«Γεράματα, ρε φίλε μου»…

Ως… συμβολή στην «Ημέρα των ηλικιωμένων»

«Να μην παντρευτώ νέα γυναίκα», συνιστά στον εαυτό του, αλλά προφανώς και σε άπαντες τους ηλικιωμένους, ο γνωστός μας από το μυθιστόρημα «Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ» Ιρλανδός συγγραφέας Τζόναθαν Σουίφτ (1664-1745). Περιλαμβάνεται στο βιβλιαράκι «Αποφάσεις για όταν θα είμαι γέρος», που κυκλοφορεί και στα ελληνικά (μετάφραση Μίλτος Φραγκόπουλος, εκδ. Αγρα).

Οι… αποφάσεις αυτές γράφτηκαν από τον Σουίφτ όταν ήταν 32 ετών. Ποιος να ήταν άραγε τότε ο μέσος όρος ζωής; Ο ίδιος πάντως έζησε 78 χρόνια – ηλικία, προφανώς, ρεκόρ για ανθρώπους της εποχής του.

Γιατί τώρα ο λόγος για ηλικιωμένους; Επειδή είδα σε μια λίστα ότι η 1η Οκτωβρίου (η μεθαυριανή Δευτέρα δηλαδή), είναι αφιερωμένη από τον ΟΗΕ στους ηλικιωμένους – ή στα άτομα τρίτης ηλικίας. Αλλά βέβαια τα χρόνια που θεωρείται κάποιος γέρος, διαφέρουν από γενιά σε γενιά. «Κάρο χτύπησε 45εντούτη γέροντα», αναγραφόταν σε εφημερίδα πριν κοντά 100 χρόνια, τη στιγμή, διάβασα κάπου αλλού, που το 2050, με την επιμήκυνση της ζωής, μεσήλικας θα θεωρείται ένας 65άρης.

Ως οδηγός…

Ας δούμε τι άλλο προτρέπει, μεταξύ άλλων, ο Σουίφτ στο προαναφερόμενο βιβλίο:

■ Να μην απαξιώνω τους σύγχρονους τρόπους ή τις ιδέες ή τις μόδες ή τους ανθρώπους ή τους πολέμους κ.λπ.

■ Να μη λέω την ίδια ιστορία ξανά και ξανά στους ίδιους ανθρώπους.

■ Να μην καυχιέμαι για την αλλοτινή ομορφιά μου, τη δύναμη, τη γοητεία μου στις γυναίκες κ.λπ.

■ Να μην αρέσκομαι σε κολακείες, ούτε να διανοηθώ ότι μπορεί να με αγαπήσει νέα γυναίκα.

Επιπρόσθετα (γιατί τελειώνω με τον Σουίφτ), ας δούμε, μια κι έπιασα το θέμα, πότε αντιλαμβάνεται κάποιος ότι γερνάει:

■ Μάτια, πόδια, μυαλό τον υπηρετούν όλο και λιγότερο – και να οι επισκέψεις σε γιατρούς.

■ Δυσκολεύεται να θυμηθεί – αρχίζοντας από ονόματα.

■ Αρχίζει να κρύβει τα χρόνια του.

■ Του προσφέρεται από κάποιον νεότερο θέση σ’ ένα μέσον μεταφοράς (που μπορεί όμως και να θιγεί – τον περνάνε για γέρο ή γριά!).

■ Οταν… γενικώς αρχίζει να μη δύναται.

■ Κι ένα σεβαστικό - απειλητικό: «Σέβομαι τα χρόνια σου». Να προσθέσω κι αυτά: Συνοδεύει μια κοπέλα με την οποία κάτι «ψήνεται». Και η φαρμακερή ερώτηση: «Κορούλα σας είναι;».

■ «Σας διάβαζε ο πατέρας μου», βεβαιώνει ευγενική κυρία συνταξιούχο δημοσιογράφο.

Υπάρχει… ενισχυτικά κι ένα αθυρόστομο ρεμπέτικο, που αρχίζει με τους στίχους: «Γεράματα, ρε φίλε μου, / καθόμουν σε μιαν άκρη»…

Των επωνύμων

Θα συνεχίσω μ’ ένα σχετικό απόσπασμα από συνέντευξη του Δημήτρη Χορν (περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Δημήτρης Χορν», εκδ. Οδός Πανός, 1997, με την υπογραφή της Ιωάννας Παπαντωνίου): «Είμαι ένας ηλικιωμένος χωρίς επιθυμίες πια [ήταν τότε 72 ετών], χωρίς κανένα ενδιαφέρον. Αχρηστος είμαι. Κάνω τη δυσκολότερη δουλειά: Τίποτα. Δεν υπάρχει δυσκολότερο πράγμα. […] Γιατί δεν μπορώ να κάνω αυτά που έκανα όταν ήμουν είκοσι πέντε και τριάντα ετών. Δεν μπορώ να σας κατακτήσω ή να με κατακτήσετε. Γιατί, τι να με κάνετε; Εκτός αν είστε γεροντομανής» (πέθανε 5 χρόνια αργότερα, το 1998, στα 77 του).

Και περνάω σε συναφή αποσπάσματα από συνεντεύξεις που πήρα για την «Ελευθεροτυπία» (μακαρίτισσα κι αυτή, πριν γεράσει) από ανθρώπους της τέχνης, που συμπληρώνουν, όπως ο Χορν, και κάποια «στρογγυλά» χρόνια από τότε που «έφυγαν»:

● Ελλη Αλεξίου (1894-1988): «Γεννήθηκα, μεγάλωσα, πρέπει να “φεύγω”. Δηλαδή, αν μου έλεγες ότι θα μείνω αθάνατη θα το έβλεπα σαν ένα παράδοξο φαινόμενο: Να μείνω αθάνατη για να κάνω τι;».

● Ηλίας Πετρόπουλος (1928-1998): «Η γενιά μου φεύγει, σβήνει, χάνεται. / Γράφει τον σύντομο επίλογο, / ενώ τα χαρακώματα αδειάζουν, / από εμάς τους κωλόγερους» (από την ποιητική του συλλογή «Ποτέ και τίποτα»).

● Λιλή Ζωγράφου (1922-1998): «Βέβαια [γερνώντας] υπάρχει η πικρία για ένα φαγοπότι στο οποίο δεν υπάρχει θέση για σένα, αλλά το φιλοσοφείς, λες η ζωή είναι δίπλα μου, κυλάει και υπάρχει ένα τραπέζι στο οποίο δεν συμμετέχω».

Κι ας κλείσω, με το εν πολλοίς γνωστό ανέκδοτο, με μια δασκάλα που προέτρεπε τα παιδιά να κάνουν καλές πράξεις, όπως π.χ. να βοηθήσουν μια γριά να περάσει στο απέναντι πεζοδρόμιο. Την άλλη μέρα ρωτάει έναν μαθητή. «Βοήθησα μια γριά να περάσει στο απέναντι πεζοδρόμιο», απαντάει εκείνος. Ρωτάει έναν άλλο, το ίδιο. Η ίδια απάντηση απ’ όλα τα παιδιά. «Μα καλά, όλοι βοηθήσατε την ίδια γυναίκα;» απορεί. «Ναι, γιατί δεν ήθελε να περάσει!».