Απολαμβάνοντας Ιστορία

Η περίπτωση της καθηγήτριας Μαρίας Δ. Ευθυμίου

Ανήκω σε μια γενιά που έχει δεινοπαθήσει (και) στα σχολικά της χρόνια από τις εμμονές των καθηγητών που μας έλαχαν. Ειδικότερα στο μάθημα των αρχαίων ελληνικών, με την έμφαση στη γραμματική και το συντακτικό – οπότε πήγαινε περίπατο το περιεχόμενο του κειμένου.

Κι από κοντά στο μάθημα της Ιστορίας, όπου εκεί πλέον μετρούσε η απομνημόνευση χρονολογιών και ονομάτων, που επισκίαζαν την ιστορική γνώση. Γι’ αυτό εντυπωσιάστηκα πριν από έξι χρόνια όταν η ιστορικός, πανεπιστημιακή καθηγήτρια Μαρία Δ. Ευθυμίου, καλεσμένη από το Μορφωτικό Ιδρυμα της ΕΣΗΕΑ, δίδαξε δωρεάν, στην αίθουσα εκδηλώσεων της Ενώσεως (Ακαδημίας 20), έναν κύκλο μαθημάτων της Παγκόσμιας Ιστορίας, για δημοσιογράφους και μη, με ελεύθερη είσοδο.

Οπου απόλαυσα τη μεταδοτικότητα της κυρίας Ευθυμίου, η οποία μιλώντας από στήθους επί ένα τρίωρο (μ’ ένα μικρό διάλειμμα ενδιαμέσως) κρατούσε καθηλωμένους τους ακροατές.

Εκτοτε εκκρεμούσε ακόμη μία πρόσκληση προς την κυρία Ευθυμίου από το Μορφωτικό της ΕΣΗΕΑ, για ακόμη έναν κύκλο δέκα τρίωρων μαθημάτων, που τελικά θα πραγματοποιηθεί από μεθαύριο Δευτέρα 16 Ιανουαρίου (και κάθε Δευτέρα), ώρα 12-3 το μεσημέρι στον ίδιο χώρο.

Αυτή τη φορά, όπως αναφέρει η ίδια, «θα επιχειρηθεί μια προσέγγιση των κεντρικών σημείων της ελληνικής Ιστορίας, από τον βυζαντινό 13ο αι. μέχρι και τον 19ο και τις πρώτες δεκαετίες του ελληνικού κράτους».

50.000 ακροατές

«Την απόφαση να διδάξω στο κοινό δωρεάν κύκλους μαθημάτων παγκόσμιας και ελληνικής Ιστορίας πήρα προ δεκαετίας», λέει. «Ο λόγος ήταν προσωπικός, καθώς έβλεπα την κοινωνία μου να καταρρέει και ήθελα ως μέλος της και ως πολίτης να κάνω κάτι γι’ αυτήν.

Ηταν, θα έλεγα, λόγος ιδιοτελής, γιατί πίστευα ότι θα αισθανόμουν καλύτερα με τον εαυτό μου, τις αρχές μου και τις κοινωνικές ευαισθησίες μου. Η επιτυχία των μαθημάτων αυτών και η ανταπόκριση του κοινού έδειξε ότι η απόφασή μου αυτή είχε τελικά κάποιο νόημα».

■ Και όσον αφορά τους στόχους των μαθημάτων:

«Δεν είναι η ανάδειξη λεπτομερειών, αλλά ο εντοπισμός των κεντρικών σημείων της ιστορικής εξέλιξης, ούτως ώστε ο ακροατής να είναι σε θέση να κατανοήσει, να συνδυάσει και να βγάλει συμπεράσματα. Να συνομιλήσει με τον εαυτό του και την κοινωνία του».

■ Οι εντυπώσεις της από τη συμμετοχή του κοινού:

«Ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Συχνά παρατηρείται κοσμοσυρροή, τόσο στην Αθήνα και στην περιφέρεια, όπου και έχω προσφέρει τα περισσότερα μαθήματα, όπως και στην επαρχία και στα νησιά μας.

Υπολογίζω ότι, κλείνοντας πια εφέτος τη δράση μου αυτή, θα έχουν –μέσα στα δέκα χρόνια που κύλησαν– παρακολουθήσει τα μαθήματα αυτά περισσότερα από 50.000 άτομα».

■ Η σύνθεση του κοινού, ηλικιακά:

«Το κοινό αποτελείται κυρίως από άτομα άνω των σαράντα. Ωστόσο δεν λείπουν και οι νεότεροι. Ιδιαίτερη χαρά μού δίνει το γεγονός ότι με τον χρόνο αυξάνεται θεαματικά ο αριθμός των νέων και εφήβων».

Ενδεικτικό της προσέλευσης κοινού στα μαθήματα της κυρίας Ευθυμίου είναι τα πλήθη που τα παρακολούθησαν την άνοιξη του 2016 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Γόνιμος βίος

Πριν ολοκληρώσω, ολίγα τινά από το πλούσιο βιογραφικό της: Με σπουδές Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μεταπτυχιακές στη Σορβόνη του Παρισιού, κάτοχος επτά γλωσσών, αδελφή του βουλευτής και ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ Πέτρου Ευθυμίου, γεννήθηκε στη Λάρισα το 1955, είναι μητέρα δύο αγοριών και γιαγιά δύο κοριτσιών.

Από το 1981 ανήκει στο Διδακτικό και Ερευνητικό Προσωπικό του Πανεπιστημίου Αθηνών, κατέχοντας τον τίτλο της αναπληρωματικής καθηγήτριας. Από τη θέση αυτή έχει διδάξει επί 35 χρόνια περισσότερους από 15.000 φοιτητές και εποπτεύσει δεκάδες σεμιναριακές και μεταπτυχιακές εργασίες και διδακτορικά.

Εχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα σε επιτροπές Ιστορίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης και έχει παρουσιάσει επιστημονικές ανακοινώσεις σε πολυάριθμα διεθνή συνέδρια ιστορίας – και γενικά έχει αναπτύξει μια δραστηριότητα που η αναφορά της θα ξεπερνούσε την παρούσα σελίδα.

Να προσθέσω ότι έχει γράψει και επιμεληθεί τρία βιβλία ιστορίας και έχει δημοσιεύσει περί τα εξήντα άρθρα σε περιοδικά ιστορίας. Το 2013 τιμήθηκε με το Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας εις μνήμην Β. Ξανθόπουλου – Στ. Πνευματικού.

■ Και η απάντησή της στην τελευταία ερώτηση: Υπάρχει αντικειμενική Ιστορία;

«Η Ιστορία, όταν γίνεται αντικείμενο μελέτης και έρευνας, από πλευράς ικανών, έντιμων, θαρραλέων, καταρτισμένων και σοβαρών επιστημόνων, μπορεί να έχει ένα βέλτιστο αποτέλεσμα και στον τομέα της αντικειμενικότητας.

Το αποτέλεσμα αυτό, ωστόσο, δεν θα είναι ποτέ τελικό γιατί οι ερμηνείες των πραγμάτων θα αναπροσαρμόζονται αενάως, ανάλογα με τις οπτικές, τις εμπειρίες, τα ήθη, τις ευαισθησίες και τα διακυβεύματα της κάθε εποχής, που, αναπόφευκτα, επηρεάζουν τις οπτικές όλων μας – και των εκάστοτε ιστορικών».

Στο πλαίσιο

Ο Παντελής Μπουκάλας είναι ένας πολυσχιδής λόγιος δημοσιογράφος, που εντυπωσιάζει με την ποσότητα και την ποιότητα των γραφτών του: Μολονότι απόφοιτος της Οδοντιατρικής, δόθηκε στα γράμματα: επιφυλλιδογράφος (στην «Καθημερινή»), επί πολιτικών, κοινωνικών και πολιτιστικών θεμάτων, βιβλιοκριτικός, δοκιμιογράφος, ποιητής (Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2010), μεταφραστής αρχαίων ελληνικών κειμένων, διορθωτής-επιμελητής (στα καλαίσθητα πολυτονικά των εκδόσεων «Αγρα»), ομιλητής-αναλυτής σε εκδηλώσεις, πρόθυμος όπου δύναται.

Και τώρα ένα ακόμη βιβλίο του Μπουκάλα: «Οταν το ρήμα γίνεται όνομα». Και συνοδευτικά οι υπότιτλοι: Η «Αγαπώ» και το σφρίγος της ποιητικής γλώσσας των δημοτικών. Πιάνω γραφή να γράψω… Δοκίμια για το δημοτικό τραγούδι – 1 (εκδ. «Αγρα»). Ενα ογκώδες πυκνογραμμένο πόνημα (583 σελίδες), που δεν είναι για απλή ανάγνωση, αλλά για μελέτη, γνώση και -θα πρόσθετα- απόλαυση. Ομως το πράγμα δεν σταματάει εδώ…

Διαβάζω στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Με τον ανά χείρας τόμο, αφιερωμένο στην εξαιρετική γλωσσική δημιουργικότητα της ποίησης, πρωτίστως της δημοτικής, ξεκινάει το ταξίδι της η σειρά: “Πιάνω γραφή να γράψω… Δοκίμια για το δημοτικό τραγούδι”. Οταν ολοκληρωθεί, θα έχουν διερευνηθεί περί τα είκοσι θέματα.

»Με την ανώνυμη ελληνική ποίηση πάντα στο κέντρο, αλλά με συχνές επισκέψεις στην επώνυμη σε όλες τις φάσεις της, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, καθώς και στην ανώνυμη γειτονικών μας λαών. Συντροφοδότης ο κόσμος των παραδόσεων, των παραμυθιών και των παροιμιών, αλλά και της αρχαίας μυθολογίας».

«Πόσα χρόνια θα χρειαστούν έως την ολοκλήρωσή της δεν είναι εύκολο να προβλεφθεί», γράφει στην εισαγωγή. Αξιος ο μόχθος του.

ΚΑΙ… Τα ακραία καιρικά φαινόμενα μας έλειπαν…