Χρηματοδότηση των ΑΕΙ με κριτήρια και εφόσον πιάνουν στόχους

Λίγες μέρες πριν από την προγραμματισμένη Σύνοδο των Πρυτάνεων, το υπουργείο Παιδείας φέρνει προ τετελεσμένου την ακαδημαϊκή κοινότητα με την υπουργική απόφαση που συνυπογράφουν η Νίκη Κεραμέως και ο Αγγελος Συρίγος και με την οποία εξειδικεύονται τα κριτήρια χρηματοδότησης των πανεπιστημίων. Το τετελεσμένο, βέβαια, τελέστηκε το 2020, με τον σχετικό νόμο που ψήφισε η κυβέρνηση, με τον οποίο εξάρτησε μέρος της χρηματοδότησης των ΑΕΙ από την αξιολόγησή τους. Τα πανεπιστήμια είχαν εκφράσει έντονη αντίθεση σε αυτό, αλλά η κυβέρνηση έχει αποδείξει ότι προχωράει το έργο της ερήμην των άμεσα ενδιαφερομένων.

Από το επόμενο οικονομικό έτος 2022, λοιπόν, η κατανομή της ετήσιας τακτικής χρηματοδότησης των ΑΕΙ θα πραγματοποιείται βάσει «αντικειμενικών και ποιοτικών κριτηρίων». Η μέχρι πρότινος υποχρέωση του κράτους να διασφαλίζει κονδύλια για την εύρυθμη λειτουργία της δημόσιας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης παύει να υφίσταται και πλέον ακόμη και η βασική χρηματοδότηση τίθεται υπό την αίρεση της επίτευξης συγκεκριμένων στόχων και της ικανοποίησης κριτηρίων που, όπως σχολιάζουν οι καθ’ ύλην αρμόδιοι, ευνοούν αποκλειστικά και μόνο λίγα μεγάλα πανεπιστήμια της χώρας.

Τα ποσοστά

Σύμφωνα με τον νόμο 4653/2020, η χρηματοδότηση των ΑΕΙ θα γίνεται σε ποσοστό 80% με αντικειμενικά κριτήρια και σε ποσοστό 20% με βάση τις επιδόσεις σε μια σειρά ποιοτικών δεικτών. Η Υ.Α. ορίζει, λοιπόν, ότι το 80% της τακτικής χρηματοδότησης κατανέμεται βάσει «αντικειμενικών κριτηρίων», για το καθένα από τα οποία προβλέπεται και συγκεκριμένος συντελεστής βαρύτητας. Ποια είναι αυτά τα κριτήρια;

Ο αριθμός τμημάτων (10%), ο αριθμός ενεργών προπτυχιακών φοιτητών (25%), η διάρκεια των προγραμμάτων α’ κύκλου σπουδών (6%), οι απαιτήσεις εργαστηριακού εξοπλισμού (15%), η γεωγραφική διασπορά (6%), το μόνιμο διδακτικό και διοικητικό προσωπικό (15%) και το κόστος λειτουργικών δαπανών (15%). Παράλληλα υπολογίζεται και συντελεστής 8% που αφορά την κατανομή του Τακτικού Προϋπολογισμού του προηγούμενου οικονομικού έτους και ο οποίος θα βαίνει μειούμενος στα επόμενα έτη έως ότου μηδενιστεί σε βάθος τριετίας. Να σημειωθεί ότι η ανακατανομή των συντελεστών βαρύτητας θα γίνεται με εισήγηση της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ).

Από την άλλη, το 20% θα κατανέμεται με «δείκτες ποιότητας και επιτευγμάτων», που κινούνται σε πέντε επιμέρους ενότητες. Από αυτούς, το κάθε ΑΕΙ θα αξιολογείται σε τρεις (έναν κοινό για όλα τα ιδρύματα και δύο που θα επιλέγει το εκάστοτε πανεπιστήμιο), διαδικασία που αναλαμβάνει η ΕΘΑΑΕ η οποία θα έχει και τον τελικό λόγο για το ύψος της χρηματοδότησης.

Οι ενότητες είναι οι εξής:

● Συνεχής βελτίωση των βασικών ακαδημαϊκών δραστηριοτήτων του ΑΕΙ (υποχρεωτική για όλα τα ΑΕΙ)

● Αριστεία στην έρευνα και επιδόσεις του επιστημονικού προσωπικού

● Διασύνδεση με την κοινωνία, την αγορά εργασίας και αξιοποίηση της παραγόμενης γνώσης

● Διεθνοποίηση

● Ποιότητα πανεπιστημιακού περιβάλλοντος

Ας δούμε όμως τι σημαίνουν αυτοί οι ευφάνταστοι τίτλοι.

Ενότητα Α: Αφορά ζητήματα όπως ο ρυθμός αποφοίτησης, ο αριθμός των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών, ο αριθμός των επιστημονικών δημοσιεύσεων των μελών ΔΕΠ και η θέση του ΑΕΙ και των τμημάτων στις διεθνείς αξιολογήσεις. Μετάφραση: διαγραφές φοιτητών, μεταπτυχιακά επί πληρωμή και «γραμμή παραγωγής» δημοσιεύσεων προκειμένου ένα ΑΕΙ να φιγουράρει στην όποια θέση του όποιου οίκου αξιολόγησης από τους δεκάδες που υφίστανται.

Ενότητα Β: Σχετίζεται με την ερευνητική δραστηριότητα του ιδρύματος και αξιολογεί τη συμμετοχή ομάδων σε εθνικά και διεθνή ερευνητικά προγράμματα, καταγράφει διεθνείς διακρίσεις καθώς και στοιχεία που αφορούν τη δημιουργία νέων θέσεων έκτακτου ερευνητικού προσωπικού. Μετάφραση: αέναο κυνήγι χρηματοδοτικών προγραμμάτων, αφού η κρατική χρηματοδότηση δεν φτάνει ούτε για ζήτω.

Ενότητα Γ: Αξιολογείται η διασύνδεση των πανεπιστημίων με την οικονομία και την αγορά εργασίας, μέσω της παροχής υπηρεσιών προς τρίτα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, της οργάνωσης προγραμμάτων διά βίου μάθησης και εκπαίδευσης και η κατοχύρωση ευρεσιτεχνιών. Μετάφραση: το πανεπιστήμιο απομακρύνεται από τον βασικό σκοπό του που είναι η προαγωγή της έρευνας και της επιστήμης, οι οποίες εργαλειοποιούνται στο όνομα του κέρδους.

Ενότητα Δ: Κρίνεται η προσέλκυση αλλοδαπών φοιτητών, η κινητικότητα μέσω προγραμμάτων ανταλλαγής, η σύναψη συνεργασιών με ιδρύματα της αλλοδαπής, η διοργάνωση από κοινού Προγραμμάτων Σπουδών, η ίδρυση και οργάνωση ξενόγλωσσων Προγραμμάτων Σπουδών. Μετάφραση: το όραμα της Ν.Δ. για εμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης, και δη της ανώτατης, με την Ελλάδα να επιχειρεί να αντικαταστήσει την Κύπρο στην προσέλκυση ξένων φοιτητών που θα σπουδάζουν και, βασικά, θα αφήνουν ζεστό συνάλλαγμα στη χώρα.

Ενότητα Ε: Αξιολογούνται θέματα οργάνωσης και υποστήριξης του προσωπικού και των φοιτητών. Ερώτημα: Πώς θα αξιολογηθούν τα ΑΕΙ όταν επί χρόνια η αναιμική χρηματοδότηση δεν επαρκεί για την κάλυψη των τρεχουσών λειτουργικών αναγκών, πόσω μάλλον δε για την οργάνωση «δομών απασχόλησης και σταδιοδρομίας, γραφείων υποστήριξης διδασκαλίας, δομών ψυχολογικής υποστήριξης», για τη βελτίωση της προσβασιμότητας των χώρων και των υποδομών των ιδρυμάτων ή για τη διενέργεια δράσεων επιμόρφωσης του διδακτικού προσωπικού;

Η πρώτη έκθεση που οφείλει κάθε πανεπιστήμιο να υποβάλει στην ΕΘΑΑΕ με αντικείμενο την παρουσίαση των ετήσιων επιδόσεών του θα γίνει εντός ενός μήνα από τη δημοσίευση της απόφασης και θα περιλαμβάνει τα πεπραγμένα του έτους 2020. Στον πίνακα που παραθέτουμε μπορείτε να δείτε ενδεικτικά τη μοριοδότηση ορισμένων «ποιοτικών» κριτηρίων.

«Διαφάνεια, δίκαιη κατανομή, κινητροδότηση και αριστεία» βλέπει η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως πίσω από τον νέο τρόπο χρηματοδότησης των ΑΕΙ, κάτι με το οποίο βεβαίως δεν συμφωνεί το σύνολο των πρυτάνεων, που καταγγέλλει ότι η απόφαση ελήφθη μονομερώς, χωρίς διαβούλευση και χωρίς να ληφθούν υπόψη οι ενστάσεις και οι προτάσεις που είχαν κατατεθεί από πλευράς πανεπιστημίων.

«Είναι μια απόφαση που ευνοεί ξεκάθαρα τα μεγάλα ΑΕΙ και προφανώς εντάσσεται στο σχέδιο αναδιάρθρωσης του ακαδημαϊκού χάρτη, ένα σχέδιο που θα αφήσει τη χώρα με πέντε πανεπιστήμια όλα κι όλα! Μέχρι και το 80% θα κατανεμηθεί βάσει κριτηρίων, θέτοντας έτσι σε αμφισβήτηση τον πυρήνα της βασικής χρηματοδότησης», σχολιάζει στην «Εφ.Συν.» ο πρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθήνας, Σπυρίδων Κίντζιος, ο οποίος προσθέτει ότι «μεθοδεύεται η μείωση έως και η εξαφάνιση των μικρότερων ιδρυμάτων μέσω ενός συγκεντρωτικού τύπου κατανομής της χρηματοδότησης».

Δεν τους άκουσαν

Από την πλευρά του ο πρύτανης του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, Νίκος Κατσαράκης, επιβεβαιώνει ότι δεν ελήφθησαν υπόψη οι προτάσεις που ετέθησαν από τα πανεπιστήμια και χαρακτηρίζει τον νέο τρόπο χρηματοδότησης «τιμωρητικό».

Τιμωρητικό με την έννοια ότι «για να αξιολογηθεί ένα ΑΕΙ πρέπει να υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις. Οταν αυτές οι προϋποθέσεις δεν καλύπτονται επί χρόνια λόγω της υποχρηματοδότησης και υπάρχουν περιπτώσεις ιδρυμάτων που μέχρι και τα στοιχειώδη αποτελούν ζητούμενο, είναι τιμωρητικό να μειώνεις ουσιαστικά περαιτέρω τη χρηματοδότησή τους επειδή δεν έπιασαν συγκεκριμένους δείκτες αξιολόγησης! Ειδικά για τα περιφερειακά πανεπιστήμια αυτό είναι καταστροφικό», δηλώνει.

Τα πανεπιστήμια, λοιπόν, θα μετρούν συντελεστές βαρύτητας των αντικειμενικών κριτηρίων και θα κυνηγούν μόρια για τους υποκειμενικούς δείκτες. Μένει να δούμε ποια από αυτά θα πιάσουν την... ελάχιστη βάση.