Οταν η «Τουρκοπούλα» έγινε «ομορφούλα»

«Πολύ καλά κάνατε, γράφοντας για τον Σταύρο Κουγιουμτζή, να τον περιλάβετε στους συνθέτες που τα τραγούδια τους και οι ερμηνευτές τους είναι περισσότερο γνωστά από τους ίδιους. Ομως στους «ριγμένους», όπως θα λέγατε κι εσείς, είναι και οι στιχουργοί – και μπορώ να σας αναφέρω πολλές περιπτώσεις», παρατηρεί αναγνώστης. Και προσθέτει: «Δεν θα ήταν δίκαιο ν’ αφιερώσετε και κάποιο γραφτό για τη Σώτια Τσώτου, τη σπουδαία αυτή στιχουργό;».

Δίκιο έχει, μολονότι υπήρξε μνεία στο αναφερόμενο κείμενο. Και λέω να σεβαστώ –ευρύτερα– την άποψή του αφιερώνοντας τη σημερινή σελίδα στην όντως σπουδαία αυτή στιχουργό. Και, κάπως αυθαίρετα, να συνδέσω την αναφορά αυτή με τους στίχους του φημισμένου τραγουδιού «Να ’τανε το ’21», σε δικούς της στίχους, μια και την ερχόμενη Τετάρτη γιορτάζουμε την επέτειο της εθνεγερσίας του 1821.

«’21» και χούντα

Το τραγούδι βέβαια πρωτοκυκλοφόρησε, ντυμένο με τη μουσική του Σταύρου Κουγιουμτζή και τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα, το 1970. Και ήταν πολλοί αυτοί που θέλησαν να του προσδώσουν πολιτική–αντιδικτατορική σημασία. Κάτι που, όπως έγραψα το περασμένο Σάββατο, αρνήθηκε ο Κουγιουμτζής, ενώ δεν βρίσκω κάποιο σχετικό σχόλιο της Τσώτου. Να θυμίσω μόνο ότι το 1971 η χούντα θέλησε να γιορτάσει τα 150 χρόνια της εθνεγερσίας, παραλληλίζοντάς τα με τη δική της «επανάσταση» (βόλευε και αυτό το 21 του Απρίλη), επισύροντας αρκετά αρνητικά σχόλια (απ’ όσους βέβαια τολμούσαν να μιλήσουν -μεταξύ τους και Γιάννης Σκαρίμπας με το πολύτομο βιτριολικό πόνημά του «Το ’21 και η αλήθεια»).

Το τραγούδι, ενώ γνώρισε τεράστια επιτυχία, ενόχλησε τους Τούρκους - ο στίχος «μια Τουρκοπούλα αγκαλιά». Διάβημα του Τούρκου πρόξενου στη χουντική κυβέρνηση, η οποία ενέδωσε, και η λέξη «Τουρκοπούλα», σε κατοπινές εκτελέσεις έγινε «ομορφούλα», για ν’ αποκατασταθεί αργότερα ο στίχος στην αρχική του γραφή.

Και περνάω στην Τσώτου, που δεν είχα την τύχη να γνωρίσω προσωπικά, αλλά θαύμαζα τις εμπνεύσεις της. Γεννημένη το 1942, έφυγε από τη ζωή, χτυπημένη από καρκίνο, τον Νοέμβριο του 2011, στα 69 της. Η ίδια, σε συνέντευξη στη δημοσιογράφο κόρη της, Δέσποινα Τσώτου, στο περιοδικό «Δίφωνο» (Οκτώβριος 2009), λέει ότι υπήρξε μοναχοπαίδι εύπορης αθηναϊκής οικογένειας. Με σπουδές σε ιδιωτικά σχολεία, φοιτήτρια στη συνέχεια στο Πάντειο και στις δραματικές σχολές του Πέλου Κατσέλη και του Κωστή Μιχαηλίδη, δημοσιογράφος στην «Ελευθερία», ώς το κλείσιμό της με τη χούντα. Οπότε κατέφυγε στη στιχουργική. «Στιχουργό με έκαναν δυο Παπαδόπουλοι: Ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος και ο ποιητής και στιχουργός Λευτέρης Παπαδόπουλος», λέει στην ίδια συνέντευξη στην κόρη της.

300 τραγούδια

Ηταν λοιπόν ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, που είχε διαβάσει στίχους της, την ενθάρρυνε και κάπου εκεί άρχισε ο δρόμος της. Πόσα τραγούδια έγραψε; «Γύρω στα τριακόσια ή και περισσότερα. Ημουν πολυγραφότατη η αθεόφοβη!», λέει. Και με ποιους συνθέτες και τραγουδιστές δεν συνδέθηκε. Από συνθέτες: Κουγιουμτζής, Σπανός, Νικολόπουλος, Καλδάρας, Χατζηνάσιος, Χατζής, Κριμιζάκης, Σούκας κ.ά. Κι από τραγουδιστές: Καζαντζίδης, Χατζής, Γεωργιάδης (με τους τρεις και ως συνθέτες), Μπιθικώτσης, Μαρινέλλα, Νταλάρας, Αλεξίου, Μητροπάνος, Πάριος, Πουλόπουλος, Βίσση κ.ά. Μερικοί τίτλοι, πλην του «’21»: «Δε βαριέσαι αδελφέ», «Αν ήμουν πλούσιος», «Σύνορα η αγάπη δεν γνωρίζει», «Η αγάπη όλα τα υπομένει», «Κι ύστερα κι ύστερα», «Ολος ο κόσμος είσαι εσύ», «Να ’μουν ο Μεγαλέξανδρος», «Σπουδαίοι άνθρωποι» κ.ά. «Κάνε την πρόσθεση και θα σου βγει ένα πολύμορφο σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες», αποφαίνεται. Και η γνώμη της για το τραγούδι σήμερα – πάντα στη συνέντευξη στην κόρη της:

«Ο,τι συμβαίνει και στον περίγυρο που παράγεται. Μια παγκόσμια κρίση, που δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά κυρίως πολιτιστική, ανθρωπιστική και ηθική. Εκπτωση σε όλα και παρακμή, μ’ όλα τα γράμματα κεφαλαία και διαστήματα ανάμεσα στα γράμματα. Το τραγούδι σήμερα, κορίτσι μου, είναι χρονογράφημα και ηθογραφία. Συμπαρακολουθεί και καταγράφει με κωδικό τρόπο την εποχή που παρήχθη».

Στο πλαίσιο

Ενας νέος άνθρωπος βάζει τέλος στη ζωή του επειδή δεν αντέχει τη μακροχρόνια ύβρη – λόγω και έργω (bullying, κατά την εισαγόμενη έκφραση – να πώς πλουτίζεται η ελληνική γλώσσα – που σημαίνει εκφοβισμός εφηβικής, κυρίως, βίας), από κάποιους άθλιους συμφοιτητές του, που έτσι δείχνουν την ανωτερότητά τους. Και αυτό υπό την ανοχή, όπως συνάγεται, των εκπαιδευτών τους, αλλά και κάποιων συνδικαλιστών, που έφτασαν να απειλούν με αίμα επιθεωρητή σχετικών καταγγελιών. Και νόμος που ποινικοποιεί τέτοιες συμπεριφορές να μην υπάρχει, επειδή, προφανώς, έχει εκτιμηθεί ότι είναι μακριά από εμάς (τώρα που έγινε το κακό κάτι πάει να γίνει – πάντα εκ των υστέρων).

Η κρίση κρίση, αλλά τα τηλεοπτικά μαγειρέματα καλά κρατούν, με τους «σεφ» σταρ και διαφημιστές συναφών προϊόντων (απλησίαστων από τους πενόμενους). Δεν πάνε πίσω και τα έντυπα – μέχρι τον οδηγό μαγειρικής του αρχιμάγειρα των (κάποτε) ανακτόρων μοίρασε εφημερίδα. Αυτά βλέπουν οι δανειστές μας (ειδικότερα ο άτεγκτος Γερμανός υπουργός Οικονομικών) κι άντε να πειστούν ότι λιμοκτονούμε.

Πενήντα και έξι χρόνια από τότε (1959) που ο Τζακ Λέμον και ο Τόνι Κέρτις ντύθηκαν γυναίκες για τις ανάγκες της ταινίας «Μερικοί το προτιμούν καυτό» (από κοντά και η εκθαμβωτική Μέριλιν Μονρόε) υπάρχουν ηθοποιοί που πιστεύουν πως ούτω πώς βγάζουν γέλιο. Οπως τις ημέρες αυτές που βλέπω μεγάλο κανάλι να διαφημίζει την εκπομπή ηθοποιού, που κάποιοι πιστεύουν πως είναι σπουδαίος κωμικός, σε μια ποικιλία γυναικείων ενδυματολογικών μεταμφιέσεων και συμπεριφορών. Συγχαρητήρια για την πρωτοτυπία της έμπνευσης.

ΚΑΙ… Την ασφάλεια των τραπεζικών καταθέσεων βεβαιώνει και πάλι η κυβέρνηση. Αυτών που τις έχουν βγάλει έξω;