«Μια μικρή βοήθεια…»

Η ζητιανιά ως διαχρονικό φαινόμενο (με κάποιες εικόνες)

«Αόμματος!» φώναζε εκλιπαρώντας τους περαστικούς ο Μίμης Φωτόπουλος στην υπέροχη ταινία του Γιώργου Τζαβέλλα «Η κάλπικη λίρα» (1955).

Και πιο… διευκρινιστικά: «Κόσμο ακούω και κόσμο δεν βλέπω». «Δεν έχω τα ματάκια μου. Σκοτάδι είναι η ζωή μου…»

Πίσω όμως από το κακομοιριασμένο ύφος, τη στραπατσαρισμένη ρεπούμπλικα, τα παλιόρουχα, το λευκό μπαστούνι και τα σκούρα γυαλιά κρυβόταν ένας παμπόνηρος ανοιχτομάτης, επαγγελματίας επαίτης.

Και ήταν τόσο πειστικός ώστε τον λυπόταν και ο αστυφύλακας της γειτονιάς, ο οποίος ενίοτε τον ελεούσε, για να εισπράξει την ευχή:

«Ο Θεός να μου κόβει μέρες και να σ' τις δίνει γαλόνια!»

Ελαχε όμως να μοιράζεται την ίδια πιάτσα με μια πόρνη (πειστικότατη η Σπεράντζα Βρανά), με αποτέλεσμα να διαπληκτίζονται.

Ωσπου προέκυψε στην κατοχή του ζήτουλα εκείνη η λίρα, την οποία, εν γνώσει του ότι είναι κάλπικη, αποφάσισε να πασάρει στην πόρνη ως αμοιβή μιας ερωτικής συνεύρεσης.

Η συνέχεια, όπως άλλωστε και όλη η υπόθεση του έργου, είναι γνωστή.

Με μια όμως -… κινηματογραφική αδεία- ανακρίβεια: οι πόρνες εισπράττουν προκαταβολικά την αμοιβή τους και όχι εκ των υστέρων.

«Πεινάω…»

Τώρα, γιατί αυτή η περιδιάβαση; Επειδή τον τελευταίο καιρό αυξάνονται και πληθύνονται οι άνθρωποι -ντόπιοι και αλλοδαποί- που ζητούν βοήθεια, είτε εκλιπαρώντας με λόγια («Μια μικρή βοήθεια», «Ο,τι έχετε ευχαρίστηση», «Καλή υγεία να ’χετε», «Να συγχωρεθούν τα πεθαμένα σας») είτε στο βουβό, με κάποια, κακογραμμένη συνήθως, ταμπελίτσα με τη λέξη «πεινάω» και κάποιο μωρό παραδίπλα.

Κι άντε να καταλάβεις ποιοι οι πραγματικά πάσχοντες και ποιοι οι κάλπικοι.

Το φαινόμενο θυμίζει στους παλιούς τα μετά τον πόλεμο χρόνια, όταν η Αθήνα είχε γεμίσει ανάπηρους επαίτες – οι περισσότεροι με κάποιο μουσικό όργανο, κυρίως ακορντεόν.

Είναι κι ένα σχετικό ανέκδοτο, με μια πονεσιάρα, αλλά καχύποπτη γυναίκα, που ρωτάει έναν ζητιάνο στο σχήμα του Φωτόπουλου:

● «Και πώς μπορώ να ξέρω ότι είσαι πραγματικά τυφλός;»

► «Κυρία μου, βλέπετε αυτό το δέντρο απέναντι;» ρωτάει με τη σειρά του ο επαίτης.

● «Το βλέπω».

► «Εγώ, δυστυχώς, δεν το βλέπω!»

Χωρίς να συμμερίζομαι απόλυτα την εκτίμηση συνομιλητή ότι αυτός που έχει πραγματικά ανάγκη δεν ζητιανεύει, κάνει κάποια δουλειά, θα μεταφέρω κάποιες ακόμα εικόνες διαχρονικής αντοχής, αφού θυμίσω ότι η ντόπια ζητιανιά έχει απαθανατιστεί στο περίφημο μυθιστόρημα του Ανδρέα Καρκαβίτσα «Ο ζητιάνος».

Είναι σ’ ένα αφήγημα μια μάνα σ’ ένα χωριό, που χρειάζεται να βγει για μια δουλειά και αφήνει τα μικρά της με την πρόσθετη συμβουλή:

«Κι άμα φανεί κάνας διακονιάρης, μην του δώσετε τίποτα – ούτε ψωμί, ούτε σταφίδα» (η σταφίδα ήταν από μια ποσότητα που είχε πάρει ο πατέρας να τη μεταπωλήσει).

Δεν είχε περάσει πολλή ώρα και να ένας ζητιάνος:

►«Πού είναι η μάνα σου, μωρή;» ρωτάει τη μικρή που του άνοιξε.

● «Δεν είναι εδώ, μπάρμπα – σε λίγο».

► «Δως μου λίγο ψωμί».

● «Δεν έχουμε ούτε ψωμί, ούτε σταφίδα, μπάρμπα!» απαντάει η μικρή και του κλείνει την πόρτα.

Για εγχείρηση…

Μια ακόμη πρόσφατη εικόνα σ’ ένα μαγαζί, όπου μπαίνει ένας ζητιάνος.

Ο καταστηματάρχης έχει ανέβει στο πατάρι, που βλέπει κάτω στο μαγαζί, για κάτι, αφήνοντας για λίγο έναν φίλο του.

Μπαίνει ένας ζητιάνος: «Μια μικρή βοήθεια για μια εγχείρηση που έχω να κάνω».

Το παίρνει χαμπάρι από πάνω ο καταστηματάρχης: «Ακόμα να μαζέψεις τα λεφτά για την εγχείρηση;»

►«Τι είπε;» ρωτάει τον αποκάτω ο ζητιάνος.

● «Ρωτάει πώς και δεν έχεις μαζέψει ακόμα τα λεφτά για την εγχείρηση».

► «Δεν γαμιόμαστε λέω γω;» λέει ο ζητιάνος και φεύγει συγχυσμένος.

Και μια ακόμη, με κάποιον που σταματάει μπροστά σ’ έναν ζητιάνο:

► «Να σου δώσω, άνθρωπέ μου, μισό ευρώ, αλλά δεν έχω ψιλά – έχεις ρέστα από δεκάρικο;»

● «Για να ιδώ», απαντάει ο ζητιάνος καθώς ψαχνόταν, μουρμουρίζοντας:

«Δεν μου δίνεις κάτι παραπάνω, να πάρω ένα φάρμακο;»

► «Αυτό που είπα – μισό ευρώ και πολύ σου πέφτει».

Τελικά φεύγει με εννιάμισι ευρώ κέρματα.

Κι ας ομολογήσω, τελειώνοντας, ότι είχα ζητιανέψει κι ελόγου μου.

Οντας πιτσιρίκος τα χρόνια εκείνα, Μεταξουργείο μεριά, καθώς οι δικοί μου δεν μου έδιναν χαρτζιλίκι για σινεμά, επέλεξα ως... χρηματοδότες τα περίπτερα:

«Μου δίνετε, σας παρακαλώ, μια δραχμή να πάω με το λεωφορείο στο σπίτι μου στο Αιγάλεω, και δεν έχω».

Οι μισοί μού έδωσαν…

Στο πλαίσιο

«Ετος Νίκου Καζαντζάκη» το 2017, με απόφαση του υπουργού Πολιτισμού, καθώς συμπληρώνονται 60 χρόνια από τον θάνατό του (26 Οκτωβρίου 1957).

Του συγγραφέα που λοιδορήθηκε αγρίως όσο ζούσε (και παρ’ ολίγον να αφοριστεί από την Εκκλησία), για να δοξαστεί διεθνώς μετά θάνατον – ένα από τα ελάχιστα ονόματα σύγχρονων λογοτεχνών που λένε κάτι στο εξωτερικό.

Ο υπουργός ανταποκρίθηκε σε αίτημα του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, του μουσείου που φέρει τ’ όνομά του, καθώς και των Εκδόσεων Καζαντζάκη.

Ηδη έχει προγραμματιστεί πλήθος εκδηλώσεων, για τη ζωή και το έργο του συγγραφέα, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά, όπως ανέφερε σε συνέντευξη Τύπου στο Ρέθυμνο ο πρόεδρος της συντονιστικής επιτροπής της Εταιρείας Καζαντζάκη, Γιώργος Στασινάκης, σε πολλές χώρες του κόσμου: Ισπανία, Βέλγιο, Κίνα, Ιαπωνία, Ν. Κορέα κ.λ.π – περί τις 33 πόλεις, σε όλες τις ηπείρους.

Πρόγευση των εκδηλώσεων αυτών είναι το Πρώτο Φεστιβάλ Λόγου και Τέχνης, με τίτλο «Ταξιδεύοντας», που πραγματοποιείται τις ημέρες αυτές (12-17 Ιουλίου) στη Μυρτιά Ηρακλείου (εκεί το Μουσείο Καζαντζάκη), καθώς και στην πόλη του Ηρακλείου.

Ενα εξαήμερο αφιερωμένο στο ταξιδιωτικό έργο του συγγραφέα, με ομιλίες, συζητήσεις, εκθέσεις, θέατρο, κινηματογράφο – ακόμα και γαστρονομία και δράσεις για παιδιά.

Επιστρέφοντας στα εξηντάχρονα από τον θάνατο του Καζαντζάκη, να προσθέσω ότι απαιτούνται δέκα ακόμη έτη ώς την απελευθέρωση των πνευματικών δικαιωμάτων του, που διαχειρίζεται η οικογένεια του Πάτροκλου Σταύρου, θετού γιου της συζύγου του συγγραφέα, Ελένης Καζαντζάκη (αμφότεροι έχουν φύγει από τη ζωή – ο πρώτος το 2014, η δεύτερη το 2004).

ΚΑΙ… Συνεπείς στην ασυνέπεια.

θ