Ο Τζακ, ο Τσακ... και το σκάνδαλο!

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, ο Τζακ Γουόρνερ και ο Τσακ Μπλέιζερ ήταν μέλη της πανίσχυρης Εκτελεστικής Επιτροπής της FIFA. Ηταν πάμπλουτοι, πλέον όμως κατηγορούνται για διαφθορά.

Πριν από 25 χρόνια, οι δυο τους ανέλαβαν τις τύχες της CONCACAF, της συνομοσπονδίας Βόρειας και Κεντρικής Αμερικής και Καραϊβικής, που ενώνει 41 ομοσπονδίες –μεταξύ αυτών, τα εξωτικά Μπελίζ, Αρούμπα, Νήσοι Κέιμαν, Γαλλική Γουιάνα, Κουρασάο, Ανγκίγια, Γουαδελούπη, Αϊτή, Τζαμάικα, Μονσεράτ, Σεντ Κιτς και Νέβις και πάει λέγοντας... Κάθε όνομα και μία ψήφος στις εκλογές για τον πρόεδρο της FIFA.

Μεταξύ του 1990 και του 2011, ο Τζακ –γεννημένος στο Τρίνινταντ και Τομπάγκο– αναρριχήθηκε στην προεδρία της CONCACAF. Ο Νεοϋορκέζος Τσακ ήταν γενικός γραμματέας της συνομοσπονδίας και το δεξί χέρι, ο έμπιστος του Τζακ... Σήμερα, η αμερικανική Δικαιοσύνη διώκει τον Τζακ για δωροδοκίες και ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Ο Τσακ, που έχει ήδη παραδεχτεί την ενοχή του, έχει κάνει συμφωνία να βοηθήσει το FBI με πληροφορίες προκειμένου να μειωθεί η ποινή του.

«Επαγγελματίας κλέφτης»

Η μέθοδος με την οποία οι δύο «ήρωες» της ιστορίας μας έφτιαξαν τις περιουσίες τους είναι ουσιαστικά μια ματιά στο modus operandi αρκετών παραγόντων της παγκόσμιας ομοσπονδίας ποδοσφαίρου. Ο Αντριου Τζένινγκς, Σκοτσέζος συγγραφέας του βιβλίου «Ομερτά: η FIFA του Ζεπ Μπλάτερ, οικογένεια οργανωμένου εγκλήματος», ο οποίος κλήθηκε να συνδράμει την αμερικανική Δικαιοσύνη με στοιχεία που διέθετε, έχει γράψει πως ο Γουόρνερ είναι «επαγγελματίας κλέφτης» που έχει καταχραστεί δεκάδες εκατομμύρια δολάρια. «Ο Μπλάτερ το γνώριζε ανέκαθεν», σύμφωνα με τον Τζένινγκς, «όμως θα πλήρωνε οποιοδήποτε τίμημα για τις 38-41 κρίσιμες ψήφους που μπορούσε να του προσφέρει ο Γουόρνερ στις προεδρικές εκλογές».

Ο Γουόρνερ είχε δύο βασικές πηγές εσόδων. Πρώτον, τα χρήματα που έπαιρνε από τη FIFA για το αναπτυξιακό ποδόσφαιρο της συνομοσπονδίας του, το οποίο ο ίδιος ανακύκλωνε προς ίδιον όφελος. Και, δεύτερον, τις δωροδοκίες/μίζες/λάδωμα από χώρες που χρειάζονταν τη δική του ψήφο σε κρίσιμες αποφάσεις της Εκτελεστικής Επιτροπής, όπως για παράδειγμα την ετυμηγορία για την ανάθεση των Παγκοσμίων Κυπέλλων.

Και real estate!

Για παράδειγμα, το 1996, ο Γουόρνερ εισέπραξε 3,5 εκατ. δολάρια από τη FIFA για να δημιουργήσει ένα πρότυπο αθλητικό κέντρο στο Τρίνινταντ και Τομπάγκο. Την επόμενη χρονιά κατάφερε να πάρει ένα τραπεζικό δάνειο με εγγυήτρια την παγκόσμια ομοσπονδία, το οποίο ποτέ δεν αποπλήρωσε, ύψους 6 εκατ. δολαρίων. Τα οικόπεδα όπου χτίστηκε το αθλητικό κέντρο και αργότερα ένα ξενοδοχείο ήταν στο όνομα του Γουόρνερ. Αναμφισβήτητα αρκετά παιδιά και νέοι της χώρας του επωφελήθηκαν από το κέντρο αυτό, όμως ο μεγάλος κερδισμένος ήταν ο Γουόρνερ που χάρη στη FIFA έγινε μεγαλοεπιχειρηματίας στον τομέα των ακινήτων.

Οσον αφορά τις δωροδοκίες, οι έρευνες συνεχίζονται και θα βγουν και άλλα πράγματα στη φόρα. Είναι ήδη γνωστό, σύμφωνα με μαρτυρία στη Βουλή των Κοινοτήτων στο Λονδίνο, ότι ο Γουόρνερ ζήτησε από τους Αγγλους ποσό 2,5 εκατ. στερλινών που να καταβληθεί στον προσωπικό του λογαριασμό –κάτι που δεν έγινε ποτέ-, προκειμένου να φτιάξει ένα επιμορφωτικό κέντρο στο Τρίνινταντ. Ως αντάλλαγμα, θα τους προσέφερε την ψήφο του στην εκλογή για την ανάθεση της διοργανώτριας του Μουντιάλ 2018. Αντίθετα, η αυστραλιανή ομοσπονδία ποδοσφαίρου, που είχε θέση υποψηφιότητα για το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022, έπεσε στην παγίδα και του έδωσε επιταγή 462.000 δολαρίων για το πρότυπο κέντρο του, πιστεύοντας ότι ανήκει στην CONCACAF και όχι στον ίδιο!

Μίζες από παντού...

Τον ίδιο καιρό –και πριν από τις ψηφοφορίες για τις δύο διοργανώσεις- ο Γουόρνερ επισκέφθηκε τον Βλαντίμιρ Πούτιν στη Ρωσία, τη χώρα που τελικά πήρε το χρίσμα για το 2018, ενώ παράλληλα έχτισε μια στενή σχέση με τον Μοχάμεντ μπιν Χαμάμ, τον επικεφαλής της πετυχημένης εκστρατείας του Κατάρ για την ανάληψη του Μουντιάλ 2022.

Ο Τσακ Μπλέιζερ, που συνόδευσε τον Γουόρνερ στη Ρωσία, δεν ήταν μόνο γενικός γραμματέας της CONCACAF, αλλά και ταμίας της. Αυτός έφτιαξε την περιουσία του μέσα από μίζες χορηγών και από την πώληση των τηλεοπτικών δικαιωμάτων. Πλούτισε τους λογαριασμούς του ακόμα περισσότερο μέσω της διάθεσης εισιτηρίων του Παγκοσμίου Κυπέλλου σε κατά τι «τσιμπημένες» τιμές.

Σύμφωνα με το FBI, διαθέτει 20 εκατ. δολάρια σε λογαριασμούς στα Νησιά Κέιμαν και τις Μπαχάμες. Εκκεντρικός και καλοζωισμένος, διατηρούσε ένα μπλογκ στο οποίο έγραφε για τα αγαπημένα του εστιατόρια. Είχε αγοράσει δύο πολυτελή διαμερίσματα στο Μανχάταν, κοντά στο Σέντραλ Παρκ, και στο ένα είχε εγκαταστήσει τις... γάτες του!

Το αμάρτημά του να μην πληρώσει φόρους για τα εισοδήματα αυτά έθεσε σε κίνηση τον μηχανισμό της IRS (η αμερικανική Εφορία) και κατόπιν της Δικαιοσύνης. Το 2011, ένας πράκτορας της IRS ξεκίνησε τη δίωξή του, συνέκρινε τις σημειώσεις του με αυτές του FBI και ο Μπλέιζερ, που ήδη είχε εμφανίσει καρκίνο στο έντερο, αποφάσισε να ομολογήσει τα πάντα. Εκεί ξεκίνησε η έρευνα που την περασμένη εβδομάδα οδήγησε στη δίωξη εννέα μελών της FIFA ή, στην περίπτωση του Τζακ Γουόρνερ, πρώην μελών. Ο Τζακ αναγκάστηκε να παραιτηθεί το 2011 μετά τις αποκαλύψεις για διαφθορά που είχαν γεμίσει τις αμερικανικές εφημερίδες. Πάντως ο Ζεπ Μπλάτερ τον ευχαρίστησε δημοσίως για τις υπηρεσίες του στο ποδόσφαιρο.

Μέχρι τώρα, οι διωκόμενοι –των οποίων τα αδικήματα ακολουθούν την «πεπατημένη» του Τζακ και του Τσακ– προέρχονται μόνο από την αμερικανική ήπειρο. Η Δικαιοσύνη των Ηνωμένων Πολιτειών πάντως έχει προειδοποιήσει ότι έγινε μόλις η αρχή και θα ακολουθήσουν περισσότερα ονόματα. Με ενδιαφέρον αναμένεται το αν η έρευνα θα απλωθεί και στις ομοσπονδίες της Αφρικής, που στη συντριπτική πλειοψηφία τους ψήφισαν την περασμένη Παρασκευή για την παραμονή του Ζεπ Μπλάτερ στην προεδρία. Ο Ελβετός παράγοντας λατρεύεται στη «μαύρη ήπειρο». Στις δικές του ημέρες, η Νότια Αφρική φιλοξένησε το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2010 και έχουν επενδυθεί εκατοντάδες εκατομμύρια για την ανάπτυξη του ποδοσφαίρου. Ανάλογο είναι το ρεύμα υπέρ του Μπλάτερ και στην Ασία, που είδε το πρώτο Μουντιάλ στο έδαφός της εν έτει 2002, στη συνδιοργάνωση Ιαπωνίας-Νότιας Κορέας.

Η «οικογένεια FIFA»

Πάντως, μια ματιά στα οικονομικά της FIFA δείχνει ότι το πρώτο μέλημά της δεν είναι η ανάπτυξη του ποδοσφαίρου, αλλά η καλοπέραση. Για παράδειγμα, μεταξύ 2011 και 2014 επενδύθηκαν 454 εκατ. δολάρια σε αναπτυξιακά προγράμματα ανά τον κόσμο. Τον ίδιο καιρό, σπαταλήθηκαν όμως παραπάνω από τα διπλάσια (995 εκατ. δολάρια) για την «οικογένεια FIFA», όπως την αποκαλεί ο ίδιος ο Μπλάτερ: για μισθούς, συντάξεις, αποζημιώσεις εκτός έδρας, αεροπορικά ταξίδια, πάντα στην business class, διαμονή σε ξενοδοχεία πέντε αστέρων. Ενας πρώην υπάλληλος της FIFA, σε συνέντευξή του την περασμένη εβδομάδα, αποκάλυψε ότι ο μηνιαίος μισθός του Μπλάτερ είναι 2 εκατ. δολάρια... Ούτε πρόεδροι πολυεθνικών δεν παίρνουν τόσα χρήματα, όμως ο Ελβετός παράγοντας διατείνεται ότι αυτός είναι πρόεδρος μη κυβερνητικής οργάνωσης και θεωρεί ότι ο ρόλος της FIFA είναι –ούτε λίγο ούτε πολύ– φιλανθρωπικός:

«Ως μη κυβερνητική οργάνωση που έχει αποστολή την ανάπτυξη του ποδοσφαίρου, την προσφορά συναρπαστικών διοργανώσεων στον κόσμο και τη δημιουργία ενός καλύτερου αύριο μέσω του αθλήματός μας, η FIFA μοιράζεται το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων της με την παγκόσμια κοινωνία του ποδοσφαίρου». Οσο ισχύει το τεκμήριο της αθωότητας, καλούμαστε να τον πιστέψουμε. Μέχρι βέβαια να σπάσει τη φούσκα το FBI με την επόμενη έφοδό του...

Βιομηχανία δισεκατομμυρίων ευρώ

Η τηλεοπτική έκρηξη, τα δικαιώματα μάρκετινγκ, η εμπορευματοποίηση των πάντων και η παγκόσμια τρέλα για το ποδόσφαιρο έχουν μετατρέψει τη FIFA από μια μικρή ερασιτεχνική ομοσπονδία σε μια βιομηχανία δισεκατομμυρίων ευρώ. Με αποστολή να αποτελεί τον «φύλακα του παγκόσμιου ποδοσφαίρου» δεν χρειάζεται να κάνει πολλά για να γεμίσουν τα ταμεία της.

Οπως φαίνεται όμως, το πολυτιμότερο «αγαθό» στη FIFA είναι η ψήφος, ειδικά όταν αποφασίζεται η επόμενη διοργανώτρια του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Και αυτή η ψήφος εξαγοράζεται έναντι μεγάλων ποσών. Οι αποκαλύψεις του FBI και του αμερικανικού υπουργείου Δικαιοσύνης πάνε πίσω αρκετά χρόνια και μιλούν για ατασθαλίες στην ανάθεση της διοργάνωσης στη Νότια Αφρική, ενώ οι ελβετικές αρχές εξετάζουν παραβατικές συμπεριφορές στις αντίστοιχες διεργασίες για τις διοργανώσεις του 2018 και 2022. Αντίστοιχες μίζες φέρεται ότι αλλάζουν χέρια για μεγάλα εμπορικά και τηλεοπτικά συμβόλαια. Με τέτοιο τζίρο εργασιών, η αναζήτηση της επόμενης «κομπίνας» δεν είναι ποτέ δύσκολη υπόθεση.

Οι πρωταγωνιστές της παγκόσμιας επιχείρησης

Ρώσοι και Αραβες κροίσοι, τράπεζες, πολυεθνικές εταιρείες, σύλλογοι, ατζέντηδες και ποδοσφαιριστές είναι οι πρωταγωνιστές μιας παγκόσμιας επιχείρησης, με φωτεινές και σκοτεινές πλευρές, που αποτιμάται στο ποσόν των 47 δισ. ευρώ.

Η συγκεκριμένη επιχείρηση, το ποδόσφαιρο, έχει μερικές σημαντικές, κυρίως γεωπολιτικές ιδιαιτερότητες. Η ανώτερη αγωνιστική έκφραση του αθλήματος απαντάται στην Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική (τις περιοχές που μονοπωλούν και το τρόπαιο του Παγκοσμίου Κυπέλλου), το «πορτοφόλι» της βρίσκεται κυρίως στη Μέση και την Απω Ανατολή, ενώ οι ποδοσφαιρόφιλοι υπολογίζονται σε 1,7 δισ. ανθρώπους και βρίσκονται σε κάθε πλευρά του πλανήτη, με τις αφρικανικές χώρες να θεωρούνται –βάσει μελετών– ως αυτές που αγαπούν περισσότερο και πιο αγνά το άθλημα.

Μέσα σε όλο αυτό το κουβάρι συνυπάρχουν πανίσχυροι σύλλογοι με τζίρο εργασιών που ξεπερνά τα 500 εκατ. ευρώ, αλλά και παίκτες και ομάδες που μετά βίας επιζούν. Ανισότητες αποδεδειγμένες και –δυστυχώς– αποδεκτές μέσα σε έναν κόσμο που διακινεί απίστευτο χρήμα. Για παράδειγμα, την περσινή χρονιά ξοδεύτηκαν περίπου 3,2 δισ. ευρώ σε μεταγραφές διεθνών παικτών μεταξύ επαγγελματικών συλλόγων.

Πώς λειτουργεί η παγκόσμια ποδοσφαιρική ομοσπονδία

Η FIFA ιδρύθηκε το 1904 με στόχο να ενώσει υπό την ομπρέλα της τις εθνικές ομοσπονδίες ποδοσφαίρου, να δώσει κατευθυντήριες γραμμές ως προς τους κανόνες του αθλήματος, να βοηθήσει στην ανάπτυξή του και να λανσάρει διεθνείς διοργανώσεις. Το Παγκόσμιο Κύπελλό της, που ξεκίνησε διστακτικά βάσει προσκλήσεων το 1930 στην Ουρουγουάη, έχει πλέον εξελιχθεί στο πιο δημοφιλές αθλητικό γεγονός του πλανήτη μαζί με τους Ολυμπιακούς Αγώνες και σε μια τεράστια μονάδα παραγωγής χρήματος για την ίδια τη FIFA.

Η στιγμή που αναμένεται με μεγαλύτερο ενδιαφέρον κάθε χρονιά στο Κογκρέσο της FIFA είναι η ανακοίνωση των οικονομικών της στοιχείων, πόσα χρήματα δηλαδή έχει στα ταμεία της. Την τελευταία φορά έγινε λόγος για 1,4 δισ. ευρώ. Οι ιθύνοντές της καυχώνται ότι δίνουν καθημερινά πάνω από 550.000 δολάρια σε διάφορα σημεία του κόσμου για την ανάπτυξη του ποδοσφαίρου.

Μόνο από το περσινό Παγκόσμιο Κύπελλο της Βραζιλίας, η παγκόσμια ομοσπονδία εισέπραξε το ποσόν των 4 δισ. δολαρίων μέσω τηλεοπτικών δικαιωμάτων (2,5 δισ. δολάρια) και εμπορικών συμφωνιών και χορηγιών (1,5 δισ. ευρώ). Με δεδομένο ότι πρόκειται για μια αφιλοκερδή –στα χαρτιά– οργάνωση υπόκειται σε ελάχιστη φορολόγηση σχετικά με τα χρήματα που εισπράττει.

Η FIFA έχει περισσότερα μέλη απ’ όσα ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (209) και οι ομοσπονδίες αυτές εντάσσονται σε 6 συνομοσπονδίες. Το Κογκρέσο της FIFA εκλέγει τον πρόεδρο κάθε 4 χρόνια στη Ζυρίχη. Ο πρόεδρος και οι επικεφαλής των συνομοσπονδιών είναι μερικά από τα 24 μέλη της εκτελεστικής επιτροπής, που με τη σειρά της λαμβάνει τις σημαντικότερες αποφάσεις ως άλλο «κονκλάβιο». Μεταξύ αυτών, βέβαια, σε ποια χώρα θα ανατεθεί η διοργάνωση του Παγκοσμίου Κυπέλλου.