Απόφαση-σταθμός για την ελευθερία του Τύπου

Νίκη για την ελευθερία του Τύπου και τη μαχόμενη δημοσιογραφία αποτελεί η χθεσινή αθώωση του διευθυντή της «Εφημερίδας των Συντακτών», Νικόλα Βουλέλη, και του δημοσιογράφου Δημήτρη Ψαρρά (μέλος της ερευνητικής δημοσιογραφικής ομάδας «Ιός») από την κατηγορία της παραβίασης προσωπικών δεδομένων και της εξύβρισης σε βάρος του βουλευτή της Χρυσής Αυγής, Ηλία Κασιδιάρη. Η μήνυση του προσωρινά κρατούμενου στον Κορυδαλλό, Ηλία Κασιδιάρη, αφορούσε τη δημοσιοποίηση στις 24 Δεκεμβρίου 2013 ενός βίντεο, στο οποίο εμφανίζεται ο ίδιος να υποδύεται τον αρχιφύλακα και να επιβλέπει το ξυλοκόπημα ενός κρατούμενου από δύο υποτιθέμενους αστυνομικούς.

Το σκεπτικό

Με ένα σκεπτικό που αποτελεί δεδικασμένο για την ελευθερία του Τύπου, και ειδικά τις μέρες που ζούμε υπό το κράτος του συγκινησιακού πεδίου που έχουν προκαλέσει οι δολοφονίες των δημοσιογράφων του «Charlie Hebdo», η πρόεδρος του Β΄ Μονομελούς Πλημμελειοδικείου της Αθήνας, Χριστίνα Σαλάπα, σταθμίζοντας αμφότερους τους ισχυρισμούς, τόσο των κατηγορουμένων όσο και του μηνυτή, έκρινε ότι το επίμαχο βίντεο δεν πληροί τις προϋποθέσεις, ώστε να χαρακτηριστεί «αρχείο» και κατ’ επέκταση θα πρέπει ο διευθυντής και ο δημοσιογράφος της «Εφ.Συν.» να απαλλαχθούν από την κατηγορία της παραβίασης προσωπικών δεδομένων.

Για το αδίκημα της εξύβρισης η πρόεδρος του δικαστηρίου έκρινε ότι ο δημοσιογράφος «άσκησε αυστηρή κριτική για ένα δημόσιο πρόσωπο», και δη βουλευτή, στο πλαίσιο του δημοσιογραφικού ελέγχου. «Σε καμία περίπτωση, δεν υπήρξε εξύβριση, αλλά ενημέρωση», σημειώνει η πρόεδρος στην αθωωτική της απόφαση. Αντίθετα, την ενοχή των δύο κατηγορουμένων είχε εισηγηθεί νωρίτερα ο εισαγγελέας της έδρας, Κωνσταντίνος Μιχαλόπουλος, δεχόμενος ότι η δημοσιοποίηση του επίμαχου βίντεο «αποτελεί παραβίαση των προσωπικών δεδομένων του Ηλία Κασιδιάρη, γιατί προέρχεται από το προσωπικό του αρχείο και αφορά αποκλειστικά ιδιωτικές στιγμές του μηνυτή και σε καμία περίπτωση δεν ανάγεται σε πολιτική δραστηριότητα».

Κατά τον εισαγγελικό λειτουργό, «πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος της εξύβρισης», καθώς στο σχόλιό του, που συνόδευε την ανάρτηση του βίντεο, ο δημοσιογράφος Δημήτρης Ψαρράς χρησιμοποιούσε φράσεις, όπως «το γεγονός ότι σε αυτή την ηλικία οι χρυσαυγίτες παίζουν ακόμα κλέφτες και αστυνόμους είναι βέβαια αντικείμενο που θα ενδιαφέρει ειδικούς επιστήμονες» είναι υβριστικό και ξεπερνά τη δημοσιογραφική δεοντολογία, εμπεριέχον καταφρόνηση.

Αναπαράσταση... παρωδίας

«Το βίντεο που δημοσιοποιήθηκε προέρχεται από το προσωπικό μου αρχείο, έχει γυριστεί στην οικία μου με τα αδέρφια μου και αφορά οικογενειακές μου στιγμές. Κάναμε πλάκα, αναπαριστούσαμε μια ταινία-παρωδία της δεκαετίας του ‘80, και έγινε σε διάστημα που δεν ήμουν βουλευτής. Με παρομοιάζει με βασανιστή και είχε ξεκάθαρο στόχο να με λοιδορήσει...», ισχυρίστηκε μεταξύ άλλων, καταθέτοντας στο δικαστήριο ο μηνυτής Ηλίας Κασιδιάρης και πρόσθεσε: «Για ποιο λόγο να αφορά την κοινή γνώμη, όταν κάνω πλάκα με τα αδέρφια μου; Θέλει να περάσει την άποψη ότι είμαι και φαιδρό πρόσωπο. Υπονοεί ότι είμαι τρελός. Στόχευε να εξυβριστώ ως προσωπικότητα και ως βουλευτής του τρίτου κατά σειρά πολιτικού κόμματος στη Βουλή».

Στο ακροατήριο

■ Νίκος Αντωνιάδης (πολιτική αγωγή): Πριν μπει η Αντιτρομοκρατική στο σπίτι σας είχατε δείγματα παραβίασης του υπολογιστή σας; Από πού βρήκε το βίντεο;

■ Ηλίας Κασιδιάρης: Δεν θεωρώ ότι είναι χάκερ ο κ. Ψαρράς. Η δικογραφία μοιράστηκε από την αστυνομία ή τις δικαστικές αρχές, για να μας χτυπήσουν πολιτικά και επικοινωνιακά οι αντίπαλοι του κόμματός μας.

■ Κλειώ Παπαπαντολέων-Διονύσης Λιβιεράτος (συνήγοροι υπεράσπισης): Η συζήτηση με τον Μπαλτάκο δεν ήταν στη σφαίρα του ιδιωτικού;

■ Ηλίας Κασιδιάρης: Αφορούσε το δημόσιο συμφέρον. Αλλο το δημόσιο συμφέρον και η κατάλυση του Συντάγματος και άλλο ότι κάνω πλάκα με την οικογένειά μου.

Παράλληλα, ο χρυσαυγίτης βουλευτής αρνήθηκε ότι ο «Μαίανδρος» είναι περιοδικό της Χρυσής Αυγής και ότι η εφημερίδα «Εμπρός» είναι εφημερίδα της οργάνωσης, παρ’ ότι εκδότης της είναι ο οικονομικός διευθυντής της Χρυσής Αυγής και διευθύντρια η σύζυγος του Χρήστου Παππά.

■ Δημήτρης Ψαρράς: Απαρνήθηκε ως νέος Πέτρος το περιοδικό και την εφημερίδα της οργάνωσης.

«Μάγια η μέλισσα»

Ο τέως πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ, Δημήτρης Τρίμης, καταθέτοντας ως μάρτυρας υπεράσπισης, υποστήριξε: «Ο κ. Κασιδιάρης θέλει να αλλάξει την ατζέντα και να εμφανιστεί πολιτικά διωκόμενος. Στο πλαίσιο διερεύνησης της εγκληματικής οργάνωσης οφείλουν οι δημοσιογράφοι να ελέγξουν και να δημοσιοποιήσουν. Αν το βίντεο ήταν πλάκα, έπρεπε την επομένη να πει “κάναμε πλάκα”. Οταν κάνεις μηνύσεις, θέλεις να σταματήσεις τους άλλους να γράφουν. Το σύστημά μας εγγυάται σκληρή κριτική στα πολιτικά πρόσωπα. Ολος ο Τύπος γράφει και ελέγχει. Αυτό το εγγυάται το Σύνταγμα. Το βίντεο αυτό ήταν μια πρόβα γι’ αυτό που γινόταν στους δρόμους μετά από τη Χρυσή Αυγή. Αυτό το είδαμε στη Ραφήνα, όταν ζητούσαν τα στοιχεία των μικροπωλητών».

■ Πολιτική αγωγή: Αν προβληθεί ένα βίντεο από τις τελευταίες Απόκριες, όπου διάφοροι πολιτικοί ήταν ντυμένοι αρχιερείς και ο Αντώνης Σαμαράς Μάγια η μέλισσα, θα προβαλλόταν και θα ήταν αντιποίηση αρχής; Θα ενδιέφερε την κοινή γνώμη;

■ Δημήτρης Τρίμης: Αν είχα ένα ντοκουμέντο να δείχνει τον κ. Σαμαρά Μάγια Μέλισσα, φυσικά και θα το έδειχνα κι ας μην ήταν αντιποίηση αρχής.

Ο Νίκος Αλιβιζάτος, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, καταθέτοντας στο δικαστήριο επισήμανε τον κίνδυνο «να τιναχθεί στον αέρα η ελευθερία της έκφρασης του Τύπου», τονίζοντας ότι «η παιγνιώδης διάθεση εκ μέρους του δημοσιογράφου ήταν πολύ κάτω από το όριο της απόλυτα θεμιτής κριτικής». «Στο πλαίσιο της πολιτικής αντιπαράθεσης είναι μια θεμιτή προβολή στο τι κάνει ο χώρος, στον οποίο ανήκει ο Κασιδιάρης», τόνισε.

«Οι φράσεις είναι τόσο γενικές και αόριστες, σε τέτοιο σημείο που με εκπλήσσετε!», τόνισε ο δήμαρχος Αθηναίων, Γιώργος Καμίνης, προς τις επίμονες ερωτήσεις του δικηγόρου της πολιτικής αγωγής, Ν. Αντωνιάδη. Ο κ. Καμίνης, ο οποίος κατέθεσε με την ιδιότητα του δημοσίου προσώπου, αλλά και του συνταγματολόγου, ανέφερε ότι το βίντεο «δεν φαίνεται να αναπαριστά πράξεις του στενού πυρήνα της ιδιωτικότητας. Αλλο το τι θέλω και άλλο το τι είμαι πρόθυμος να υπομείνω», σημείωσε και πρόσθεσε ότι δεν πρόκειται περί εξύβρισης, «αλλιώς θα έπρεπε να ζούμε σε μια κοινωνία όπου απαγορεύεται να λέει ο ένας για τον άλλο».

«Αν σήμερα τον αθωώσετε, θα του επιτρέψετε να συνεχίσει να κάνει τα ίδια», ανέφερε κατά την αγόρευσή του ο δικηγόρος της πολιτικής αγωγής Νίκος Αντωνιάδης, αναφερόμενος στον Δ. Ψαρρά. «Πρέπει να μπει ένας φραγμός. Δεν μπορείς να παίρνεις την πένα και να κάνεις ό,τι θέλεις», συνέχισε. Ουσιαστικά δηλαδή να σταματήσει τις αποκαλύψεις για την εγκληματική οργάνωση της Χρυσής Αυγής...

«Βοά όλη η Ελλάδα»

Από την πλευρά του, απολογούμενος ο δημοσιογράφος Δημήτρης Ψαρράς υποστήριξε ότι για τον μηνυτή δεν έχει χρησιμοποιήσει άλλους χαρακτηρισμούς «πέραν του ναζιστή». «Πράγματι, ο κ. Κασιδιάρης δεν ήταν ούτε στη Ραφήνα ούτε στο Μεσολόγγι στις λαϊκές. Ηταν όμως ηγετικό στέλεχος. Σύμφωνα με την πρόταση Ντογιάκου, ήταν οργανωτής. Δεν θέλω να γελάσω. Η άλλη πλευρά λέει ότι το βίντεο είναι παρμένο από μια ελληνική ταινία [...] Δεν πρόκειται για κωμωδία ούτε για Βέγγο. Στην ταινία ο βασανιζόμενος ανοίγει το παράθυρο και σκοτώνεται. Πού είναι το αστείο; Εμάς μας ενδιαφέρει ότι είναι ναζιστικό στέλεχος που μετέρχεται τη βία ως μέσο πολιτικής πράξης. Οσο για το οικογενειακό παιχνίδι, θέλω να πω το εξής: Είναι χρυσαυγίτες. Δεν είναι “τα αδέλφια μου και εγώ”, όπως είπαν. Χαιρετούν ναζιστικά. Εχω μελετήσει το πώς λειτουργεί αυτή η οργάνωση. Το θέαμα παίζει πολύ μεγάλο ρόλο σε αυτήν την οργάνωση. Κάνουν πρόβα 30άρηδες χρυσαυγίτες με αυτά που θα έκαναν στον δρόμο. Δεν θεωρώ ότι έχω υπερβεί το μέτρο».

■ Πρόεδρος: Πώς περιήλθε στα χέρια σας το βίντεο;

■ Κατηγορούμενος: Εφτασε. Ας μείνουμε εκεί. Δεν μπορώ να σας πω ποιος μου το έδωσε. Κυκλοφορούσε μεταξύ χρυσαυγιτών.

■ Πρόεδρος: Εκφράσατε ειρωνεία στο δημοσίευμά σας. Αυτό δεν προσέβαλε τον μηνυτή;

■ Κατηγορούμενος: Οχι. Δεν είναι τρελοί... Υποδύονται μεταξύ τους και στη συνέχεια δείχνουν τη λατρεία που έχουν στη βία...

■ Εισαγγελέας: Γιατί θεωρήσατε τόσο σημαντικό αυτό το βίντεο;

■ Κατηγορούμενος: Δεν το θεώρησα... Είναι μια ψηφίδα μπροστά σε τόσα άλλα... Δεν είναι ένας απλός πολίτης. Είναι ένα δημόσιο πρόσωπο. Κάνουνε μια πρόβα βίας.

Απολογούμενος ο διευθυντής της εφημερίδας, Νικόλας Βουλέλης, υποστήριξε: «Τα κείμενα του κ. Ψαρρά είναι εμπεριστατωμένα πάντα. Το κείμενό του είναι πολύ προσεκτικό. Τον κόσμο τον ενδιαφέρει τι συμβαίνει στη Χρυσή Αυγή. Από το κείμενο δεν νομίζω ότι θίγεται ο μηνυτής. Θίγεται από αυτά που κάνει στο βίντεο. Πρόκειται για κριτική που κάναμε στο συγκεκριμένο πρόσωπο».

Ο Νικόλας Βουλέλης τόνισε ότι η δημοσίευση του άρθρου εντάσσεται πλήρως στο πλαίσιο της άσκησης του δημοσιογραφικού επαγγέλματος και του συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος στην ελεύθερη έκφραση. «Το δημοσίευμα ανταποκρίνεται στο καθήκον των μέσων ενημέρωσης», υπογράμμισε, «να υποβάλλουν σε έλεγχο και κριτική τις πράξεις του μηνυτή και της οργάνωσής του. Και αυτά, σε μια συγκυρία όπου ο ίδιος και άλλοι βουλευτές του κόμματός του είναι υπόδικοι με βαρύτατες κατηγορίες. Ολόκληρη η Ελλάδα βοά από αυτά που αποκαλύφθηκαν τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Αρα το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης είναι δεδομένο για ένα ζήτημα που αφορά τη λειτουργία των θεσμών και της δημοκρατίας».

«Οχι σιωπητήριο»

«Αν στα χέρια οποιουδήποτε δημοσιογράφου βρεθεί αύριο ένα βίντεο, το οποίο δείχνει έναν ιμάμη στην Ξάνθη με τους αδερφούς του να γυρίζουν ένα βίντεο και να αποκεφαλίζουν -υποτίθεται- ο ένας το κεφάλι του άλλου στο όνομα του Αλλάχ κ.λπ. δεν θα είχε ενδιαφέρον αυτό να το δούμε; Δεν θα λέγαμε ότι ένας δημοσιογράφος ορθώς το δημοσίευσε; Ορθώς το δημοσίευσε, και ο ιμάμης θα έπρεπε να το ανεχτεί. Κι ας το έκανε με οποιονδήποτε. Συνιστά οικογενειακή στιγμή;», σημείωσε στην αγόρευσή της η εκ των συνηγόρων των κατηγορουμένων, Κλειώ Παπαπαντολέων. «Δεν μπορούμε να βγάλουμε σήμερα μία απόφαση που να σημαίνει σιωπητήριο, διότι αυτό αφορά πρωτίστως τους δημοσιογράφους, αλλά θα αφορά και οποιαδήποτε σχέση που έχουμε εμείς μεταξύ μας», πρόσθεσε.

Ο έτερος συνήγορος, Διονύσης Λιβιεράτος, στην αγόρευσή του υπογράμμισε: «Μία υπόθεση εξόχως πολιτική και εξόχως δημοσίου ενδιαφέροντος που ενδιαφέρει τον δημόσιο διάλογο, προσπαθούμε να τη μετατρέψουμε σε μία υπόθεση στενά οικογενειακή. Εκεί έγκειται πραγματικά η προσβολή της κοινής λογικής».

Γιώργος Καμίνης

καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, δήμαρχος Αθηναίων

«Στόχος ήταν να σταλεί μήνυμα φίμωσης»

«Θεωρώ ότι ήταν αντιληπτό από όλους ότι, στην υπόθεση, δεν υπήρχε η παραμικρή υποψία παραβίασης προσωπικών δεδομένων. Είναι εξόφθαλμο ότι στόχος ήταν να πληγεί η εφημερίδα και υπήρχε πολιτικό σχέδιο να σταλεί μήνυμα φίμωσης προς τον υπόλοιπο Τύπο. Υπ' αυτή την έννοια, πιστεύω ότι η αθώωση της "Εφημερίδας των Συντακτών" είναι μια πολύ σημαντική δικαστική απόφαση και επιβεβαιώνει ότι ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης εκείνων που δεν σέβονται το πολίτευμα και την ελεύθερη έκφραση, είναι η τήρηση της νομιμότητας».

Νίκος Αλιβιζάτος

καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου

«Η απόφαση δημιουργεί νομολογία»

«Κρίνοντας ότι το επίδικο βιντεάκι δεν αποτελεί αρχείο, κατά την έννοια του ν. 2472/1997, η απόφαση του δικαστηρίου έδωσε μια τεράστια ώθηση προς την κατοχύρωση της ελευθερίας της έκφρασης στη χώρα μας. Μια νομολογία που βασιζόταν σε εντελώς διαφορετικά δεδομένα ήταν καιρός να αλλάξει. Είμαι βέβαιος ότι και τα ανώτερα δικαστήρια που θα επιληφθούν θα ακολουθήσουν».