Η ωραία τρέλα κάθε καινούργιας γενιάς

Διαβάζω στο οπισθόφυλλο του πέμπτου τόμου του μνημειώδους μυθιστορήματος του Ρομέν Ρολάν «Ζαν Κριστόφ» (6 τόμοι – συνολικά 2.125 σελίδες, μετάφραση Γιώργος Πράτσικας, εκδ. «Γκοβόστη»):

«Σε κάθε καινούργια γενιά χρειάζεται μια ωραία τρέλα. Ακόμα και οι πιο εγωιστές από τους νέους έχουν μιαν υπερπληθώρα ζωής, ένα κεφάλαιο ενεργητικότητας που τους έχει δοθεί σαν προκαταβολή και που δεν θέλει να παραμείνει άγονο. Γυρεύουν να το ξοδέψουν σε μια δράση ή -πιο φρόνιμο- σε μια θεωρία. Αεροπορία ή επανάσταση. Το σπορ των μυώνων ή το σπόρ των ιδεών. Εχουμε ανάγκη, όταν είμαστε νέοι, να ’χουμε την ψευδαίσθηση πως μετέχουμε σ’ ένα μεγάλο κίνημα της ανθρωπότητας, πως ανανεώνουμε τον κόσμο. Είναι ωραίο να ’χεις αισθήσεις που δονούνται απ’ όλους τους ανέμους του Σύμπαντος!

»Είσαι τόσο ελεύθερος και τόσο ελαφρός! Δεν φορτώθηκες ακόμα με το έρμα μιας οικογένειας, δεν έχεις τίποτα, δεν διακινδυνεύεις τίποτα. Είσαι πολύ γενναιόδωρος όταν μπορείς ν’ απαρνηθείς αυτό που δεν απόκτησες ακόμα. Επειτα είναι τόσο ωραίο ν’ αγαπάς και να μισείς και να πιστεύεις πως αλλάζεις τη μορφή της γης με όνειρα και κραυγές! Οι νέοι μοιάζουν με τα σκυλιά που αφουγκράζονται: τα βλέπεις να ριγούν και να γαυγίζουν στον άνεμο. Μια αδικία που ’χε γίνει στην άλλη άκρη του κόσμου, έκανε τους νέους να παραληρούν».

«Ζαν Κριστόφ»

Είναι προφανώς απόσπασμα από τον ίδιο, τον πέμπτο τόμο. Και λέω προφανώς επειδή, μολονότι η ανάγνωση είναι από τις ουσιαστικές μου απολαύσεις, δεν έχω διαβάσει το εν λόγω μυθιστόρημα του Ρολάν (όπως δα και τόσα άλλα – συναφούς όγκου, υπολογίζοντας ότι θα βρω τον χρόνο και γι’ αυτά. «Ν’ απολαμβάνεις την αύρα τους», μου ’χε πει πάντως πριν από χρόνια φίλος. Και όντως… ). Αλλά η κουβέντα πάει αλλού. Ο λόγος εδώ για τον Ρομέν Ρολάν, που έφυγε από τη ζωή πριν από 70 χρόνια - 30 Δεκεμβρίου 1944, στα 78 του.

Κορυφαίος Γάλλος πολυγραφότατος: μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ιστορικός της τέχνης, πανεπιστημιακός καθηγητής, τιμημένος με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1915. Με σπουδές φιλοσοφίας, ιστορίας, μουσικολογίας – και ως εκ τούτου βιογράφος του Μπετόβεν, δοκιμίων για τη μουσική, αλλά και βιογράφος του Τολστόι, του Μιχαήλ Αγγελου, του Γκάντι, του Ραμακρίσνα και άλλων.

Επιπλέον, όντας ανθρωπιστής και ειρηνιστής, είχε εκφράσει τον αποτροπιασμό του για τους δυο παγκόσμιους πολέμους, ενώ είδε με συμπάθεια τη Σοβιετική Επανάσταση – είχε μάλιστα ταξιδέψει στη Σοβιετική Ενωση έπειτα από πρόσκληση του Μαξίμ Γκόρκι, συναντήθηκε με τον Στάλιν, αλλά οι διώξεις των αντιφρονούντων από το σταλινικό καθεστώς τον βρήκαν τελείως αντίθετο.

Διετέλεσε και πανεπιστημιακός καθηγητής (της ιστορίας της μουσικής) ο Ρολάν, όπως προανέφερα, αλλά δεν τα πήγε καλά με τη διδασκαλία και μολονότι αγαπούσε τους νέους –νέοι, άλλωστε, οι ήρωες των έργων του– διατηρούσε απόμακρες σχέσεις. Πάνω απ’ όλα ήταν συγγραφέας.

«Μαγεμένη ψυχή»

Δεν έχω διαβάσει το «Ζαν Κριστόφ», που έχει θέμα έναν νεαρό Γερμανό μουσικό ο οποίος ζει στη Γαλλία, μέσα από τον οποίο ο Ρολάν περνάει τις θέσεις του σχετικά με τη μουσική και τα κοινωνικά θέματα. Εχω όμως διαβάσει τη βιογραφία του από τον Στέφαν Τσβάιχ και το δεύτερο μυθιστόρημά του-ποταμό «Μαγεμένη ψυχή» -δύο τόμοι αυτό, συνολικά 1.416 σελίδες μεγάλου σχήματος- σε μετάφραση Νικηφόρου Βρεττάκου (εκδ. «Χαρ. Μπούρα»). Και πώς να συνοψίσω την υπόθεσή του σε λίγες γραμμές, που πάνε και κάποια χρόνια από τότε που το διάβασα. Ο ίδιος ο Ρολάν γράφει προλογίζοντας την πρώτη του έκδοση:

«Μη ζητάτε εδώ μια θέση ή μια θεωρία. Προσέξτε μόνο την εσωτερική ιστορία μιας ειλικρινούς ζωής, μιας ζωής μακριάς, γόνιμης, σε χαρές και λύπες, όχι χωρίς αντιφάσεις. Μιας ζωής γεμάτης από πλάνες, μα που όλο και προσπαθεί, μη φτάνοντας την αλήθεια, που είναι απρόσιτη, να φτάσει στην αρμονία του πνεύματος, που είναι η υπέρτατη αλήθεια μας».

«Κατ’ εξοχήν Ευρωπαίο, με την έννοια που παίρνει η λέξη όταν εκφράζει την κοινή ευρωπαϊκή πατρίδα» χαρακτηρίζει ο Στρατής Μυριβήλης τον Ρολάν προλογίζοντας τη «Μαγεμένη Ψυχή», εκθειάζοντας παράλληλα τη μετάφραση του Βρεττάκου, «ενός από τους καλύτερους λογοτέχνες της χώρας».

Στο πλαίσιο

Μια και ο λόγος για βιβλία: «Εσωτερικός μετανάστης» ο τίτλος του βιβλίου του συναδέλφου Νίκου Γερακάρη. Που δεν είναι μια απλή αυτοβιογραφία, σε δύσκολους καιρούς, για τον ίδιο και τον τόπο, και η διαδρομή ενός δημοσιογράφου αποκαλυπτικών ρεπορτάζ, αλλά και μια, επίσης αποκαλυπτική, καταγραφή από τη θητεία του σε διάφορους θεσμικούς φορείς (Εθνική Τράπεζα, ΕΟΤ), όπου βίωσε πολλά «από μέσα». Οπότε αξίζει μιας ευρύτερης αναφοράς.

Κι ένα μυθιστόρημα από την καταξιωμένη συνάδελφο δημοσιογράφο και συγγραφέα Σοφία Μαλτέζου: «Το τέλος των εραστών» (εκδ. «Γαβριηλίδη»). Θέμα… προχωρημένης φαντασίας, θα έλεγα –αλλά τίποτα δεν αποκλείεται, έτσι όπως πορευόμαστε. «Τι συμβαίνει σε μια πολιτεία όταν, την παραμονή του Αγίου Βαλεντίνου, τρία εκατομμύρια κάτοικοι διαπιστώνουν πως έχουν καταστεί “ανίκανοι”;» το ερώτημα. Στο οποίο, μαζί με άλλα, επιχειρεί να απαντήσει, με γουστόζικο τρόπο, η Μαλτέζου.

Στο πνεύμα των ημερών «Το Σωματίδιο του Θεού» -δέκατο και τελευταίο επεισόδιο στη σειρά των ντοκιμαντέρ της Μαρίας Χατζημιχάλη – Παπαλιού, με τον γενικό τίτλο «Δεν είσαι μόνος», ανήμερα την Πρωτοχρονιά, ώρα 10 το πρωί, σε πρώτη προβολή, από τη ΝΕΡΙΤ. «Πώς ξεκίνησε το σύμπαν; Τι υπήρχε πριν από αυτό; Υπήρχε χρόνος πριν από τον χρόνο; Οι επιστήμονες είναι διχασμένοι. Ακόμα προσπαθούν να λύσουν αυτό το πανάρχαιο αίνιγμα. […] Εχει να προσφέρει σήμερα η Πατερική Θεολογία στην ανθρώπινη αναζήτηση για την αρχή του κόσμου; Ποια είναι η προσφορά της στην ιστορία της επιστήμης;». Με κείμενα και εικόνες από Ελλάδα, Ιταλία, Γαλλία, Σκοτία, Αυστρία, Ισραήλ, Αίγυπτο, Συρία.

ΚΑΙ… Αναμένοντας τον καπνό από το κοινοβουλευτικό κονκλάβιο.