Οταν η Φιλοθέη ήταν… έρημος

«Η ιστορία καθ’ οδόν» σ’ ένα ελκυστικό λεύκωμα

«Τι δε ήτο η Μονή της Φιλοθέης; Ποικιλόμορφον φιλανθρωπικόν καθίδρυμα πρώτης τάξεως. Ενα χρονικό λέγει: Το μοναστήριον της Φιλοθέης δεν είχε μόνον καλόγριες, αλλ’ ήταν και γεροκομείον και νοσοκομείον και ορφανοτροφείον.

»Οποια ήταν ορφανή ή κατατρεγμένη κατέφευγεν εις αυτό. Αν ήταν αρχοντοπούλα, μάθαινε κεντήματα ή, αν ήθελε, και γράμματα. Αν ήταν φτωχούλα, να υφαίνει ή ό,τι άλλο χρειάζεται μια φτωχή κόρη. Οργανωτική και με επιχειρηματικό πνεύμα, ανακατεύτηκε με όλων των ειδών τα κοινωνικά έργα και μέχρι φρέαρ άνοιξε στα βορινά της Αθήνας για να υδρεύεται ο εκεί οικισμός και οι κήποι, γι’ αυτό και η περιοχή ονομάστηκε Ψυχικό, ώστε να θυμούνται τις πράξεις της καλής Κυράς».

Από κείμενο του δημοσιογράφου και λογοτέχνη Δ. Καμπούρογλου (1852-1942), στο βιβλίο του «Ο αναδρομάρης» (εκδ. Φέξη, 1914), που περιλαμβάνεται στο λεύκωμα «Οδωνύμια Φιλοθέης - Η ιστορία καθ’ οδόν». Συγγραφέας η Χριστίνα Ν. Φίλιππα, γόνος δημοσιογραφικής οικογένειας, πρώην δημοτική σύμβουλος Φιλοθέης, με πολιτιστικά και οικολογικά ενδιαφέροντα - εκδότης ο Δήμος Φιλοθέης – Ψυχικού.

Η καλή Κυρά

Γράφει προλογίζοντας ο δήμαρχος Παντελής Ξυριδάκης: «Το βιβλίο περιέχει ιστορίες προσώπων, γεγονότων, τόπων και μύθων, πολλές σπάνιες πληροφορίες και ντοκουμέντα για προσωπικότητες, που αφορούν τη Φιλοθέη και την Ελλάδα γενικότερα και που ο ρόλος τους, αν και αξιόλογος, δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός».

Γεγονός είναι ότι η Φιλοθέη, ένα ξερό και άδεντρο τον καιρό εκείνο τοπίο, άρχισε να κατοικείται το 1929 με την ίδρυση του Οικοδομικού Συνεταιρισμού της Εθνικής Τράπεζας, για να προστεθεί το 1948 η Ενωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών, προκειμένου να στεγαστούν τα μέλη τους, και να εξελιχθεί σ΄έναν από τους πιο ελκυστικούς δήμους της Αττικής.

Από τον Δ. Καμπούρογλου είχε προταθεί το όνομα Πυρσός, αλλά το 1936, λόγω της ανακάλυψης της Κρύπτης της Αγίας Φιλοθέης, έλαβε το όνομά της.

Οδοί λογίων

Καλαίσθητα πάρκα, πλατείες και δρόμοι, με το όνομα αρχαίων, ηρώων του ’21, βασιλέων, πολιτικών, στρατιωτικών, τραπεζιτών, λογοτεχνών και δημοσιογράφων συνθέτουν το «πρόσωπο» της Φιλοθέης, που αναφέρονται διεξοδικά (με ανάλογο φωτογραφικό υλικό) στο λεύκωμα. Και ν΄αναφερθώ ιδιαίτερα στους δρόμους που φέρουν το όνομα λογοτεχνών και δημοσιογράφων – αλφαβητικά:

Λουκή Ακρίτα (που λόγω της πολιτικής του δράσης, ο δρόμος με τ’ όνομά του μετονομάστηκε επί χούντας «Ελληνικού Στρατού», για να αποκατασταθεί μετά την πτώση της), Δημητρίου Αρνέλλου, Δημητρίου Γατοπούλου, Ιωάννη Κονδυλάκη (που υπήρξε και ο πρώτος πρόεδρος της Ενώσεως Συντακτών), Νικολάου Κρανιωτάκη, Παύλου Νιρβάνα, Κώστα Ουράνη, Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Κωνσταντίνου Πολίτη, Γεωργίου Φτέρη, Δημήτρη Ψαθά.

Και να κλείσω με τον Παιδικό Κήπο Πικιώνη, που δημιούργησε σ’ έναν σκουπιδότοπο ο επιφανής αρχιτέκτονας με φυτά και δέντρα του μεσογειακού τοπίου, φροντίζοντας να είναι μικρού ύψους τα περισσότερα, ώστε να «συνομιλούν» με την κλίμακα του παιδιού. Το έργο, διαβάζω στο σχετικό κεφάλαιο του λευκώματος, θεωρήθηκε πρωτοποριακό και πρωτότυπο στη σύλληψή του και έχει γίνει αντικείμενο επιστημονικών διατριβών, διαλέξεων και μελέτης από επιστήμονες παγκοσμίως.

Ο Παιδικός Κήπος έχει χαρακτηριστεί το 1981 από το υπουργείο Πολιτισμού χώρος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και απαγορεύεται οποιαδήποτε επέμβαση και μελέτη συντήρησης χωρίς την αδειοδότηση του υπουργείου.