«Υπερασπίσου το παιδί»…

Η αυριανή διεθνής ημέρα των δικαιωμάτων του

«Εχε το νου σου στο παιδί», τραγουδάει ο πρόωρα χαμένος Παύλος Σιδηρόπουλος (1948-1990), στην πρώτη εκτέλεση του γνωστού άσματος του Μίκη Θεοδωράκη, σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου. Παγκόσμια Ημέρα του Παιδιού, αύριο Κυριακή 11 Δεκεμβρίου, όπως έχει καθιερωθεί διεθνώς από τον ΟΗΕ.

Μια ημέρα βέβαια πάντα επίκαιρη, που θα ’πρεπε να είναι καθημερινή. Ειδικότερα τους τελευταίους καιρούς, με τα πλήθη που εγκαταλείπουν τις εστίες τους εξαιτίας των συρράξεων – ανάμεσά τους και πολλά παιδιά, που θαλασσοπνίγονται με τις σαπιοσχεδίες που τους τσουβαλιάζουν οι δουλέμποροι.

Γνωστές οι επαναλαμβανόμενες τραγικές εικόνες. Και ο τόπος μας, που έχει δοκιμαστεί από τέτοιες συμφορές, κάνει τα αδύνατα δυνατά – αλλά και πόσο να αντέξει, με τη γενική κρίση, τους επιθετικούς γείτονες και τους ανάλγητους «συμμάχους»;

Δικαιώματα

Τα παιδιά, ωστόσο, δεν είναι θύματα μόνο σε καιρούς πολέμων, αλλά και σε ειρηνικές περιόδους, με την κάθε είδους εκμετάλλευση, την καταναγκαστική εργασία, τη σεξουαλική κακοποίηση – γνωστά από έρευνες και στατιστικά στοιχεία, που βγαίνουν στη δημοσιότητα. Και ας θυμίσω τις βασικές, κατά τον ΟΗΕ, αρχές των δικαιωμάτων του παιδιού:

α) Προστασία από κάθε μορφή καταπίεσης, εκμετάλλευσης, ρατσισμού.

Β) Δικαίωμα στην εκπαίδευση, την υγεία, την πρόνοια, την ψυχαγωγία.

γ) Δικαίωμα στην έκφραση γνώμης, την πληροφόρηση, τον ελεύθερο χρόνο. Ας μη μας διαφεύγει, πάντως, ότι η βάρβαρη συμπεριφορά απέναντι στα παιδιά έχει τις καταβολές της στη βιβλική σφαγή των νηπίων από τον βασιλιά Ηρώδη και φτάνει ώς τις «πολιτισμένες» μέρες μας.

Πολλά τα βιβλία που έχουν γραφτεί και οι κινηματογραφικές ταινίες που έχουν γυριστεί με θύματα παιδιά. Γνωστοί οι τίτλοι και οι συγγραφείς και σκηνοθέτες, αλλά λέω να σταθώ ενδεικτικά σε δυο βιβλία, συλλογές διηγημάτων Ελληνίδων συγγραφέων, με θέμα τις δοκιμασίες παιδιών – ώστε να μην ξεχνάμε και τα δικά μας.

Είναι το «Σκληροί αγώνες για μικρή ζωή» της Ελλης Αλεξίου (1894-1988) και «Η κόλαση των παιδιών» της Λιλίκας Νάκου. Πρωτοκυκλοφόρησαν το 1923 το πρώτο και το 1942 το δεύτερο.

Μαρτυρίες από πρώτο χέρι, δεδομένου ότι η Αλεξίου υπήρξε παιδαγωγός-δασκάλα και η Νάκου εθελόντρια αδελφή νοσοκόμος για παιδιά στην Κατοχή. Παιδιά της στέρησης, θύματα του πολέμου, που γνωρίζουν την ταπείνωση και τη δυστυχία (ο Φραντζέσκος, η Βαγγελίτσα, η Θοδώρα, η Γιαννούλα…) οι μαθητές της Αλεξίου.

Πεινασμένα παιδιά της Κατοχής, καθένα με την τραγική ιστορία του, που συχνά καταλήγει με τον θάνατό του (μια από τις ιστορίες και αυτή της Ελενίτσας, που έφυγε από τη ζωή με τον καημό ότι δεν γεύτηκε τις τηγανιτές πατατίτσες που ζητούσε το έρμο...) τα παιδιά της Νάκου.

Και μια και ο λόγος για την Κατοχή, να μνημονεύσω την ταινία του Γκρεγκ Τάλλας «Το ξυπόλητο τάγμα» (1954), με παιδιά πραγματικούς ήρωες, που μάχονταν στην Αντίσταση.

Από… παράδοση

Σχετικά ανώδυνη, τηρουμένων των αναλογιών, σε πιο κοντινά χρόνια, η κακοποίηση των παιδιών της γενιάς μου, όπου το ξύλο ήταν το καθημερινό «μενού» από γονείς, μεγαλύτερα αδέλφια, δασκάλους – και γενικώς μεγαλύτερους και δυνατότερους.

Οχι επειδή οι άνθρωποι ήταν βάρβαροι, αλλά επειδή το ξύλο είχε εκτιμηθεί… παραδοσιακά ως το αποτελεσματικότερο μέσο φρονηματισμού, κάτι σαν τη διατροφή – εξ ου, νομίζω, και η έκφραση «έφαγα ξύλο». Πολλά τα παιδιά, εν τω μεταξύ, όπως γίνεται με τις φτωχές οικογένειες – πού να τα βγάλουν πέρα οι άνθρωποι.

Χρόνια βίας διανύαμε άλλωστε. Σκοτώνονταν οι μεγάλοι μεταξύ τους, πολεμικά, κατά μίμηση, μαζί με την ανάλογη μεταχείριση, ήταν και τα παιχνίδια των παιδιών, με τη… φιλοδοξία να είναι κι αυτά κάποτε σε θέση να δέρνουν και, το σπουδαιότερο, να αντέχουν το ξύλο. («Και δεν σου άφησε τραύματα, κυρίως ψυχολογικά, αυτό το ξυλοφόρτωμα;» η ερώτηση. «Θα μου άφηνε, νομίζω, αν ήμουν ο μόνος που έτρωγε ξύλο…» η απάντηση).

Κι ας κλείσω με το τέλος του τραγουδιού με το οποίο άρχισα: «Υπερασπίσου το παιδί / γιατί αν γλιτώσει το παιδί / υπάρχει ελπίδα»…

ΣΗΜ. Σκόπευα να εικονογραφήσω το παρόν κείμενο με θαλασσοδαρμένους πρόσφυγες με μωρά, αλλά κατέληξα στην εικονιζόμενη φωτογραφία, με τον πιτσιρικά που τρέχει περιχαρής σε μια φιλόξενη ακτή – έτσι όπως θα έπρεπε να είναι όλα τα παιδιά.

Στο πλαίσιο

Ο Πολιτιστικός Πολυχώρος «Γαλαξίας» της Ν. Σμύρνης στάθηκε μικρός για τα πλήθη που προσήλθαν την Τετάρτη το βράδυ για το αφιέρωμα στα 20 χρόνια από τον θάνατο του σπουδαίου γνωστού-άγνωστου Γιάννη Θεοδωράκη, του δημοσιογράφου, ποιητή και αγωνιστή, που συνδιοργάνωσαν το Μορφωτικό Ιδρυμα της ΕΣΗΕΑ και ο Πολιτιστικός Οργανισμός Ν. Σμύρνης.

Οσοι, ωστόσο, δεν χώρεσαν, είχαν την αντοχή, λόγω και της σχετικής ψύχρας, να παρακολουθήσουν τα τεκταινόμενα από τις γιγαντοοθόνες που είχαν στηθεί στο εξωτερικό της αίθουσας.

Ηταν ο Γιώργος Ρωμαίος και ο Αρης Σκιαδόπουλος, που αναφέρθηκαν στον βίο και το έργο του τιμώμενου, με τα ποιήματα, που μελοποίησε ο αδελφός του Μίκης Θεοδωράκης, ο οποίος έστειλε θερμό μήνυμα, η Φιλαρέτη Κομνηνού, που απήγγειλε ποιήματά του και η Πέγκυ Λάγιου, η οποία παρουσίασε το πρόγραμμα.

Ηταν οι χαιρετισμοί του προέδρου του Πολιτιστικού Οργανισμού Βαγγέλη Χατζατουριάν και του προέδρου της ΕΣΗΕΑ και του Μορφωτικού της Ιδρύματος Σταμάτη Νικολόπουλου. Ηταν, πάνω απ’ όλα, ο Γιώργος Νταλάρας, στα θαυμάσια τραγούδια των αδελφών Θεοδωράκη, ο οποίος είχε κι έναν καλό λόγο για τον δοκιμαζόμενο –και αυτόν– από την κρίση δημοσιογραφικό κλάδο, καθώς και η νεαρή Υακίνθη Λάγιου, μια εντυπωσιακή φωνή και παρουσία-έκπληξη. Τι καλύτερο;

Ομολογώ ότι ρίχνω κομμάτι, εδώ προς το τέλος της στήλης, το υπέροχο έργο της Ελένης Καραΐνδρου «Δαβίδ», που κυκλοφορεί ταυτόχρονα σε Ελλάδα και εξωτερικό, αντιπροσωπευτικά αποσπάσματα του οποίου εκτελέστηκαν, με τη συμμετοχή και της ίδιας, τη Δευτέρα στον «Ιανό».

Της Καραΐνδρου, που εξακολουθεί και διαπρέπει δημιουργικά και μετά την αναπάντεχη απώλεια του μεγα-Θόδωρου Αγγελόπουλου.

ΚΑΙ… «Μπορείς να μου εξηγήσεις τι γίνεται;» «Το μόνο που ξέρω είναι η τσέπη μου, που φυραίνει».