«Επικίνδυνη η μάχη με τους τοκογλύφους»

Εν όψει εκλογών: διαχρονικές αναφορές ανθρώπων της τέχνης

Εκλογές την Κυριακή, και αναζητούσα κάποιο κείμενο που ν’ ανταποκρίνεται στο συμβάν –ώστε να μην είμαι έξω από τα πράγματα. Και κατέληξα σε κάποια αποσπάσματα από συνομιλίες με ανθρώπους της τέχνης που γνώρισα στο διάβα της δημοσιογραφικής μου διαδρομής. Περιλαμβάνονται στο πόνημα «Ενας κι ένας… 46 + 1 άνθρωποι της τέχνης από κοντά» (εκδ. «Αγκυρα») –κι ας μην εκληφθεί σαν γκρίζα διαφήμιση. Είναι επειδή, με κάθε ειλικρίνεια, ανατρέχω στα όσα έχουν πει ή πράξει στην πολυδοκιμαζόμενη (και) πολιτιστική ιστορία αυτού του τόπου οι περί ων ο λόγος 46, που έχουν φύγει από τη ζωή, με μοναδική εξαίρεση τον Μίκη Θεοδωράκη (στα 90 του με το καλό φέτος), που εκτιμώ ως εσαεί ζώντα. Πολύ περισσότερο που τα όσα είπαν, προ δεκαετιών τα πιο πολλά, είναι σαν να λέγονται σήμερα. Αναγκαστικά, λόγω χώρου, περιορισμένη η επιλογή:

Προς νέους

■ Βασίλης Ρώτας – λογοτέχνης των πάντων (1889-1977): «Να ’ναι πάντα έτοιμοι [οι νέοι] γι’ αγώνες και να ‘ναι τίμιοι, συνεπείς, υπεύθυνοι και σεμνοί. Να κρατάνε άγρυπνο και νηφάλιο το πνεύμα του ελέγχου. Κι όποιον βλέπουν να διψάει για επιβουλή και εξουσία να τον παραμερίζουν αμέσως. Και να μην ξεχνούν πως δίκαιη εξουσία δεν υπάρχει».

■ Δημήτρης Φωτιάδης – συγγραφέας, ιστορικός (1898-1988): «Αποφάσισα ν’ ασχοληθώ [με την ιστορία] όταν διαπίστωσα πως ήμουν απληροφόρητος. Οι μεγάλοι απομνημονευματογράφοι του ’21 –ο Μακρυγιάννης, ο Φωτάκος, ο Κολοκοτρώνης– ήταν η απαρχή της παραπάνω διαπίστωσης. Αυτά που μου μάθανε δεν είχαν καμιά σχέση μ’ αυτά που μάθαινα στο σχολείο. Μιλούσαν για το ίδιο είδωλο, αλλά μας το ’διναν αναστραμμένο».

■ Μελίνα Μερκούρη – ηθοποιός, υπουργός Πολιτισμού (1920-1994): «Πολιτισμός, η βαριά βιομηχανία μας. Χωρίς πολιτισμό είμαστε ο κανένας. […] Πιστεύω ότι δεν συμφέρει την Ευρώπη να χαθεί η Ελλάδα. Διότι η Ελλάδα αντιπροσωπεύει τα οράματα όλης της Ευρώπης. Πιστεύω, όσο κι αν η εικόνα είναι άσχημη, ότι έχουμε ικανούς πολιτικούς και μια νέα γενιά, η οποία αποτελεί εγγύηση ότι θα τη σκαπουλάρουμε».

■ Ζυλ Ντασσέν – σκηνοθέτης (1911-2008): «Ο μαρξισμός του 20ού αιώνα δεν μπορεί να είναι ίδιος με τον μαρξισμό του 19ου αιώνα, κι αν ζούσε ο Μαρξ θα είχε αλλάξει πολλά πράγματα. Αλλά δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο καπιταλισμός σαν υπόδειγμα. Πόσοι ξέρουν ότι στην Αμερική υπάρχουν σήμερα εκατομμύρια άστεγοι κι ότι εκατομμύρια κόσμου διαβιούν κάτω από το οικονομικό όριο που χρειάζεται μια οικογένεια για να ζήσει;»

Ενα αγγούρι…

■ Μέμος Μακρής – γλύπτης (1913-1993): «Γιατί βέβαια δημοκρατία δεν είναι να λέει ο καθένας ό,τι θέλει. Δημοκρατία είναι να προσφέρεις και να παίρνεις, και στις μέρες μας, το βλέπω κι εδώ στον τόπο μας, υπάρχει η τάση όλοι να παίρνουν».

■ Νίκος Καρούζος – ποιητής (1926-1990): «Θα πρέπει να ομολογηθεί ότι ο επαναστατικός μαρξισμός, όπως τον διαμόρφωσε ο Λένιν και η Οχτωβριανή Επανάσταση, έπαιξε τεράστιο ρόλο στον εικοστό αιώνα υπέρ των εργαζομένων. Μόνο που, σε αντίθεση με τον κομμουνισμό, ο καπιταλισμός έδειξε πως όταν χρειάζεται ξέρει να ξεπερνάει τις κρίσεις τις καταστροφικές, όπως το κραχ του 1929. Ο Μαρξ δεν κατάλαβε ότι ο καπιταλισμός είχε ένστιχτο αυτοσυντήρησης, και να που σήμερα παίρνει πίσω παραχωρήσεις από τους εργαζόμενους –να που τις μειώνει ή τις παγώνει».

■ Δημήτρης Χριστοδούλου – ποιητής (1924-1991): «Η αναζήτηση κεφαλαίων στην παγκόσμια χρηματαγορά είναι ένα αγγούρι, που βρήκε χωράφι ν’ αναφυεί. Συνεπώς δίνουμε τη μάχη με τους τοκογλύφους με απρόβλεπτες συνέπειες. Από εδώ κι εμπρός η πολιτική μας ζωή, αν δεν καταλάβουμε, θα είναι περιστασιακή κι άκρως επικίνδυνη. Δηλαδή, ξέφραγο αμπέλι. Αυτή είναι η αγωνία μου».

■ Δημήτρης Χατζής – συγγραφέας (1913-1981): «Πολλή καθυστέρηση και πολλή υπανάπτυξη υπάρχει μέσα στην ανάπτυξή μας. Ενα κατεστημένο που δεν αφήνει να περάσεις πουθενά, αν δεν δώσεις γη και ύδωρ. Είναι ένα ένστικτο συντηρητικότητας που τους κάνει να φοβούνται κάθε καινούρια δύναμη, κάθε καινούρια ιδέα».

■ Ηλίας Πετρόπουλος – συγγραφέας (1928-2003): «[…] η μόνη επανάσταση που υπάρχει σήμερα στην ανθρωπότητα είναι η ερωτική. Ολες οι άλλες πήγαν περίπατο».

Στο πλαίσιο

► Εκατό χρόνια από τη γέννηση του Βασίλη Τσιτσάνη, και στη ΝΕΡΙΤ ένα αφιέρωμα εστιασμένο στο πιο γνωστό τραγούδι του, τη «Συννεφιασμένη Κυριακή». Με τον ίδιο και άλλους να υποστηρίζουν ότι εμπνεύστηκε τους στίχους τα μαύρα χρόνια της κατοχής. Ενώ είναι πλέον γνωστό ότι οφείλονται σ’ έναν εκ Λαρίσης φανατικό ποδοσφαιρόφιλο, τον Αλέκο Γκούβερη, που τους σκάρωσε κατασκασμένος όταν σε κάποιο αγώνα έχασε η ομάδα του. Ο δίσκος, που πρωτοκυκλοφόρησε το 1947 από τη «Φίλιπς», φέρει τ’ όνομά του. Σε κατοπινές όμως μεταγραφές αναγράφει ως δημιουργό –στίχοι, μουσική– τον Τσιτσάνη. Αυτό ωστόσο δεν αναιρεί την εκτίμηση ότι υπήρξε μέγιστος συνθέτης–τραγουδοποιός.

► Μια και περί μουσικής ο λόγος, σε κάποιο πέρασμα από το κανάλι του αρχηγού του ΛΑΟΣ Γιώργου Καρατζαφέρη, άκουσα προεκλογική ομιλία του να συνοδεύεται μελωδικά από τη «Μυθωδία» του Βαγγέλη Παπαθανασίου. Με την άδεια του συνθέτη άραγε;

► «Αναμφισβήτητα η έκδοση του ημερολογίου του αείμνηστου Αλέξη Καρρέρ είναι συνεισφορά του μετά θάνατο στην ιστορική αλήθεια για τον ρόλο και τη δράση του ΕΑΜ, για την απελευθέρωση από τη γερμανοϊταλική κατοχή, για την κοινωνική απελευθέρωση που οραματίστηκε η μεγάλη πλειοψηφία των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης», γράφει η Αλέκα Παπαρήγα προλογίζοντας το βιβλίο «ΕΑΜ - Το ημερολόγιο του αγώνα από τον Αλέξη Καρρέρ». Ημερολόγιο που βρήκε στα αρχεία του πατέρα του ο -και δημοσιογράφος- γιος του Αρης Καρρέρ και το αφιερώνει «σε όσους αγωνίστηκαν και έχυσαν το αίμα τους, για να δούμε οι νεότεροι έναν καλύτερο κόσμο».

► ΚΑΙ… «έρχεται η στιγμή για ν’ αποφασίσεις με ποιους θα πας και ποιους θ’ αφήσεις».