγηση άδειας».

Τον παραλογισμό αυτών των αυθαίρετων περιορισμών ανέδειξε και ο βουλευτής Γιώργος Καμίνης (ΚΙΝ.ΑΛΛ.): «Είναι αυτό σωφρονιστική μεταχείριση ενώ εκκρεμούν τα διαχρονικά ζητήματα του υπερπληθυσμού, της έλλειψης γιατρών, της έλλειψης εκπαιδευτικών και άλλων προγραμμάτων;»

Ο Συνήγορος του Πολίτη υπογράμμισε επίσης ότι τα τέσσερα αγροτικά καταστήματα κράτησης της χώρας έχουν σημαντικά λιγότερο πληθυσμό από όσο μπορούν να φιλοξενήσουν και ότι η απαγόρευση μεταγωγής σε αγροτικές φυλακές σε όσους κρατούμενους έχουν καταδικαστεί για εγκλήματα τρομοκρατίας δεν είναι συμβατή με τη γενική αρχή της ισότητας στη μεταχείριση των κρατουμένων. Απάντηση στην αλαζονική δήλωση του υπουργού Προστασίας του Πολίτη, ότι «εμείς θα αποφασίζουμε ποιος θα πηγαίνει σε αγροτική φυλακή», έδωσε ο εκπρόσωπος των δικηγόρων Γ. Σταματογιάννης λέγοντας ότι «η εκτέλεση της ποινής έχει να κάνει με το πρόσωπο και όχι με την πράξη».

Ο Σπ. Καρακίτσος θύμισε τις επαναλαμβανόμενες προτάσεις της Ομοσπονδίας για τον ουσιαστικό ρόλο που μπορούν να παίξουν οι αγροτικές φυλακές και χαρακτήρισε «τραγικό λάθος τη δημιουργία φυλακών τύπου Γ», ζητώντας να μη δημιουργηθούν ούτε στο μέλλον. Η βουλευτίνα Σουλτάνα Ελευθεριάδου (ΣΥΡΙΖΑ) κατέθεσε στα πρακτικά απόσπασμα από το βιβλίο «Η ανοιχτή έκτιση της ποινής» της καθηγήτριας Εγκληματολογίας Μαρίας Αρχιμανδρίτου, από το οποίο αποδεικνύεται ότι «σχεδόν το σύνολο των αποδράσεων έγινε από μικροποινίτες, καμία απόδραση ισοβίτη, άρα δεν συνάδει το πόρισμα με την επιλογή της κυβέρνησης να περιορίσει τη μεταγωγή βαρυποινιτών. Αντίθετα, φαίνεται ότι απλά θέλει να τους τιμωρήσει περαιτέρω».

Ολοι οι αγορητές αναφέρθηκαν στις υπερεξουσίες της γ.γ. Σοφίας Νικολάου, με τον πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Υπαλλήλων Υπηρεσίας Εξωτερικής Φρούρησης, Γιώργο Κωστίκα, να φέρνει σε αντιδιαστολή την έλλειψη προσωπικού στα καταστήματα κράτησης με τις αθρόες προσλήψεις στη γ.γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής.

Σύνθλιψη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Μαρίνος Σκανδάμης

Διδάκτωρ Νομικής, δικηγόρος, τομεάρχης Προστασίας του Πολίτη στο Κίνημα Αλλαγής, πρ. γ.γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής (επί συγκυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ-Ν.Δ.)

Mε το κατατεθέν νομοσχέδιο στη Βουλή η κυβέρνηση αποσαφήνισε τις προτεραιότητές της. Δεν είναι λοιπόν πρώτη προτεραιότητα, ενδεχομένως ούτε καν τελευταία, η διασφάλιση του δικαιώματος της ζωής και της υγείας στις ελληνικές φυλακές. Με δύο θανάτους κρατουμένων από κορονοϊό και με τον πρώτο θάνατο υπαλλήλου πριν από τρεις μέρες και, ταυτόχρονα, με εκατοντάδες νοσούντες κρατουμένους και υπαλλήλους, η κυβέρνηση δεν βρήκε την παραμικρή διάταξη για να αποσυμφορήσει τα καταστήματα κράτησης.

Παρότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, διεθνείς φορείς και εδώ ο ΕΟΔΥ συστήνουν την αποστασιοποίηση των κρατουμένων, γιατί η νόσος εκδηλώνεται πιο θανατηφόρα σε κλειστούς χώρους. Η αποστασιοποίηση είναι αδύνατον να συμβεί σε συνθήκες ακραίου υπερπληθυσμού με 11.468 κρατουμένους και με χωρητικότητα μόλις 10.175 θέσεων στις φυλακές μας. Μάλιστα, η χώρα μας έχει το θλιβερό προνόμιο να ανήκει στις μόνες δύο ευρωπαϊκές χώρες, μαζί με τη Σουηδία, που εν μέσω πανδημίας αύξησαν -αντί να μειώσουν- τον σωφρονιστικό πληθυσμό. Την κυβέρνηση της Ν.Δ. θα τη στοιχειώνει αυτή η μαύρη επιλογή.

Μόνη της προτεραιότητα είναι να υπηρετήσει ένα σχέδιο σύνθλιψης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Που στο νομοσχέδιο εκδηλώνεται με τον περιορισμό των δικαιωμάτων των κρατουμένων ως προς τις άδειες και τις μεταγωγές τους σε αγροτικές φυλακές. Για πάνω από τριάντα έτη ο θεσμός των αδειών έδωσε διέξοδο στις απλές ανάγκες των κρατουμένων. Εδωσε ελπίδα, άμβλυνε τις εντάσεις εντός των φυλακών, επανασύνδεσε φυλακισμένους με το οικογενειακό τους περιβάλλον και προετοίμασε την επανένταξη.

Τα ποσοστά διαφυγής κατά την άδεια ήσαν ελάχιστα. Περίπου κάτω από 3% κάθε χρόνο την τελευταία δεκαετία. Παρομοίως ελάχιστες και οι αποδράσεις από τις αγροτικές φυλακές. Η επιχειρούμενη σκλήρυνση του νομοθετικού πλαισίου δεν έχει, λοιπόν, καμία επιστημονική ή λειτουργική αιτιολογία. Δεν υποστηρίζεται από έρευνες, δεν θεμελιώνεται σε σταθερές αξιολογήσεις ή στοιχεία, δεν εδράζεται στο ευρωπαϊκό κεκτημένο αδειών.

Είναι προφανές ότι οι συγκεκριμένες διατάξεις ανήκουν και υπηρετούν ένα συγκεκριμένο πολιτικό πλαίσιο. Αυτό του tough on crime, δηλαδή της παρωχημένης ρεπουμπλικανικής αντίληψης για το δόγμα του Νόμου και της Τάξης, που -ευτυχώς- δεν έχει βρει έδαφος στην Ε.Ε. Ενός δόγματος που υπηρετεί μόνο την καταστολή και αγνοεί πλήρως την ανάγκη για κοινωνική επανένταξη. Τέτοιες διατάξεις περιορισμού των δικαιωμάτων των κρατουμένων ενέχουν όμως τον κίνδυνο να λειτουργήσουν αντίστροφα από τους υποτιθέμενους σκοπούς που επιδιώκει η κυβέρνηση.

Δηλαδή, την προστασία της κοινωνίας από το έγκλημα. Διότι όσο περισσότερο ένας κρατούμενος αποκόπτεται από την ελπίδα επανένταξης τόσο περισσότερο υπάρχει ο κίνδυνος να αναπτύξει αισθήματα κοινωνικού μίσους και εκδίκησης. Η παρούσα κυβέρνηση λειτουργεί για άλλη μια φορά με λογικές που είναι βγαλμένες από ένα μαύρο, τιμωρητικό παρελθόν. Η Δημοκρατία δεν εκδικείται. Πρέπει να το καταλάβει όμως και η Νέα Δημοκρατία.

Φυλακές σωφρονισμού και όχι τιμωρίας

Αγγελος Τσιγκρής

Δρ Εγκληματολογίας, δικηγόρος, γ.γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής της κυβέρνησης Σαμαρά

Οι συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων στις φυλακές αποτελούν τον πλέον αξιόπιστο δείκτη του πολιτισμού μας. Ομως, για να μπορέσει το σωφρονιστικό μας σύστημα να ανταποκριθεί στην αποστολή του και να λειτουργήσουν οι φυλακές μας ως τόποι βελτίωσης των τροφίμων και προετοιμασίας για την ομαλή επανένταξή τους στην κοινωνία, είναι απαραίτητη η σταδιακή αλλαγή του ιδεολογικού προσανατολισμού του θεσμού, από μέσο άσκησης εξουσίας σε μέσο σωφρονισμού και επανακοινωνικοποίησης των κρατουμένων.

Στην κατεύθυνση αυτή απαιτείται μια πολύπλευρη προσπάθεια προκειμένου να γίνουν οι φυλακές της χώρας κέντρα πραγματικού σωφρονισμού και όχι τιμωρίας. Σχολεία μιας δεύτερης ευκαιρίας για όλους τους κρατούμενους και όχι εστίες διαφθοράς, όπως δυστυχώς παραμένουν μέχρι σήμερα. Αναμορφωτήρια με την ουσιαστική έννοια του όρου και όχι κολαστήρια.

Στρατηγικής σημασίας επιλογή θα πρέπει να αποτελέσει ο διαχωρισμός των κρατουμένων κατά ομοειδείς κατηγορίες με βάση το αδίκημα και την ποινή που εκτίουν. Η εκπαίδευση και η επαγγελματική κατάρτιση των κρατουμένων αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση σωφρονισμού και ομαλής επανένταξης στην κοινωνία.

Στο πλαίσιο αυτό είναι αναγκαίος ο σχεδιασμός προγραμμάτων εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης των κρατουμένων σε όλα τα καταστήματα κράτησης. Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της ομαλής επανένταξης των αποφυλακιζομένων στην κοινωνία, κρίνεται απαραίτητη η ενεργοποίηση των -ανενεργών μέχρι σήμερα- διατάξεων του Σωφρονιστικού μας Κώδικα περί επιτροπών κοινωνικής υποστήριξης αποφυλακιζομένων), ημιελεύθερης διαβίωσης κρατουμένων, οργάνωσης εργασίας έξω από τα καταστήματα κράτησης, τμηματικής έκτισης των ποινών και παροχής κοινωφελούς εργασίας.

● Απόσπασμα από την εισήγηση του Αγγ. Τσιγκρή στη Βουλή τον Οκτώβριο στο πλαίσιο της σύνταξης της Ετήσιας Εκθεσης της Βουλής για το σωφρονιστικό σύστημα.

Επικίνδυνος τιμωρητικός παροξυσμός

Ευτύχης Φυτράκης

Δρ Νομικής, δικηγόρος, πρώην γ.γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ

Με το σωφρονιστικό νομοσχέδιο η κυβέρνηση μεταφέρει το δόγμα «Νόμος και τάξη» στις φυλακές και, ταυτόχρονα, δίνει ένα «εξαίρετο» δείγμα ποινικού λαϊκισμού. Μάλιστα εν μέσω πανδημίας, η κυβέρνηση απεργάζεται σχέδια μεγαλύτερης συμφόρησης των φυλακών. Κάνει δηλαδή ένα δώρο στον Covid-19!

Ας τα δούμε αναλυτικά: Δύο θεσμοί του φιλελεύθερου ποινικού μας δικαίου στοχοποιούνται με το νομοσχέδιο: τακτικές άδειες και ανοιχτή έκτισης της ποινής (αγροτικές φυλακές). Οι μεν άδειες θεσμοθετήθηκαν με τον Σωφρονιστικό Κώδικα του 1989, ενώ οι αγροτικές φυλακές νομοθετήθηκαν με νόμο του 1911! Και οι δύο θεσμοί συνιστούν δικαιώματα των κρατουμένων και ταυτόχρονα στηρίγματα του Σωφρονιστικού Συστήματος. Μ’ άλλα λόγια, υποστηρίζουν την κοινωνική επανένταξη και, ως εκ τούτου, εξυπηρετούν την αληθινή αντεγκληματική πολιτική.

● Οι τακτικές άδειες των κρατουμένων ενθαρρύνονται από το Συμβούλιο της Ευρώπης, αποσυμπιέζουν τις φυλακές, συμβάλλουν στην τάξη και την πειθαρχία ενώ βοηθούν στη διατήρηση των οικογενειακών και κοινωνικών δεσμών του κρατουμένου και, κυρίως, τον προετοιμάζουν για την αποφυλάκιση.

● Οι αγροτικές φυλακές ακολουθούν το προοδευτικό σύστημα έκτισης των ποινών, ενισχύουν τη φιλοπονία, τη δημιουργικότητα και την υπευθυνότητα, αναδεικνύουν τις θετικές πλευρές του ατόμου και φυσικά προετοιμάζουν κι αυτές τον κρατούμενο για την ελεύθερη ζωή.

Το κυβερνητικό νομοσχέδιο:

● Αντιλαμβάνεται του στέρεους αυτούς θεσμούς του σωφρονιστικού μας συστήματος ως ύποπτα «ευεργετήματα» προς τους «κακούργους» και όχι ως μέρη ενός ευρύτερου συστήματος έκτισης των ποινών.

● Περιστέλλει τις τακτικές άδειες, αφενός περιορίζοντας τους δικαιούχους (εξαιρέσεις, χρόνος εκτιθείσας ποινής), αφετέρου μειώνοντας τη διάρκειά τους. Κι όμως, οι προϋποθέσεις που ισχύουν σήμερα παραμένουν απαράλλακτες στον Σωφρονιστικό Κώδικα από το 1999!

● Κλείνει τον δρόμο προς τις αγροτικές φυλακές, αυξάνοντας τα όρια εκτιθείσας ποινής, θέτοντας εξαιρέσεις (για ορισμένα αδικήματα) και κωλύματα (πειθαρχικά). Αξίζει να σημειωθεί ότι και εδώ οι βασικές προϋποθέσεις, που τώρα καταργούνται, έχουν τεθεί με Υ.Α. ήδη από το 2004 (υπουργός Αν. Παπαληγούρας).

Οι παιδαριώδεις αιτιολογίες του νομοσχεδίου για δήθεν παραβιάσεις αδειών διαψεύστηκαν ηχηρά από την έρευνα του Συνηγόρου του Πολίτη, που κατατέθηκε στη Βουλή, σύμφωνα με την οποία «κατά την περίοδο 2015 έως 2020 τηρήθηκαν σε συντριπτικό ποσοστό (98%) οι όροι των αδειών που είχαν χορηγηθεί». Συνεπώς, πρόκειται για καθαρό πρόσχημα.

Αντίθετα, το νομοσχέδιο θα έχει δραματικές συνέπειες τόσο στις φυλακές όσο και στην κοινωνία. Θα επιτείνει τη συμφόρηση (καθώς θα μειωθούν οι άδειες, οι υφ’ όρον απολύσεις και οι μεταγωγές), θα αυξήσει την ένταση και τη βία, θα επιδεινώσει τους όρους κράτησης αλλά και εργασίας και, τέλος, όσοι και όταν αποφυλακίζονται θα ξαναγυρνούν πιο εύκολα στη φυλακή. Ο πόλεμος στην επανένταξη, χάριν της ακροδεξιάς τιμωρητικής εμμονής, έχει τίμημα: τελικά επιστρέφει στην κοινωνία ως υποτροπή! Το νομοσχέδιο συνιστά, μ’ αυτή την έννοια, μια απειλή για την κοινωνία και την ασφάλεια των πολιτών.

Η αταβιστική εμμονή της βαθιάς δεξιάς στην καταστολή επιφέρει καίριο χτύπημα στην ορθολογική και ισορροπημένη σωφρονιστική πολιτική. Πρωτόγονος αυταρχισμός, τραμπική «λογική», απουσία επιστημονικής τεκμηρίωσης, παιδαριώδεις συσχετισμοί: είναι ορισμένα από τα χαρακτηριστικά μιας ασυνάρτητης πολιτικής με «τεκμηρίωση» τα fake news και πλοηγό τις εντυπώσεις. Η σωφρονιστική πολιτική της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ (2015-2019) κινήθηκε πάνω στο τρίπτυχο: Ασφάλεια, Ανθρωπισμός, Επανένταξη. Η κυβέρνηση Ν.Δ. ακολουθεί το δικό της δόγμα: Αυταρχισμός, Απανθρωπιά, Αποκλεισμός!