Κανένα ουσιαστικό πλέγμα προστασίας για τις ευάλωτες ομάδες

Μια μάλλον αποκαρδιωτική εικόνα των ανθρώπινων δικαιωμάτων των ευάλωτων ομάδων στη χώρα μας στο τέλος της Μεταπολίτευσης αποτύπωσε η φετινή 23η ετήσια στρογγυλή τράπεζα της οργάνωσης ΑΝΤΙΓΟΝΗ, που έγινε διαδικτυακά την Τρίτη με θέμα «Θεσμικές κατακτήσεις και δυσλειτουργίες στον τομέα της προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων των ευάλωτων ομάδων μετά από 50 χρόνια Μεταπολίτευσης στην Ελλάδα».

Παρά τα βήματα για την προστασία ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, κυρίως σε επίπεδο νομικών και θεσμικών ρυθμίσεων, η εικόνα που μετέφεραν ειδικοί και μέλη ευάλωτων ομάδων δείχνει πως στην πράξη λίγα άλλαξαν και οι ευάλωτες ομάδες εξακολουθούν να βιώνουν μια δύσκολη, αν όχι μαρτυρική καθημερινότητα, χωρίς κανένα ουσιαστικό πλέγμα προστασίας, αντιθέτως με σοβαρές θεσμικές παραβιάσεις δικαιωμάτων.

Ενα παράδειγμα έδωσε κατά τον χαιρετισμό της εκδήλωσης ο Μιχάλης Τρεμόπουλος, αντιπρόεδρος της ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ και δημοτικός σύμβουλος Θεσσαλονίκης: «Eνώ το Σύνταγμα και η νομοθεσία απαγορεύουν ρητά τα βασανιστήρια και την εξευτελιστική μεταχείριση εκ μέρους των οργάνων της κρατικής εξουσίας, υπάρχουν αναφορές για βάναυση κακοποίηση από πλευράς της Αστυνομίας και του Λιμενικού σε βάρος Ελλήνων αλλά κυρίως σε βάρος μελών ευάλωτων φυλετικών και εθνοτικών ομάδων: μεταναστών χωρίς χαρτιά, ανθρώπων που ζητούν άσυλο και Ρομά», σημείωσε.

Η Ελένη Τσετσέκου, επικεφαλής του τμήματος Ρομά του Συμβουλίου της Ευρώπης, επισήμανε ότι οι Ρομά δεν συμμετείχαν στην οικονομική ανάπτυξη της Μεταπολίτευσης, αντιθέτως αποκλείστηκαν σε γκέτο, με τον αριθμό των καταυλισμών Ρομά στην Ελλάδα να είναι από τους μεγαλύτερους στην Ευρώπη, με 3.500 παιδιά Ρομά εκτός σχολείου και με τα υπόλοιπα να πηγαίνουν σε γκετοποιημένα σχολεία.

Για να πάει ένα παιδί στο σχολείο, θα πρέπει να έχει όλα τα βασικά που χρειάζεται ένας άνθρωπος για να σηκωθεί το πρωί και ν’ ακολουθήσει το πρόγραμμά του. Αν ζούμε μέσα σε γκέτο, θα γκετοποιηθούμε και εμείς» Παναγιώτα Κουτουρπάνου, μέλος της Πανελλαδικής Συνομοσπονδίας Ρομά ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ

Περισσότερες από 100 καταδικαστικές αποφάσεις έχει βγάλει για τους Ρομά όλης της Ευρώπης το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, από τις οποίες πολλές είναι εναντίον της Ελλάδας, κυρίως για τα σχολεία-γκέτο και την αστυνομική βία, ενώ οι ελληνικές αρχές δεν έχουν εφαρμόσει καμία από τις λεπτομερείς συστάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κατά του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας.

Διεκδίκηση

Σημείωσε επίσης τη μη ενασχόληση των Ρομά της Ελλάδας με τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους, καθώς θέλησαν να αποτινάξουν το στίγμα της μειονότητας, και τονίζουν αντιθέτως ότι είναι Ελληνες Ορθόδοξοι που πηγαίνουν στον στρατό, αφήγημα που το ενστερνίστηκαν και οι αρχές. «Αυτό εμπόδισε και τους ίδιους να έχουν ένα κίνημα και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Αντίθετα από ό,τι συνέβη σε πολλά άλλα κράτη, όπου δημιουργήθηκε ένα πολύ δυναμικό κίνημα νέων Ρομά που πλέον δεν παρουσιάζονται ως θύματα».

Από την πλευρά της, η Παναγιώτα Κουτουρπάνου, μέλος της Πανελλαδικής Συνομοσπονδίας Ρομά ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ, μίλησε για τον ρατσισμό που δέχτηκε στο σχολείο λόγω των πολύ καλών επιδόσεών της, όπως και για τις επανειλημμένες προσπάθειές της να προσληφθεί στην Τοπική Αυτοδιοίκηση σε θέσεις που θα της επέτρεπαν να ασχοληθεί με την κοινότητα των Ρομά και να προσφέρει τις γνώσεις και την εμπειρία της, αλλά δεν της δόθηκε η ευκαιρία. «Για να πάει ένα παιδί στο σχολείο, θα πρέπει να έχει ρεύμα, νερό, τροφή, όλα τα βασικά που χρειάζεται ένας άνθρωπος για να σηκωθεί το πρωί και ν’ ακολουθήσει το πρόγραμμά του. Αν ζούμε μέσα σε γκέτο, θα γκετοποιηθούμε και εμείς», είπε.

Το 30% των παιδιών στην Ελλάδα βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας, δείκτης που επιδεινώνεται τα τελευταία χρόνια, ενώ το ποσοστό των παιδιών που κρυώνουν στο σπίτι τους αυξήθηκε 30% από το 2020 ώς το 2022» Κορίνα Χατζηνικολάου, επίκουρη καθηγήτρια Εξελικτικής Ψυχοπαθολογίας στο ΑΠΘ

Η Κορίνα Χατζηνικολάου, επίκουρη καθηγήτρια Εξελικτικής Ψυχοπαθολογίας στο ΑΠΘ, έκανε μια αναδρομή στα δικαιώματα του παιδιού από τη δεκαετία του 1970, όταν άρχισαν να αναγνωρίζονται ευρέως ως ανεξάρτητη κατηγορία. Υπογράμμισε ότι τα δικαιώματα του παιδιού απειλούνται εκ νέου τα τελευταία χρόνια, καθώς η Ευρώπη πρόταξε στην πράξη την εθνική ασφάλεια έναντι της ανθρώπινης ασφάλειας και την ανάπτυξη των οικονομικών δεικτών έναντι της ευημερίας των πολιτών.

Σημείωσε ότι το 30% των παιδιών στην Ελλάδα βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας, δείκτης που επιδεινώνεται τα τελευταία χρόνια, ενώ το ποσοστό των παιδιών που κρυώνουν στο σπίτι τους αυξήθηκε 30% από το 2020 ώς το 2022. Επιπλέον, το 12,3% των παιδιών στην Περιφέρεια Αττικής φιλοξενείται ή είναι άστεγο, ενώ απουσιάζουν από το ελληνικό κράτος καταγραφές και στοιχεία για τα ανήλικα θύματα βίας.

Η Μαργαρίτα Μαρκοβίτη, καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο IE University της Ισπανίας, αναφέρθηκε στις δύο μαύρες πρωτιές της Ελλάδας σε ζητήματα θρησκευτικής ελευθερίας. Οπως είπε, η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα εναντίον της οποίας έβγαλε καταδικαστική απόφαση για θρησκευτικές ελευθερίες το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, εξετάζοντας την υπόθεση Κοκκινάκη, ενός μάρτυρα του Ιεχωβά που είχε συλληφθεί περισσότερες από 60 φορές για προσηλυτισμό. Μέχρι το 2021, η χώρα μας είχε 13 καταδίκες στο ΕΔΔΑ για θρησκευτικές ελευθερίες, πρώτη στον κατάλογο (ακολουθούσαν Ρωσία και Τουρκία), ενώ σήμερα είναι δεύτερη μετά τη Ρωσία. «Η σύνδεση μεταξύ θρησκευτικής και εθνικής ταυτότητας στην Ελλάδα έχει μεταφραστεί σε νόμους και πρακτικές που έχουν οδηγήσει σε περιορισμούς και διακρίσεις για τις μη ορθόδοξες κοινότητες», επισήμανε η κ. Μαρκοβίτη.

Η ψυχολόγος Ελενα Ολγα Χρηστίδη, συνυπεύθυνη του επιστημονικού φορέα ORLANDO LGBTQI+, μίλησε για την κινηματική έκρηξη αναφορικά με τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα στα τέλη της δεκαετίας του 1970, «στιγμή χαράς και αμηχανίας», όπως είπε, καθώς οι ΛΟΑΤΚΙ έβλεπαν να μη συμπεριλαμβάνονται τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα στην ατζέντα των πολιτικών τους χώρων ή στις νομοθετικές ρυθμίσεις. Σημείωσε ότι τα βήματα προόδου γίνονται ύστερα από ασφυκτική πίεση του κινήματος σε συνδυασμό με το γεγονός ότι κάποιο βήμα θεωρείται ότι δεν έχει τη δεδομένη στιγμή πολιτικό κόστος ή αποτελεί διεθνή υποχρέωση. Επισήμανε ότι ο νόμος για την ισότητα στον γάμο θεωρήθηκε σημαντική κίνηση αλλά με σημαντικά κενά και ότι παράλληλα με τις θεσμικές κατοχυρώσεις παρατηρείται οργανωμένη αντεπίθεση των αντιδραστικών φωνών, όπως είναι η συζήτηση για την υποτιθέμενη woke ατζέντα.

Παρενόχληση

Οι ΛΟΑΤΚΙ υφίστανται σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό σχολικό εκφοβισμό, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε η Ελένη Ανδρέου, καθηγήτρια Παιδαγωγικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας: στην Ευρώπη το 82% με 85% των ΛΟΑΤΚΙ μαθητών αναφέρει λεκτική παρενόχληση, 58% με 60% έχει βιώσει διαδικτυακό εκφοβισμό και 25% με 30% έχει υποστεί σωματική παρενόχληση.

Τα βήματα προόδου για τους ΛΟΑΤΚΙ γίνονται ύστερα από ασφυκτική πίεση του κινήματος σε συνδυασμό με το γεγονός ότι κάποιο βήμα θεωρείται ότι δεν έχει τη δεδομένη στιγμή πολιτικό κόστος ή αποτελεί διεθνή υποχρέωση» Ελενα Ολγα Χρηστίδη, ψυχολόγος

Σημείωσε ότι οι νέοι ΛΟΑΤΚΙ διατρέχουν υψηλό κίνδυνο ψυχικών και σωματικών προβλημάτων, ενώ υπογράμμισε ότι σε κανένα πρόγραμμα του υπουργείου Παιδείας κατά του σχολικού εκφοβισμού δεν έχει υπάρξει η διάσταση του φύλου, που αποτελεί βασικό λόγο θυματοποίησης κατά την εφηβεία. Ο ειδικός επιστήμονας στον Συνήγορο του Πολίτη, Κωνσταντίνος Μπαρτζελιώτης, μίλησε για την ανάγκη να δούμε την αναπηρία ως μέρος της ανθρώπινης ποικιλομορφίας. Η δικηγόρος Αρετή Μπατά, πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων του 1ου ΕΕΕΕΕΚ Πυλαίας-Χορτιάτη, μητέρα άνδρα 21 ετών με αναπηρία, επισήμανε ότι μειώνονται τα ειδικά σχολεία αντί να αυξάνονται, ενώ και οι ειδικοί παιδαγωγοί μπαίνουν στα σχολεία πολύ αργά, τον Ιανουάριο, όταν έχει περάσει μεγάλο μέρος της σχολικής χρονιάς. Σημείωσε ότι η συμβίωση ανάπηρων παιδιών με παιδιά με τυπική ανάπτυξη βοηθά και τις δύο πλευρές, καθώς τα παιδιά με τυπική ανάπτυξη μαθαίνουν να αποδέχονται τα παιδιά με αναπηρία, να τα αγαπούν και να καταλαβαίνουν ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο στη ζωή.

Για την επιδείνωση στην προστασία των προσφύγων στην Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρώπη μίλησε ο Μίνως Μουζουράκης, νομικός σύμβουλος και υπεύθυνος Προάσπισης Δικαιωμάτων της οργάνωσης Yποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA). Υπογράμμισε ότι το νέο σύμφωνο μετανάστευσης της Ε.Ε. συνεχίζει τις πολιτικές αποτροπής και δυσχεραίνει την πρόσβαση των προσφύγων σε προστασία.

Ο δικηγόρος Βασίλης Κερασιώτης ανέλυσε τα προβλήματα που ανέκυψαν στην εφαρμογή της διμερούς συμφωνίας Ελλάδας-Μπανγκλαντές, που περιλάμβανε τη σταδιακή νομιμοποίηση έως 15.000 μεταναστών για τους σκοπούς της εποχικής εργασίας. Περίπου 12.500 Μπανγκλαντεσιανοί βρίσκονται σε διαδικασία απόκτησης άδειας διαμονής ή την έχουν ήδη αποκτήσει. Ωστόσο, η συμφωνία απαιτούσε προσκόμιση διαβατηρίου, κάτι που ήταν δύσκολο για τους ανθρώπους που έμεναν χρόνια εδώ, ή ζητούσε μισθωτήριο συμβόλαιο για να αποδείξει ότι διέμεναν στη χώρα μας οι άνθρωποι αυτοί, ωστόσο το καθεστώς τους ήταν παράτυπο και δεν μπορούσαν να συνάψουν νόμιμα μισθωτήριο. Ανέφερε επίσης περιπτώσεις απόρριψης αιτήσεων επειδή είχε γίνει τυπογραφικό λάθος στην καταγραφή των στοιχείων τους ή επειδή είχαν καταδικαστικές αποφάσεις για αδικήματα όπως της επαιτείας, για ανθρώπους που καθάριζαν τζάμια σε φανάρια ή οδηγούσαν μηχανάκι χωρίς δίπλωμα.