Ανησυχία για την εντεινόμενη ποινικοποίηση και στοχοποίηση οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα εκφράζει το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ), ενώ υπογραμμίζει ότι «δεν μπορεί να αποτελεί ποινικό αδίκημα η βοήθεια προς υποβολή ή κατάθεση αιτήσεως ασύλου στο έδαφος χώρας της ΕΕ είτε ατομικά είτε στο πλαίσιο δραστηριότητας οργάνωσης».
Απαντά έτσι, χωρίς να τον κατονομάζει, στις πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου Νότη Μηταράκη, ο οποίος ισχυρίζεται σχεδόν καθημερινά το τελευταίο διάστημα σε εμφανίσεις του στα μέσα ενημέρωσης ότι η διευκόλυνση εισόδου αποτελεί ποινικό αδίκημα, είτε το κίνητρο είναι οικονομικό είτε ιδεολογικό.
Το ΕΣΠ σημειώνει ότι στο πλαίσιο της διαδικασίας ασύλου δεν μπορεί να ποινικοποιείται η προσέγγιση των εξωτερικών συνόρων της χώρας, γεγονός που θέτει σε αμφισβήτηση ως προς τη συνταγματικότητά της και τη συμφωνία της με το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο τη διάταξη που απαγορεύει τις διασώσεις στη θάλασσα από οργανώσεις που δεν έχουν περιληφθεί στο μητρώο ΜΚΟ του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου και δεν έχουν έγγραφη έγκριση της δράσης τους από το Λιμενικό.
Ολόκληρο η ανακοίνωση του ΕΣΠ έχει ως εξής:
Σχόλιο του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες
Με αφορμή την πρόσφατη ποινικοποίηση της δράσης οργανώσεων που υποστηρίζουν αιτούντες άσυλο στα σύνορα της χώρας και σχετικά σχόλια περί του ότι η διευκόλυνση εισόδου στην Ε.Ε. είναι ποινικό αδίκημα, ανεξάρτητα από το κίνητρο (ιδεολογικό ή οικονομικό) επιθυμούμε να διευκρινίσουμε τα εξής:
Η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης [1] πράγματι υιοθέτησε ευρύτερη πρόβλεψη για την ποινικοποίηση της υποβοήθησης παράνομης εισόδου στη χώρα, από αυτήν την οποία πρόκρινε η Διεθνής Σύμβαση για την αντιμετώπιση του Οργανωμένου Εγκλήματος (γνωστή ως Σύμβαση Παλέρμo[2]). Έτσι η νομοθεσία της ΕΕ τιμωρεί κάθε εκ προθέσεως υποβοήθηση, ανεξάρτητα από το κίνητρο αυτής, ενώ η Σύμβαση του Παλέρμο απαιτούσε ρητά οικονομικό ή υλικό όφελος.
Η οδηγία προέβλεψε όμως ρητά ότι τα κράτη μέλη μπορούν να μην επιβάλλουν κυρώσεις όταν ο σκοπός είναι η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Τη σχετική εξαίρεση την οποία προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή [3] και το Ευρωκοινοβούλιο [4] έχει ήδη χρησιμοποιήσει ο Ελληνας νομοθέτης, εξαιρώντας από την ποινική δίωξη τις περιπτώσεις διάσωσης ανθρώπων στη θάλασσα, της μεταφοράς ανθρώπων που χρήζουν διεθνούς προστασίας, κατά τις επιταγές του διεθνούς δικαίου, καθώς και τις περιπτώσεις προώθησης στο εσωτερικό της χώρας ή διευκόλυνσης της μεταφοράς, προς το σκοπό υπαγωγής στις διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης, κατόπιν ενημέρωσης των αρμοδίων αστυνομικών και λιμενικών αρχών [5].
Ήδη δε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ερμηνεύοντας τη σχετική Οδηγία, στην οποία βασίζεται και η Ελληνική νομοθεσία, διευκρίνισε ότι δεν νοείται ποινικοποίηση της ανθρωπιστικής βοήθειας που προβλέπεται από το νόμο, όπως κατεξοχήν η περίπτωση της υποχρέωσης παροχής βοήθειας σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, ιδίως στη θάλασσα, ενόψει διατάξεων Διεθνών Συμβάσεων, αλλά, βέβαια, και ενόψει των γενικότερων προβλέψεων του Διεθνούς, Ευρωπαϊκού, όσο και εθνικού δικαίου περί προστασίας της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας [6].
Κάνοντας δε χρήση των παραπάνω αυτονόητων εξαιρέσεων, ήδη τα ανώτατα Διεθνή Δικαστήρια όλων των αναπτυγμένων κρατών του κόσμου έχουν απαλλάξει ή ακόμη και έχουν καταδικάσει την ποινικοποίηση παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας στο βαθμό που αυτή έρχεται σε αντίθεση με επιτακτικές διατάξεις του Διεθνούς ή και του Συνταγματικού δικαίου κάθε χώρας [7].
Είναι σαφές ότι όλα τα παραπάνω έχουν να κάνουν με την υποβοήθηση της παράνομης εισόδου αυτής της ίδιας, και όχι βέβαια την υποβοήθηση απεύθυνσης στις αρχές προσώπων που έχουν ήδη διαβεί τα Ελληνικά σύνορα, καθώς σε αυτή την περίπτωση δεν νοείται καν η τέλεση του σχετικού αδικήματος, από πρόσωπα και οργανώσεις που δρουν στο πλαίσιο παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας. Σε αυτή την περίπτωση, για να ποινικοποιείται μια τέτοια δράση η νομοθεσία της ΕΕ απαιτεί τη διαπίστωση της πρόθεσης αποκόμισης οικονομικού οφέλους [8], ενώ η εθνική νομοθεσία, απαιτεί να δυσχεραίνονται οι έρευνες των αρμόδιων αρχών για εντοπισμό των προσώπων και κίνηση των νόμιμων διαδικασιών [9].
Τέλος, οφείλει να επισημανθεί ότι η είσοδος στη χώρα δεν τελεί υπό την αίρεση της καταγραφής αιτήσεως ασύλου, ή ακόμη και την ίδια την καταγραφή της εισόδου από τις αρμόδιες αρχές. Ετσι δεν μπορεί να αποτελεί ποινικό αδίκημα, η βοήθεια προς υποβολή ή κατάθεση αιτήσεως ασύλου στο έδαφος χώρας της ΕΕ, είτε ατομικά είτε στο πλαίσιο δραστηριότητας οργάνωσης, ακόμη και όταν αυτό γίνεται με επίγνωση του ότι η αίτηση δεν ήταν δυνατόν να γίνει δεκτή βάσει του εθνικού δικαίου (ήτοι σε καταφανώς απαράδεκτες αιτήσεις) [10] . Μάλιστα η απαγόρευση προσέγγισης των εξωτερικών συνόρων της χώρας στο πλαίσιο της ως άνω δραστηριότητας επίσης δεν μπορεί να ποινικοποιείται [11] , κάτι που θέτει υπό αμφισβήτηση τη συμφωνία με το διεθνές, ενωσιακό και συνταγματικό δίκαιο της εθνικής διάταξης που απαγορεύει τη δραστηριοποίηση οργανώσεων σε περιστατικό διαχείρισης παράτυπης εισόδου προσώπων μέσω θαλάσσης, χωρίς την προηγούμενη συμπερίληψη στο μητρώο ΜΚΟ του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου και χωρίς την προηγούμενη έγγραφη έγκριση της δράσης τους από τις αρμόδιες λιμενικές αρχές. [12]
Το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες δεν μπορεί παρά να εκφράσει την ανησυχία του για την εντεινόμενη ποινικοποίηση και στοχοποίηση οργανώσεων, εργαζομένων και εθελοντών που υπερασπίζονται υποθέσεις ασύλου, καταγγέλλουν σοβαρές παραβιάσεις δικαιωμάτων, επαναπροωθήσεις ή απλά παρέχουν ανθρωπιστική βοήθεια, δημιουργώντας γενικευμένο κλίμα καχυποψίας, το οποίο υποδαυλίζει επιθέσεις από ακραίες ρατσιστικές ομάδες, ενώ απειλεί με μακρόχρονους δικαστικούς αγώνες υπό βαριές πιθανά ανυπόστατες κατηγορίες, όπως έχει ήδη παρατηρήσει η αρμόδια Επίτροπος του ΟΗΕ για την κατάσταση των Υπερασπιστών των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. [13]
[1] Οδηγία 2002/90/ΕΚ του Συμβουλίου της 28ης Νοεμβρίου 2002 για τον ορισμό της υποβοήθησης της παράνομης εισόδου, διέλευσης και διαμονής, άρθρο 1 παρ. 1 περ. α'.
[2] Protocol against the smuggling of migrants land, sea and air, supplementing the UN Convention Against Transnational Organized Crime, Palermo 2000
[3] Κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων της ΕΕ για τον ορισμό και την πρόληψη της υποβοήθησης της παράνομης εισόδου, διέλευσης και διαμονής (2020/C 323/01)
[4] Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 5ης Ιουλίου 2018 σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τα κράτη μέλη για να αποτραπεί η ποινικοποίηση της ανθρωπιστικής βοήθειας (2018/2769(RSP)
[5] Άρθρο 30 παρ. 6 ν. 4251/2014, όπως ισχύει.
[6] Κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής ο.π. υποσημ. 3
[7] Γαλλικό Συνταγματικό Συμβούλιο Απόφαση n° 2018-717/718 QPC της 6 July 2018, που έκρινε αντίθετη στη συνταγματική αρχή της αλληλεγγύης την ποινικοποίηση παροχής βοήθειας σε μετανάστες, ανεξάρτητα μάλιστα από το νομικό τους καθεστώς (υπόθεση Cédric Herrou), Ανώτατο Δικαστήριο του Καναδά R. v. Appulonappa, 2015 - SCC 59, που έκρινε ότι η ποινικοποίηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών αναφέρεται στη δίωξη του οργανωμένου εγκλήματος και δεν επιτρέπει τη δίωξη αυτών που απλά προσφέρουν ανθρωπιστική ή αμοιβαία βοήθεια σε παράτυπα εισερχόμενους στη χώρα, Ιταλικό Ακυρωτικό Δικαστήριο (ποινικό τμήμα) Sez. 3 Num. 6626 / 2020, που έκρινε ότι η υποχρέωση διάσωσης στη θάλασσα δεν εξαντλείται στην απλή απομάκρυνση του κινδύνου ναυαγίου ή απώλειας ζωών στη θάλασσα, αλλά περιλαμβάνει και τη συμπληρωματική και παρεπόμενη υποχρέωση αποβίβασης σε «ασφαλές μέρος» (υπόθεση Carola Rackete – Sea Watch).
[8] Οδηγία 2002/90/ΕΚ ο.π. υποσημ. 1, άρθρο 1 παρ. 1 περ. β'.
[9] Αρθρο 29 παρ. 6 ν. 4251/2014.
[10] ΔΕΕ (τμήμα μείζονος συνθέσεως) απόφαση της 16ης Νοεμ 2021, c 821-19, Επιτροπή κατά Ουγγαρίας
[11] ΔΕΕ c 821-19, ο.π. υποσημ. 9.
[12] Αρθρο 40 ν. 4825/2021.
[13] https://srdefenders.org/information/hearing-with-migrants-rights-defenders-in-greece/
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας