Ενα βήμα πριν από την παράλυση βρίσκεται σήμερα η διαχείριση του προσφυγικού στη χώρα μας, με τις ζωτικές διαδικασίες της καταγραφής και της επεξεργασίας των αιτημάτων ασύλου να έχουν σχεδόν παγώσει και άλλες σημαντικές υπηρεσίες υποστήριξης, προστασίας και ένταξης να υπολειτουργούν ή να δοκιμάζουν τα αποθέματα υπομονής προσφύγων, εργαζομένων, οργανώσεων και προμηθευτών.
Αιτία είναι οι πολύμηνες καθυστερήσεις εκ μέρους του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου στην καταβολή της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης για πλήθος κομβικών υπηρεσιών τις οποίες υλοποιούν οργανώσεις και φορείς, που έχουν όμως φτάσει τα όρια της αντοχής τους ή και τα έχουν ξεπεράσει. Σχεδόν κάθε τομέας διαχείρισης του προσφυγικού -τουλάχιστον σε ό,τι ξεφεύγει από την πολιτική καταστολής και επαναπροωθήσεων στα σύνορα, αρμοδιότητας άλλωστε άλλων υπουργείων- βρίσκεται στον έναν ή στον άλλο βαθμό στον αέρα, προκαλώντας αλυσιδωτές επιπτώσεις.
Σε μια περίοδο αυξημένης ροής προσφύγων και μεταναστών, η οποία κάθε άλλο παρά αναμένεται να μειωθεί, όπως δείχνουν οι εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή με συγκρούσεις, πολέμους, κλιματική κρίση και εμβάθυνση των ανισοτήτων, θα ανέμενε κανείς ένα υπουργείο θωρακισμένο, με καλολαδωμένες μηχανές, έτοιμο να ανταποκριθεί στις ανάγκες. Αντί γι’ αυτό, συναντά την αποκαρδιωτική πραγματικότητα ενός υπουργείου που αδυνατεί να διαχειριστεί επαρκώς τις ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις, που έχει αναστείλει βασικές υπηρεσίες και που υπονομεύει την προοπτική κανονικής διαχείρισης στο μέλλον. Κι αυτό διότι τα ραντεβού που ακυρώνονται σήμερα θα χρειαστεί να γίνουν αργότερα, με αποτέλεσμα να προστεθεί στις μελλοντικές αυξημένες ανάγκες ο σημερινός φόρτος εργασίας, δημιουργώντας φαύλο κύκλο.
Δεν είναι ξεκάθαρο τι προκαλεί τις καθυστερήσεις στην εκταμίευση της χρηματοδότησης. Οι πιο καχύποπτοι κάνουν λόγο για μεταφορά κονδυλίων μεταξύ των διαφόρων κωδικών του κρατικού προϋπολογισμού, προκειμένου να καλυφθούν άλλες επείγουσες ανάγκες. Αλλοι αναφέρονται σε γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και αδυναμία ανταπόκρισης των διαφόρων υπηρεσιών να συμπληρώσουν έγκαιρα τα δελτία δήλωσης δαπανών. Τα δελτία αυτά υποβάλλονται στην Ε.Ε. προκειμένου να αποδεσμευτούν τα ευρωπαϊκά κονδύλια που έχουν ήδη εγκριθεί στο πλαίσιο των Ταμείων Εσωτερικών Υποθέσεων 2021-2027.
Τα κονδύλια που διαχειρίζεται το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου προέρχονται κυρίως από το ευρωπαϊκό Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ενταξης, που συγκαταλέγεται στα Ταμεία Εσωτερικών Υποθέσεων. Δεν δίνονται όμως απευθείας στο υπουργείο Μετανάστευσης αλλά πρώτα στο υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, το οποίο με τη σειρά του προχωρά στην έγκριση της δαπάνης και στη μεταφορά των χρημάτων στον προϋπολογισμό του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, το οποίο δίνει την τελική εντολή πληρωμής των διαφόρων προγραμμάτων.
Αποτελεί πάντως ερώτημα αν μπορεί να χρησιμοποιούνται οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις του κρατικού μηχανισμού ως δικαιολογία από μια κυβέρνηση που εκλέχτηκε με σημαία το επιτελικό κράτος και τη χρηστή και αποτελεσματική δημόσια διοίκηση, στην πράξη όμως αποδεικνύεται ότι αδυνατεί να χειριστεί βασικές διαδικασίες της κρατικής μηχανής, προκαλώντας χαώδεις καταστάσεις, αντί να τις θεραπεύει.
Πηγές της Ε.Ε. σημειώνουν ότι, όσον αφορά την κοινή διαχείριση των προγραμμάτων που αναπτύσσονται στο πλαίσιο των Ταμείων Εσωτερικών Υποθέσεων, η υλοποίηση των προγραμμάτων ανατίθεται στα κράτη-μέλη. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η χρηματοδότηση της Ε.Ε. κατανέμεται στα κράτη-μέλη στην αρχή της προγραμματικής περιόδου, κάτι που έγινε τον Νοέμβριο του 2022, μετά την έγκριση του προγράμματος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στη συνέχεια, ο προγραμματισμός των κονδυλίων γίνεται σε πολυετή βάση από τα κράτη-μέλη. Στο πλαίσιο της κοινής διαχείρισης, αυτά είναι υπεύθυνα για την επιλογή των έργων προς χρηματοδότηση, σύμφωνα με τους κανόνες της Ε.Ε.
Εκ μέρους του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, πηγές επισημαίνουν στην «Εφ.Συν.» ότι τo υπουργείο αναγνωρίζει τα ζητήματα που έχουν προκύψει και ότι καθημερινά γίνονται στοχευμένες ενέργειες για την ομαλή αποκατάσταση της χρηματοδότησης και τη διασφάλιση της σταθερής λειτουργίας όλων των υπηρεσιών.
Τελειώνει το 2025 η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση
Σε κάθε περίπτωση, τα χειρότερα αναμένονται για την ερχόμενη χρονιά. Οπως έχει λεχθεί επισήμως σε εκδήλωση του υπουργείου τον Ιανουάριο του 2023 στο Ζάππειο, παρουσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, η Ε.Ε. έχει εγκρίνει περίπου 2 δισ. ευρώ για την Ελλάδα στο πλαίσιο του Ταμείου Εσωτερικών Υποθέσεων 2021-2027, ενώ οι ανάγκες υπολογίζονται σε συνολικά 8 δισ. ευρώ. Με άλλα λόγια, η εγκεκριμένη ευρωπαϊκή χρηματοδότηση καλύπτει περίπου 30% των αναγκών μέχρι τη λήξη του χρηματοδοτικού προγράμματος (λήγει το 2027 με δυνατότητα διετούς παράτασης ώς το 2029).
Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές της «Εφ.Συν.», η εγκεκριμένη χρηματοδότηση του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ενταξης (του ενός από τα τρία Ταμεία Εσωτερικών Υποθέσεων) επαρκεί μόνο μέχρι το 2025, οπότε και θα αρχίσει να λήγει σταδιακά για τα διάφορα προγράμματα. Τότε θα τεθεί ζήτημα όχι απλώς καθυστέρησης στην καταβολή της χρηματοδότησης, αλλά έλλειψης χρηματοδότησης και αδυναμίας συνέχισης των προγραμμάτων. Για να συνεχίσουν τα προγράμματα, θα πρέπει να αναζητηθεί νέα χρηματοδότηση από την Ε.Ε. μεσούντος του τρέχοντος χρηματοδοτικού προγράμματος ή να χρηματοδοτηθούν τα προγράμματα από εθνικούς πόρους του κρατικού προϋπολογισμού.
Αποτελεί ερώτημα αν είναι έτοιμο το υπουργείο Μετανάστευσης να ανταποκριθεί έγκαιρα και αποτελεσματικά στη νέα πρόκληση εξεύρεσης πόρων, χωρίς να σημειωθούν μεγάλα κενά που θα τινάξουν εκ νέου στον αέρα τη διαχείριση του προσφυγικού. Η μέχρι σήμερα πορεία του με τις καθυστερήσεις στην καταβολή της χρηματοδότησης δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας.
Εξι αγκάθια από την έλλειψη πόρων σε βασικές υπηρεσίες
1. Στον αέρα βρίσκεται η διαδικασία ασύλου σε δεύτερο βαθμό, καθώς από τις 11 Νοεμβρίου βρίσκονται σε αποχή διαρκείας οι δικηγόροι που παρέχουν νομική συνδρομή στη δευτεροβάθμια εξέταση των αιτήσεων ασύλου. Οι δικηγόροι του Μητρώου της Υπηρεσία Ασύλου καταγγέλλουν ότι παραμένουν απλήρωτοι για έναν ολόκληρο χρόνο, από τον Νοέμβριο του 2023, ενώ έχουν καταθέσει όλα τα δικαιολογητικά και τα τιμολόγια και έχουν αποδώσει ΦΠΑ, φόρο παρακράτησης εισοδήματος και ασφαλιστικές εισφορές.
2. Η καταγραφή των αιτημάτων ασύλου και η εξέταση των αιτήσεων σε πρώτο βαθμό είτε έχουν ανασταλεί είτε γίνονται υποτυπωδώς λόγω της τεράστιας έλλειψης υπηρεσιών διερμηνείας, που επιφέρει επίσης μεγάλη δυσκολία στην καθημερινή συνεννόηση των προσφύγων στις δομές σχετικά με τις ανάγκες τους, συμπεριλαμβανομένων των ζητημάτων υγείας. Το πρόβλημα ξεκίνησε την άνοιξη, όταν η οργάνωση ΜΕΤΑδραση ανέστειλε τις υπηρεσίες διερμηνείας λόγω πολύμηνης καθυστέρησης στην καταβολή της χρηματοδότησης, εντάθηκε όμως στα μέσα Σεπτεμβρίου, όταν μειώθηκαν περισσότερο από το μισό οι διερμηνείς που παρείχε εκτάκτως για το καλοκαίρι η Υπηρεσία Ασύλου της Ε.Ε.
3. Για τουλάχιστον πέντε μήνες έμειναν οι πρόσφυγες των δομών χωρίς το μηνιαίο οικονομικό βοήθημα που παίρνουν στις ειδικές τραπεζικές κάρτες προκειμένου να φέρουν εις πέρας τα στοιχειώδη της καθημερινής επιβίωσης. Η χορήγηση του βοηθήματος είχε σταματήσει από τον Μάιο έως τουλάχιστον τον Σεπτέμβριο, χωρίς καμία εξήγηση εκ μέρους του υπουργείου. Πληροφορίες από οργανώσεις αναφέρουν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις έχει ήδη χορηγηθεί βοήθημα για τον Μάιο και τον Ιούνιο.
4. Χωρίς χρηματοδότηση λειτουργούν από το καλοκαίρι οι δομές φιλοξενίας ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων. Πρόκειται για 120 δομές σε όλη την Ελλάδα, χωρητικότητας 1.775 θέσεων, τη διαχείριση των οποίων ανέλαβαν οργανώσεις με βάση το νέο πρόγραμμα του υπουργείου που ξεκίνησε τον Ιούνιο για τα διαμερίσματα ημιαυτόνομης διαβίωσης και τον Αύγουστο για τα Κέντρα Φιλοξενίας Ασυνόδευτων. Παρότι προβλέπεται η καταβολή προκαταβολής 50% της συνολικής χρηματοδότησης από την πρώτη ημέρα, το υπουργείο υπέβαλε αίτημα έγκρισης της χρηματοδότησης στο υπουργείο Οικονομίας μόλις τον Οκτώβριο, ενώ μέχρι σήμερα οι οργανώσεις δεν έχουν πάρει ευρώ.
Το αποτέλεσμα είναι να δουλεύουν απλήρωτοι για μήνες εργαζόμενοι, όταν δεν αναγκάζονται να παραιτηθούν, και να αυξάνονται τα χρέη σε πάγια και προμηθευτές. Υστερα από κινητοποίηση οργανώσεων στο υπουργείο στα μέσα της εβδομάδας, βγήκε η απόφαση του υπουργείου Οικονομίας που εγκρίνει την εκταμίευση των ποσών, ωστόσο μέχρι να γίνει η διαδικασία της εκταμίευσης στο υπουργείο Μετανάστευσης αναμένεται να περάσουν και άλλες εβδομάδες. Πέρα από την προκαταβολή του νέου προγράμματος, οι οργανώσεις καταγγέλλουν ότι το υπουργείο εξακολουθεί να χρωστά την καταβολή του ποσού της εκκαθάρισης του προηγούμενου προγράμματος, που ανέρχεται από λίγες δεκάδες χιλιάδες ευρώ μέχρι λίγες εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ, ανάλογα το μέγεθος του έργου.
5. Στις προσφυγικές δομές της ενδοχώρας έχουν παρατηρηθεί σημαντικές καθυστερήσεις ή και αδυναμία επισκευής και συντήρησης υποδομών λόγω έλλειψης χρημάτων, με αποτέλεσμα να ζουν πρόσφυγες σε κοντέινερ που βρίσκονται σε κακή κατάσταση, μέσα σε λύματα, με βρύσες σκουριασμένες, τουαλέτες διαλυμένες και με τον κλιματισμό χαλασμένο.
6. Καθυστερήσεις έχουν επίσης σημειωθεί στη χρηματοδότηση προγραμμάτων Επιτροπείας των ασυνόδευτων ανηλίκων.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Η ευθύνη ανήκει στην Ελλάδα
Στην ελληνική κυβέρνηση αποδίδει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την ευθύνη της καθυστέρησης της εκταμίευσης των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Απαντώντας σε ερωτήσεις της «Εφ.Συν.» για τις πολύμηνες καθυστερήσεις στην καταβολή της χρηματοδότησης σε οργανώσεις και φορείς και τις συνέπειες στη διαχείριση του προσφυγικού, συμπεριλαμβανομένων των ελλείψεων στις υπηρεσίες διερμηνείας, εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σημειώνει ότι είναι ζωτικής σημασίας η παροχή διερμηνείας και ότι αποτελεί προτεραιότητα για την Επιτροπή η πρόληψη και η αντιμετώπιση των κενών σε βασικές υπηρεσίες. Η πλήρης απάντηση του εκπροσώπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει ως εξής:
«Τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. είναι υπεύθυνα για την καθημερινή διαχείριση των κονδυλίων της Ε.Ε. που τους έχουν χορηγηθεί στο πλαίσιο της κοινής διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένης της διασφάλισης της ορθής και αποτελεσματικής εφαρμογής όλων των δράσεων που υποστηρίζονται από τα Ταμεία, όπως οι πληρωμές.
Η Επιτροπή είναι ενήμερη για τις καθυστερήσεις πληρωμών στους δικαιούχους έργων στο πλαίσιο των προγραμμάτων των Ταμείων Εσωτερικών Υποθέσεων στην Ελλάδα και βρίσκεται σε επαφή με τις αρμόδιες αρχές για το θέμα αυτό.
Η παροχή διερμηνείας σε όσους ζητούν διεθνή προστασία αποτελεί υπηρεσία ζωτικής σημασίας. Πρέπει να λειτουργεί ομαλά, ώστε να διασφαλίζονται η ταυτοποίηση, η καταγραφή και η αποτελεσματική πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου στην Ελλάδα, καθώς και στις συνοδευτικές υπηρεσίες. Η επίλυση αυτών των προκλήσεων και ο προσδιορισμός πρακτικών και βιώσιμων λύσεων για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των κενών σε βασικές υπηρεσίες αποτελούν προτεραιότητα για την Επιτροπή. Εν τω μεταξύ, η Υπηρεσία Ασύλου της Ε.Ε. (ΥΑΕΕ) παρέχει επίσης υποστήριξη στο πεδίο σε θέματα διερμηνείας.
Η Επιτροπή θα συνεχίσει να συνεργάζεται με τις ελληνικές αρχές για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων στις συμβατικές υποχρεώσεις. Η Ειδική Ομάδα Εργασίας της Γενικής Διεύθυνσης Εσωτερικών Υποθέσεων για τη Διαχείριση της Μετανάστευσης συντρέχει την εθνική προσπάθεια για τη διαχείριση των συνόρων, για τη βελτίωση της ικανότητας υποδοχής και των συνθηκών διαβίωσης των μεταναστών και όσων ζητούν άσυλο, όπως και για τη διευκόλυνση της ένταξης, συνεργαζόμενη με εθνικούς και τοπικούς φορείς καθώς και με οργανώσεις στο πεδίο.
Είναι ευθύνη του κράτους-μέλους να θέσει σε εφαρμογή ένα σύστημα διαχείρισης και ελέγχου (άρθρο 69 του κανονισμού περί κοινών διατάξεων) το οποίο να διασφαλίζει τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση και την ομαλή υλοποίηση των επιλεγμένων πράξεων».
Mαρία Ψαρά
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας