Πανό, συνθήματα και μνήμες ζωντανές στη γειτονιά του Παύλου

Με έναν τεράστιο όγκο δικογραφίας και πάνω από πέντε χρόνια δικαστικής διαδικασίας, φτάσαμε στον επίλογο της πιο σημαντικής δίκης της μεταπολίτευσης. Τις τελευταίες μέρες, από την Αθήνα και τον Πειραιά μέχρι τη Γαλλία και τη Γερμανία, με πανό μικρά ή γιγαντιαία, σε σταθμούς μετρό ή σε προσόψεις κτιρίων, μέχρι και με φωταγωγήσεις, το σύνθημα «Δεν είναι αθώοι» συνοψίζει το πάνδημο αίτημα για απονομή δικαιοσύνης.

Στην οδό Παύλου Φύσσα, στο Κερατσίνι, κόσμος πάει κι έρχεται. Κάποιοι προσπερνούν το σημείο της δολοφονίας βιαστικά, άλλοι κοντοστέκονται για να αφήσουν ένα λουλούδι ή ένα κουτάκι μπίρας στη μνήμη του, ή για να παρατηρήσουν το φρεσκοβαμμένο γκράφιτι στο πεζοδρόμιο. Αλλος σταματάει για να περιποιηθεί το μνημείο, άλλος για να εξηγήσει στη γυναίκα που περπατάει στο πλάι του: «Αυτός είναι που σκοτώσανε οι ναζί». Ενας άντρας γύρω στα 40 σταματάει μπροστά από το μνημείο για να κάνει ένα τσιγάρο με τον Παύλο.

Ανά διαστήματα, δημοσιογράφοι από εγχώρια και ξένα μέσα στήνουν τις κάμερές τους στο σημείο της δολοφονίας. Με πλάνα κοντινά και μακρινά, ετοιμάζονται να μεταδώσουν το κλίμα που επικρατεί στη γειτονιά ενόψει της πιο βαρυσήμαντης δικαστικής απόφασης σε βάθος δεκαετιών στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι στα γύρω μαγαζιά γνέφουν αρνητικά στις δημοσιογραφικές ερωτήσεις. «Δεν ανακατευόμαστε, μαγαζί έχουμε και φοβόμαστε».

«Οι μνήμες είναι νωπές ακόμη εδώ, δεν έχουν κλείσει ακόμη οι πληγές απ’ ό,τι συνέβη. Τα σπίτια μας ήταν στο ίδιο στενό, παίζαμε στη γειτονιά μαζί μικρά», λέει η Ελευθερία, που περιμένει στη στάση του λεωφορείου δίπλα από το μνημείο. Γέννημα-θρέμμα Κερατσινιώτισσα, μένει και εργάζεται όλη της τη ζωή στη γειτονιά. «Μπορώ να πω πως δεν έχει αλλάξει τίποτα 7 χρόνια μετά. Ακόμη και σήμερα ακούς κάποιους να λογομαχούν γι’ αυτό, βλέπω ανθρώπους να διαφωνούν, να λένε πως έμπλεκε.

Οταν μετά από τόσα χρόνια κάποιος λέει αυτό, δεν έχει αλλάξει τίποτα», συνεχίζει. «Ελπίζω να καταδικαστούν ως ναζιστικό μόρφωμα. Ακόμη και αν η απόφαση ικανοποιήσει και τους δικούς του ανθρώπους και το κοινό αίσθημα, δεν θα έχει άλλο αντίκτυπο. Με απογοητεύει αυτό στη γειτονιά».

Ο Μανώλης, 50 χρόνων, καθηγητής σε φροντιστήριο της περιοχής, έχει παρόμοια άποψη: «Ακόμη και αν οι συντηρητικοί πολιτικοί θέλουν να καταδικαστεί η Χρυσή Αυγή, ακόμη και αν την καταδικάζουμε στα λόγια, δεν πιστεύω ότι έχει υπάρξει αλλαγή στην τοπική κοινωνία. Παρόλο που το Κερατσίνι είχε μακρά αριστερή ιστορία με βαθιές ρίζες, πάντα είχε μια δυνατή Ακρα Δεξιά, και το θυμάμαι από μικρό παιδί», λέει.

Στον ιδιωτικό κλάδο της εκπαίδευσης για πάνω από 20 χρόνια, όμως διακρίνει αλλαγές στις αντιλήψεις των μαθητών του από γενιά σε γενιά. «Αυτοί οι άνθρωποι κάνουν το κατάλληλο μάρκετινγκ την κατάλληλη εποχή. Και στα σχολεία της περιοχής είχαν παρεισφρήσει δυναμικά. Εχει ξεπεραστεί όμως “η μόδα” και το βλέπω από τα παιδιά που έρχονται να κάνουν μάθημα. Παλιότερα ήταν ξενοφοβικά, ομοφοβικά, υιοθετούσαν ρατσιστικό λόγο, πλέον αυτό δεν το παρατηρώ στους μαθητές μου».

Λίγο αργότερα στην ίδια στάση λεωφορείου κάθεται μια μητέρα με τα παιδιά της. «Εμένα η πολιτική δεν με ενδιαφέρει. Για μένα σκοτώθηκε ένας άνθρωπος και αυτό μου φτάνει. Οταν το άκουσα, έκανα τον σταυρό μου. Περπατάω καθημερινά σ’ αυτόν τον δρόμο, καθημερινά μπροστά από το μνημείο του». Τη ρωτάμε πώς νιώθει όταν το βλέπει. «Και εγώ μάνα είμαι. Τον γιο μου τον λένε Παύλο και είναι 7 χρόνων. Απλή σύμπτωση, αλλά κάθε φορά που περνάω σκέφτομαι πως εμένα και τη Μάγδα δεν μας χωρίζουν πολλά», λέει βιαστική πριν ανέβει στο λεωφορείο.

Περίπου 11 χιλιόμετρα μακριά, στην οδό Τριών Ιεραρχών στα Πετράλωνα, προχθές τοποθετήθηκε πλακέτα μνήμης ως φόρος τιμής για έναν άλλο νεκρό, έναν άλλο δολοφονημένο από τη Χρυσή Αυγή. Πρόκειται για το σημείο της δολοφονίας του Σαχζάτ Λουκμάν. Σε μια πόλη όπου οι νεκροί ζητούν δικαίωση, τα σύμβολα είναι πολλά και νοηματοδοτούν ακόμη περισσότερα, ακόμη και όταν κάποιοι, στη Νίκαια, βεβηλώνουν το εβραϊκό νεκροταφείο.