Πολλές ζωές σε μία

Τιμώντας το πολιτιστικό έργο του Ροβήρου Μανθούλη

Η 21η Απριλίου 1967 (πριν 49 –κιόλας– χρόνια) βρήκε τον Ροβήρο Μανθούλη στην Ιέρ της Γαλλίας, όπου το ίδιο βράδυ θα γινόταν η έναρξη του Φεστιβάλ Νέου Κινηματογράφου με την ταινία του «Πρόσωπο με πρόσωπο». Ταινία που είχε αποσπάσει το χρυσό βραβείο σκηνοθεσίας, τον προηγούμενο χρόνο, στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

«Ετσι, μη μπορώντας να επιστρέψω στην Ελλάδα, ύστερα από συνεντεύξεις που έδωσα, παρέμεινα στη Γαλλία μέχρι την πτώση της χούντας: εφτά ολόκληρα χρόνια», γράφει στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του «Ο κόσμος κατ’ εμέ - Ο βίος και τα πάθη μου» (εκδ. Γαβριηλίδης). Λίγο πιο μετά του αφαιρέθηκε η ιθαγένεια.

Εμεινε στη φιλόξενη (για πολλούς ανθρώπους της τέχνης – από τα χρόνια μετά την Κατοχή) Γαλλία, διαγράφοντας μια λαμπρή καριέρα στη μικρή και μεγάλη οθόνη, με την έγνοια του πάντα στην (και για την) Ελλάδα.

Και επέστρεψε έπειτα από την πτώση της χούντας, ύστερα από κυβερνητική –καραμανλική– έκκληση για να συμβάλει στο νοικοκύρεμα των δυο δημοσίων τηλεοπτικών καναλιών που υπήρχαν τότε. Και, παρά τα προσκόμματα (για την Ελλάδα μιλάμε…) άφησε έργο. «Στην ΕΡΤ έδωσα πολλά, η ΕΡΤ μού έδωσε μόνο την αρτηριακή υπέρταση που κουβαλώ έκτοτε», γράφει στην αυτοβιογραφία του.

Στη Βουλή

Ξανάφυγε για τη Γαλλία, χωρίς όμως να ξεκόψει από την Ελλάδα – με την παρουσία και τo έργo του, ένα μεγάλο μέρος του οποίου (ταινίες, ντοκιμαντέρ, βιβλία) είναι αφιερωμένο σ’ αυτήν.

Τις ημέρες αυτές ο Μανθούλης βρίσκεται και πάλι στην Αθήνα, καθώς η Βουλή των Ελλήνων, διά του προέδρου της Νίκου Βούτση, θα τον τιμήσει για τη μεγάλη προσφορά του στον ελληνικό και τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, σε εκδήλωση που θα γίνει μεθαύριο Δευτέρα 18 Απριλίου στην αίθουσα Γερουσίας της Βουλής.

Ηδη, στο πλαίσιο της ίδιας αναγνώρισης, έχει αρχίσει από τις 11 Μαρτίου (Παρασκευή, Σάββατο, μετά τις 11 το βράδυ) στο Κανάλι της Βουλής τριμηνιαίο αφιέρωμα στο κινηματογραφικό και τηλεοπτικό του έργο. Ηγουν: 30 ντοκιμαντέρ, 4 ταινίες μυθοπλασίας, συν 3 ντοκιμαντέρ με θέμα τη ζωή και το έργο του.

Δυο μέρες αργότερα, την Τετάρτη 20 Απριλίου, ώρα 6.30 μ.μ. θα είναι εκ των ομιλητών στην εκδήλωση την αφιερωμένη στον γνωστό για την αντιδικτατορική του δράση δημοσιογράφο Ηλία Δημητρακόπουλο (πέθανε πρόσφατα), που οργανώνει το Μορφωτικό Ιδρυμα της ΕΣΗΕΑ στην αίθουσα εκδηλώσεων (Ακαδημίας 20). Οπου θα προβληθεί και το ντοκιμαντέρ «Καιρός για ήρωες» της Καλλιόπης Λεγάκη και του Αγγελου Κοβότσου για τον Δημητρακόπουλο, με τον οποίο εμφανίζεται να συνομιλεί ο Μανθούλης.

Υπόγεια ιστορία

Πολυσχιδής, πολυσπουδασμένος, γλωσσομαθής, πολυταξιδεμένος (κυρίως για τις ανάγκες των έργων του), πολυβραβευμένος (εδώ και στο εξωτερικό), ο Μανθούλης παρέμεινε ενεργός καλλιτέχνης και πολίτης. Κι επειδή το καλλιτεχνικό του έργο είναι λίγο πολύ γνωστό, θα σταθώ περισσότερο στην προαναφερόμενη αυτοβιογραφία του, που απλώνεται σε 620 σελίδες.

Διαβάζω στο οπισθόφυλλο: «”Ο κόσμος κατ’ εμέ” θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν μια υπόγεια ιστορία του 20ού αιώνα, στην Ελλάδα και στον υπόλοιπο κόσμο, τον οποίο ο συγγραφέας έχει διασχίσει μελετώντας και αποκαλύπτοντάς τον με τις 122 ταινίες του, με τα 17 βιβλία και σήμερα με τις Αναμνήσεις του».

O βίος και τα πάθη που ανιστορεί -ως ευαίσθητος δέκτης και πομπός- ο Μανθούλης, θα πρόσθετα, δεν είναι μόνο δικά του, αλλά και αυτού του τόπου: με τα πραξικοπήματα, την Κατοχή, τον Εμφύλιο, τα πολιτικά σκαμπανεβάσματα. Εντυπωσιακές οι συναντήσεις και τα βιώματα με πρόσωπα από τον πνευματικό, καλλιτεχνικό και πολιτικό χώρο, που έχει περάσει και στα έργα του (συμπεριλαμβανομένης και της αυτοβιογραφίας του).

Ετσι που θα ’λεγα πως έχει ζήσει πολλές ζωές σε μια. Αλλά επειδή βρισκόμαστε στις παραμονές της χουντικής επετείου, θα κλείσω μ’ ένα απόσπασμα από το κεφάλαιο «Περί γύψου» του βιβλίου του:

«Η δήλωση του Παπαδόπουλου “Βάλαμε τον ελληνικό λαό στο γύψο και μόλις πετύχει η εγχείρηση θα τον βγάλουμε!” νομίζαμε ότι ήταν δική του εφεύρεση. Λάθος.

Την είχε βρει σε κάποιο εγχειρίδιο της CIA, γιατί την ξανάκουσα μερικά χρόνια αργότερα από τον “Παπαδόπουλο” των Ταλιμπάν σε συνέντευξη σ’ ένα Γάλλο δημοσιογράφο, την ίδια ακριβώς: “Βάλαμε τους Αφγανούς στο γύψο και, μόλις πετύχει η εγχείρηση θα τους τον βγάλουμε!” Το είχε πάρει κι αυτός από το ίδιο εγχειρίδιο».

Στο πλαίσιο

Ως το 1987 η κιθάρα –ακόμα και η κλασική– εθεωρείτο στην Ελλάδα ένα παρακατιανό μουσικό όργανο – για κανταδόρους, λαϊκές ταβέρνες κ.ά. Προέκυψαν όμως σπουδαίοι κιθαρίστες, συνθέτες κι εκτελεστές, δικοί μας και ξένοι (κι ας μνημονεύσω από τους δεύτερους τον περίφημο Ισπανό Αντρές Σεγκόβια), οπότε η ημέτερη πολιτεία αναγνώρισε τους τίτλους σπουδών της κιθάρας και ούτω πώς μπήκε στα… Μέγαρα.

Δημοφιλές όργανο, έτσι κι αλλιώς, η κιθάρα, έχει τα τελευταία χρόνια την τιμητική της σε πολλά ανά την Ελλάδα φεστιβάλ. Ενα από αυτά, το πιο γνωστό, το φεστιβάλ που οργανώνουν οι καταξιωμένοι διεθνώς κιθαριστές Λίζα Ζώη και Ευάγγελος Ασημακόπουλος στην Πάτρα, που φέτος -από 22-25 τρέχοντος- συμπληρώνει αισίως τα 25 του χρόνια, με αυξανόμενη απήχηση. Συμπαραστάτρια η Φιλαρμονική Εταιρία Ωδείου Πατρών.

Μαθήματα κιθάρας, για επαγγελματίες κιθαρίστες, αλλά και ερασιτέχνες, ακόμη και παιδιά, από Ζώη και Ασημακόπουλο και άλλους, δικούς μας και ξένους, συναυλίες, διαλέξεις και διαγωνισμοί συνθέτουν το πλούσιο τετραήμερο του φεστιβάλ, που εφέτος έχει καλεσμένο τον εκ Τυνησίας διάσημο εκτελεστή και συνθέτη Ρολάν Ντιές, που θα διδάξει, θα δώσει ρεσιτάλ και θα προεδρεύσει του διαγωνισμού. Ενα ελκυστικό κατά τα πάντα φεστιβάλ.

Και κάτι -μη… μουσικό- για τα μέσα μαζικής μεταφοράς, στα οποία αναφέρθηκα το προπερασμένο Σάββατο: Η συνάδελφος Χαρά Τζαναβάρα με πληροφορεί ότι από τα τέλη του 2015, με απόφαση του υπουργού Μεταφορών, όλοι οι άνεργοι, με κάρτα ΟΑΕΔ, μετακινούνται δωρεάν με τις αστικές συγκοινωνίες και απαλλάσσονται από σχετικά πρόστιμα που τους έχουν επιβληθεί στο παρελθόν.

ΚΑΙ… «Στο Ερμιτάζ της Μόσχας», ακούστηκε από τηλεοράσεως. Φαίνεται ότι μετακόμισε από την Αγ. Πετρούπολη.