1.264 μέρες σκλαβιάς είχαν πια τελειώσει

Στις 11 Οκτωβρίου του 1944, αργά τη νύχτα, ο Γερμανός στρατιωτικός διοικητής Αθηνών στρατηγός Φέλμι σε επιστολή του στον κατοχικό δήμαρχο της Αθήνας έγραφε τα παρακάτω:

Εχω την τιμήν να σας ανακοινώσω ότι ο Γερμανικός Στρατός εκήρυξε τας Αθήνας ανοικτήν πόλιν.

Η αποχώρησις των στρατιωτικών τμημάτων από την περιοχήν της πόλεως ήρχισε.

Το μέτρον αυτό ελήφθη με την προσδοκίαν ότι θα εκτιμηθή επίσης και από τον εχθρόν.

Οι τελευταίες τελετουργικές πράξεις των Γερμανών πριν αποχωρήσουν ήταν η υποστολή της σβάστικας από την Ακρόπολη, η παράδοση των κλειδιών της πόλης στον δήμαρχο και η κατάθεση στεφάνου στο Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη.

Οι Γερμανοί κήρυξαν την Αθήνα ανοχύρωτη πόλη μονομερώς, εξαιτίας της απαίτησης των συμμάχων για παράδοση άνευ όρων.

Αυτό σήμαινε πως δεν θα πρόβαλλαν καμία αντίσταση και θα αποχωρούσαν από αυτήν χωρίς μάχη.

Δεν έκαναν όμως το ίδιο με τον Πειραιά, όπου αχρήστεψαν τον προλιμένα και τον κεντρικό λιμένα.

Ανατίναξαν κρηπιδώματα, κατέστρεψαν ό,τι εξοπλισμό υπήρχε και βύθισαν μια πλωτή δεξαμενή κι ένα σκάφος 3.000 τόνων.

Επίσης προσπάθησαν να καταστρέψουν τις εγκαταστάσεις του Αγίου Γεωργίου και το ηλεκτρικό εργοστάσιο, αλλά εμποδίστηκαν ύστερα από σκληρή μάχη από το Σύνταγμα Πειραιά του ΕΛΑΣ.

«Το Γερμανικόν Κτήνος διέπραξε και πάλιν το έγκλημα. Καθ’ όλην την νύκτα της Πέμπτης προς την Παρασκευήν έμαινοντο τα κακούργα ένστικτα των Ούνων. Από του πολύπαθους Πειραιώς μέχρι του Περάματος τίποτε δεν έμεινεν όρθιο», έγραφε η εφημερίδα «Ελευθερία» στις 14/10/1944.

Κατά την αποχώρησή τους οι Γερμανοί επιχείρησαν, επίσης, στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας να ανατινάξουν εγκαταστάσεις και τα εργοστάσια για την παροχή νερού, ηλεκτρικού ρεύματος κ.λπ.

Ο λαός στους δρόμους

Την επομένη, 12 Οκτωβρίου, ημέρα Πέμπτη, από πολύ νωρίς –και παρά το γεγονός ότι οι Γερμανοί δεν έχουν προλάβει ακόμα να εκκενώσουν την πόλη– ο λαός της πρωτεύουσας, από τις συνοικίες, τα εργοστάσια, τα σχολεία, τα υπουργεία, τα καταστήματα ξεχύθηκε στους δρόμους για να γιορτάσει για την απελευθέρωσή του.

Κύματα κύματα η λαοθάλασσα πλημμυρίζει την πλατεία Συντάγματος, τις οδούς Πανεπιστημίου, Σταδίου, Ακαδημίας, το Ζάππειο, την πλατεία Ομονοίας.

Σε λίγες ώρες τα πάντα σημαιοστολίστηκαν με γαλανόλευκες και κόκκινες σημαίες. Τεράστια πανό του ΕΑΜ και του ΚΚΕ υψώθηκαν και τα συνθήματα για μια νέα Ελλάδα λαοκρατική περνούν σε όλα τα χείλη.

Οι 1.264 μέρες σκλαβιάς στον φασισμό είχαν πια τελειώσει και στις 9.45΄ π.μ. μαχητές του ΕΛΑΣ ανέβηκαν στην Ακρόπολη και ύψωσαν την ελληνική σημαία.

Στη 12 Οκτωβρίου, στην Αθήνα η μόνη εξουσία ήταν ο λαός, το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ. Από την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου είχε φτάσει ένα τριμελές κλιμάκιο αποτελούμενο τους υπουργούς Θ. Τσάτσο (Εφοδιασμού), Γ. Ζέβγο (Γεωργίας) και Φ. Μανουηλίδη (Εσωτερικών).

Το κλιμάκιο αυτό έφθασε, περνώντας μέσα από το πλήθος, στα Παλαιά Ανάκτορα, όπου και εγκαταστάθηκε.

Αμέσως έστειλε στην κυβέρνηση που βρισκόταν στην Ιταλία, το παρακάτω τηλεγράφημα:

Ο βραχνάς της σκλαβιάς ετελείωσε στην Αθήνα. Με το αναφιλητό μιας ανέκφραστης χαράς χαιρετάμε την Εθνική Κυβέρνηση.

Ο Λαός, ο ηρωικός Λαός των Αθηνών, γιορτάζει αδελφωμένος τη λευτεριά του.

Η Τριμελής Κυβερνητική Επιτροπή Φ. Μανουηλίδης, I. Ζέβγος, Θεμ. Τσάτσος.

Η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου έφτασε στην Αθήνα λίγες ημέρες αργότερα, στις 18 Οκτωβρίου, συνοδευόμενη από τα αγγλικά στρατεύματα και τον στρατηγό Σκόμπυ.

Ο απελευθερωτής ΕΛΑΣ

Οταν η Αθήνα απελευθερωνόταν και ο λαός της ξεχυνόταν στους δρόμους για να γιορτάσει, ο ΕΛΑΣ βρισκόταν σε μόνιμη επιφυλακή.

Επρεπε να αποφευχθούν ή να εξουδετερωθούν τα σαμποτάζ του εχθρού και να χτυπηθούν οι δυνάμεις του ώστε να μην τους δοθεί η παραμικρή δυνατότητα να υποχωρήσουν ανενόχλητες, χωρίς απώλειες.

Ετσι χτυπήθηκαν τα υποχωρούντα τμήματα των Γερμανών μέσα στην Αθήνα, στους σιδηροδρομικούς σταθμούς Λαρίσης και Πελοποννήσου, στο Κακοσάλεσι, κόπηκαν τα σύρματα των υπονομεύσεων στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, στο φράγμα του Μαραθώνα και αλλού, ενώ το Α΄ Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ Αθήνας-Πειραιά έδωσε, όπως προαναφέραμε, ηρωική μάχη με τους Γερμανούς για τη σωτηρία του ηλεκτρικού εργοστασίου Πειραιά, στις 13/10/1944.

Οι μάχες αυτές, όσο σημαντικές κι αν ήταν, είναι αδύνατον να αποτυπώσουν την προσφορά του ΕΑΜικού κινήματος και του ΕΛΑΣ στην απελευθέρωση της Αθήνας και γενικότερα της χώρας.

Χρειάζεται ένας συνολικότερος απολογισμός τον οποίο έχει δώσει ο στρατηγός Στ. Σαράφης και δεν αμφισβητήθηκε ποτέ.

Αναλυτικότερα, λόγω της υπαρξης και της δράσης του ΕΛΑΣ σε όλη τη διάρκεια της κατοχής, οι Γερμανοί ήταν υποχρεωμένοι να απασχολούν αποκλειστικά στην Ελλάδα 4-5 μεραρχίες, τη στιγμή που 40- 50 μεραρχίες απασχολούνταν από τους απελευθερωτικούς αγώνες όλων των υπόδουλων λαών.

Επίσης, ο ΕΛΑΣ προξένησε τις παρακάτω απώλειες στον εχθρό: Γερμανοί νεκροί 16.062, τραυματίες 6.504, αιχμάλωτοι 1.878. Βούλγαροι νεκροί 1.305, τραυματίες 1.037, αιχμάλωτοι 2.230. Ιταλοί νεκροί 1.988, τραυματίες 735, αιχμάλωτοι 1.073.

Σύνολο: νεκροί 19.355, τραυματίες 8.294, αιχμάλωτοι 5.181.

Σε αυτούς, όπως σημειώνει ο Στ. Σαράφης δεν υπολογίζονται οι απώλειες του εχθρού από την έναρξη του ένοπλου αγώνα και έως τη συγκρότηση του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ καθώς και το μεγαλύτερο μέρος των απωλειών στις περιοχές Ανατολικής Μακεδονίας, Θράκης, Πελοποννήσου και όλες οι απώλειες της Κρήτης.

Επίσης στους Ιταλούς αιχμαλώτους δεν συμπεριλαμβάνονται η μεραρχία του Πινερόλο και το σύνταγμα ιππικού Αόστης καθώς και άλλοι Ιταλοί που προσήλθαν στον ΕΛΑΣ κατά τη συνθηκολόγηση της χώρας τους.

Ακόμη, ο ΕΛΑΣ κατέστρεψε 30 γέφυρες, 85 ατμομηχανές, 957 βαγόνια και 1.007 αυτοκίνητα.

Ο φόρος αίματος που πλήρωσε ο ΕΛΑΣ για την απελευθέρωση της Ελλάδας ήταν περίπου 4.400 νεκροί, 6.000 τραυματίες και 2.000 ανάπηροι, χωρίς να υπολογίζονται οι απώλειες πριν από τη συγκρότηση του Γενικού Στρατηγείου καθώς και μεγάλο μέρος απωλειών της Θράκης, της Πελοποννήσου και της Κρήτης.

Ασφαλώς δεν είναι δυνατόν να περιγραφεί η συνολική προσφορά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στον αγώνα του ελληνικού λαού για την απελευθέρωσή του από την ξενική κατοχή.

Μπορούμε να πούμε όμως με σιγουριά πως, χωρίς αυτή την προσφορά, ο όρος «Εθνική Αντίσταση», αν είχε περιεχόμενο, θα ήταν απελπιστικά φτωχό.