Επιτέλους και στην Ελλάδα το «σπίτι του παιδιού»

Οι πιο ευάλωτοι πολίτες της χώρας, οι ανήλικοι, φαίνεται ότι αποσπούν όλο και συχνότερα πλέον την προσοχή εκείνων που είναι επιφορτισμένοι με τη δημιουργία ασφαλούς πλαισίου για την προστασία τους.

Μετά τις νομοθετικές πρωτοβουλίες του υπουργείου Δικαιοσύνης σε ό,τι αφορά την κράτηση ανηλίκων στις φυλακές, που περιόρισε κατά πολύ το άγριο αυτό φαινόμενο, σήμερα ένα άλλο νομοσχέδιο, που κατατέθηκε στις 10 Απριλίου στη Βουλή, φιλοδοξεί να ρυθμίσει το κενό -μέχρι σήμερα- γράμμα για την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού.

Μιλήσαμε για την ουσία της νέας νομοθετικής πρωτοβουλίας με τη γ.γ. Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του υπουργείου Δικαιοσύνης, Μαρία Γιαννακάκη.

Τη ρωτήσαμε για το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο, τις όποιες πρωτοβουλίες των προηγούμενων κυβερνήσεων και ζητήσαμε να μάθουμε τον σκοπό της νέας ρύθμισης και των «σπιτιών του παιδιού».

«Υστερα από 10 χρόνια που διατάξεις παρέμεναν κενό γράμμα, καθώς το 2007, με την Κύρωση Προαιρετικού Πρωτοκόλλου της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, αλλά και το 2008 με την Κύρωση Σύμβασης για την Προστασία Παιδιών από τη σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση, είχαν θεσπιστεί ειδικές διατάξεις για την εξέταση παιδιών θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης ως μαρτύρων, που προέβλεπαν δημιουργία ειδικών δομών (χώροι με εξειδικευμένο προσωπικό) για την εξέταση αυτών των παιδιών κατά την ποινική διαδικασία, αλλά δεν είχε γίνει τίποτα, θεσμοθετούνται, με την κατάθεση του σχεδίου νόμου για την ενσωμάτωση της Οδηγίας 2012/29/ΕΕ για την προστασία των θυμάτων, τα ‘‘σπίτια του παιδιού’’.

Πρόκειται για υπηρεσίες με ειδικούς χώρους και εξειδικευμένο προσωπικό, όπου θα διενεργείται η εξέταση του παιδιού κατόπιν διεπιστημονικής συνεργασίας των προανακριτικών, ανακριτικών και δικαστικών αρχών με ψυχολόγους, ψυχιάτρους και κοινωνικούς λειτουργούς με στόχο τη φιλικότερη προς τα παιδιά Δικαιοσύνη, την αποφυγή της δευτερογενούς θυματοποίησης του παιδιού, την αποφυγή πολλαπλών καταθέσεων (έχουν φτάσει μέχρι και τις 14!) και την εξακρίβωση της αλήθειας με φιλικό προς το παιδί τρόπο.

Από το 1985 στις ΗΠΑ

Σε αυτό το πλαίσιο εκπαιδεύονται και αξιοποιούνται δημόσιοι λειτουργοί, ενώ βελτιώνονται η απονομή της δικαιοσύνης και, εμμέσως, η προστασία του κατηγορουμένου, καθώς μπορεί πλέον να εκτιμηθούν καλύτερα η κατάθεση του παιδιού και η αλήθεια των λεγομένων του.

Στην Αμερική αυτές οι δομές λειτουργούν από το 1985, στην Ευρώπη σχεδόν όλα τα κράτη διαθέτουν τέτοιες δομές, ενώ η γειτονική μας Βουλγαρία διαθέτει 20 (!) τέτοιες δομές, όπως και η Τουρκία».

Η Μ. Γιαννακάκη αναφέρεται στη συνέχεια στον τρόπο σύστασης των 5 Αυτοτελών Γραφείων Προστασίας Ανήλικων Θυμάτων στις 5 μεγαλύτερες πόλεις (Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο) εντός της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων και Κοινωνικής Αρωγής του ΥΔΔΑΔ, τα οποία ασκούν αρμοδιότητες σε ολόκληρη την εφετειακή τους περιφέρεια, με αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη δυνατή γεωγραφική κάλυψη των δικαστηρίων της χώρας:

«Σε πρώτη φάση ορίζεται, ως πραγματογνώμονας, παιδοψυχολόγος ή παιδοψυχίατρος που υπηρετεί στα ‘‘σπίτια του παιδιού’’ ή, όπου δεν υπάρχουν, ειδικά εκπαιδευμένος παιδοψυχολόγος ή παιδοψυχίατρος από τον ειδικό πίνακα πραγματογνωμόνων, ο οποίος μέσα από έγγραφη έκθεσή του θα αποφαίνεται για την αντιληπτική ικανότητα και την ψυχική κατάσταση του ανηλίκου, ενώ παράλληλα θα προετοιμάζει τον ανήλικο για την εξέταση που θα ακολουθήσει.

»Στη συνέχεια, ο προανακριτικός υπάλληλος, ο ανακριτής κ.λπ. θα εξετάζει τον ανήλικο στο ‘‘σπίτι του παιδιού’’, όπου ο παιδοψυχολόγος θα απευθύνει τις ερωτήσεις που θα θέτει ο προανακριτικός υπάλληλος, ο ανακριτής κ.λπ. με σύστημα ενδοεπικοινωνίας και ο οποίος θα κατευθύνει την εξέταση, παρακολουθώντας πίσω από διπλό καθρέφτη.

»Η κατάθεση του παιδιού θα βιντεοσκοπείται υποχρεωτικά και έτσι το παιδί δεν θα χρειάζεται πλέον να παρίσταται στα επόμενα στάδια της διαδικασίας. Αυτό προβλεπόταν ήδη από το 2007, αλλά δεν είχε εφαρμοστεί ποτέ».

Πλέγμα προστασίας

«Η Δικαιοσύνη φιλική προς το παιδί εντάσσεται στο υπό εκπόνηση Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Παιδί, μια διυπουργική δράση η οποία στηρίζεται στις παρατηρήσεις της τελευταίας έκθεσης για την εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Στο πλαίσιο αυτό, ολοκληρώθηκε η αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου της επιτροπείας των ασυνόδευτων ανηλίκων, της πιο ευάλωτης ομάδας του προσφυγικού πληθυσμού.

»Το νομοσχέδιο έρχεται να καλύψει το κενό που υπήρχε μέχρι τώρα, δηλαδή την απουσία εξειδικευμένων επιτρόπων, με αποτέλεσμα οι εισαγγελείς, που είναι κατά νόμο προσωρινοί επίτροποι των ασυνόδευτων ανηλίκων, να έχουν εγκαταλειφθεί μόνοι στο θέμα αυτό, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να αναθέσουν σε κάποιον την ουσιαστική προστασία του παιδιού».

Τέλος, η Μ. Γιαννακάκη μάς τόνισε ότι προ των πυλών είναι και το νομοσχέδιο που θα διευκολύνει την αναδοχή και την υιοθεσία (δημιουργία Εθνικού Μητρώου Παιδιών, μητρώο υποψήφιων γονέων και αναδόχων) με γνώμονα το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.

«Είναι σαφές ότι η κυβέρνηση έχει περάσει πλέον από το στάδιο της καταγραφής των προβλημάτων αναφορικά με την παιδική προστασία σε αυτό των νομοθετικών ρυθμίσεων προκειμένου να καλυφθούν τα νομοθετικά κενά.

Ομως οι νόμοι δεν αρκούν, το πιο σημαντικό είναι η ορθή εφαρμογή τους.

»Ολα τα παραπάνω δεν αποτελούν μεμονωμένες και αποσπασματικές δράσεις, αλλά εντάσσονται στην ευρύτερη πολιτική βούληση της κυβέρνησης να δημιουργηθεί ένα πλέγμα προστασίας για το παιδί, μέσω ενός ολιστικού σχεδίου, οριζόντιου, διεπιστημονικού και διυπουργικού, που δεν αντιμετωπίζει το παιδί ως παρακολούθημα των γονιών του, αλλά ως έναν νεαρό πολίτη, όπως άλλωστε επιτάσσει και το Σύνταγμα».