Εργα και ημέρες της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν

«Η Φον ντερ Λάιεν έδωσε από λίγο σε όλους». Η δήλωση ευρωπαϊκών διπλωματικών πηγών είναι αυτό ακριβώς που χαρακτηρίζει την καμπάνια της για να εξασφαλίσει τη μέγιστη δυνατή στήριξη εν όψει της ψηφοφορίας στην Ευρωβουλή στις 18 Ιουλίου, ώστε να επικυρωθεί ξανά η εκλογή της στην προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μια δύσκολη εξίσωση με υποσχέσεις και δεσμεύσεις που να προσελκύουν τους βουλευτές που βρίσκονται πιο αριστερά στο ευρύ πολιτικό φάσμα της Ενωσης, αλλά και να μη δυσαρεστήσουν τους συντηρητικούς ομοϊδεάτες της. Και αυτός ήταν ο βασικός λόγος που επέλεξε να μην παραστεί στην σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Ουάσινγκτον για τα 75 χρόνια της Συμμαχίας, μια απουσία που συζητήθηκε, αλλά για εκείνη ήταν μονόδρομος για τις αναγκαίες κατ’ ιδίαν διαπραγματεύσεις στον λίγο χρόνο που απομένει για την ψηφοφορία.

Η επιλογή της Χριστιανοδημοκράτισσας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στηρίχτηκε από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα της, τους Σοσιαλιστές και τους Φιλελεύθερους: μαζί έχουν 399 έδρες στο Ευρωκοινοβούλιο, 38 περισσότερες από όσες απαιτούνται. Αλλά η ψήφος των ομάδων δεν είναι μονολιθική και η ίδια έχει δυσαρεστήσει πολλούς με τον τρόπο που ασκεί την προεδρία. Οι φόβοι για διαρροές είναι ρεαλιστικοί και το παράδοξο είναι πως ίσως τη σώσουν οι Πράσινοι, που μπορεί αρχικά να μην την εμπιστεύονταν, αλλά σήμερα, όπως δήλωσε ο συμπρόεδρος των Πράσινων Μπας Αϊκχουτ, «υπάρχουν πολλά σημεία στα οποία θα μπορούσε να υπάρξει προσέγγιση ανάμεσά μας».

Εχει άλλωστε την εμπειρία του 2019, όταν εμφανίστηκε από το πουθενά ως υποψήφια για την προεδρία της Κομισιόν και κέρδισε τη θέση με μόλις 9 ψήφους περισσότερες από τις ελάχιστες που απαιτούνταν. Τότε η Φον ντερ Λάιεν, πρώην υπουργός Αμυνας της Μέρκελ, επιλέχτηκε ως συμβιβαστική εναλλακτική ανάμεσα στην καγκελάριο και τον Μακρόν μετά την αδυναμία συναίνεσης των Ευρωπαίων ηγετών για τον υποψήφιο του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος Μάνφρεντ Βέμπερ αλλά και τον Ολλανδό σοσιαλδημοκράτη υποψήφιο Φρανς Τίμερμανς.

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν γεννήθηκε το 1958 στις Βρυξέλλες και από παιδί έζησε στον πυρετό της κοινοτικής ζωής. Κόρη οικογένειας διαπρεπών Γερμανών, ο πατέρας της Ερνστ Αλμπρεχτ ήταν εξέχον μέλος της Χριστιανοδημοκρατικής Ενωσης (CDU) και από τους πρώτους αξιωματούχους της Κομισιόν. Επέστρεψε στη Γερμανία στα 13 της και ο πατέρας της το 1976 εκλέχτηκε πρωθυπουργός της Κάτω Σαξονίας υπηρετώντας σε αυτή τη θέση ώς το 1990. Στα 19 της, με την οικογένειά της να φοβάται πως ήταν στόχος της Φράξιας Κόκκινος Στρατός, πήγε στη Βρετανία σπουδάζοντας στην Οικονομική Σχολή του Λονδίνου με το ψευδώνυμο Ρόουζ Λάντσον. Επιστρέφοντας στη Γερμανία στράφηκε στην Ιατρική, ειδικεύτηκε στη Γυναικολογία και δούλεψε αρκετά χρόνια σε κλινικές και ερευνητικά κέντρα.

Μητέρα εφτά παιδιών από τον γάμο της με τον επίσης γιατρό Χέικο φον ντερ Λάιεν, από το 2003 ώς το 2005 ήταν υπουργός Κοινωνικών Υποθέσεων στην Κάτω Σαξονία, ενώ διατέλεσε υπουργός Οικογενειακών Υποθέσεων και έπειτα Αμυνας στις κυβερνήσεις της Ανγκελα Μέρκελ. Η απρόσμενη και ταχύτατη αναρρίχησή της ενόχλησε πολλούς και ακόμη και σήμερα έχει μια τεταμένη σχέση με μέλη της CDU, όπως και με την πολιτική της ομάδα, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα.

Είναι αλήθεια πως της έτυχε μια θυελλώδης θητεία, με το Brexit και τις δύο παγκόσμιες κρίσεις που έφεραν η πανδημία της Covid-19 και ο πόλεμος Ρωσίας - Ουκρανίας. Ηταν αυτός που στάθηκε αφορμή για να θέσει το θέμα της άμυνας ως βασική προτεραιότητα της Ε.Ε., να γίνει πρωτεργάτρια της αύξησης των στρατιωτικών δαπανών και της βοήθειας στις πολεμικές βιομηχανίες (οραματίζεται την κοινή ενιαία αγορά όπλων από την Ε.Ε. και έναν επίτροπο Αμυνας), αλλά και της επέκτασης του ΝΑΤΟ. Κερδίζοντας συνάμα πολλές επικρίσεις καθώς θεωρήθηκε ένα είδος εκπροσώπου του Ζελένσκι στην Ευρώπη.

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία φέρει την υπογραφή της όπως και το πρόγραμμα Next Generation για την επανεκκίνηση των πληγέντων από την πανδημία ευρωπαϊκών οικονομιών (με όρο ωστόσο να προχωρήσουν στις «απαραίτητες μεταρρυθμίσεις»). Οσο για την ενιαία αγορά εμβολίων, χαιρετίστηκε αρχικά, αλλά στάθηκε ένα από τα πρώτα της σκάνδαλα, με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία να τη διερευνά ανάμεσα στα άλλα για διαφθορά και σύγκρουση συμφερόντων, ιδίως δε σχετικά με τις συνομιλίες και τα μηνύματα που αντάλλαξε με τον διευθύνοντα σύμβουλο της φαρμακοβιομηχανίας Pfizer, Αλμπερτ Μπουρλά, για την αγορά 1,8 δισ. δόσεων εμβολίων αξίας 35 δισ. ευρώ. Ενα μεγάλο μέρος αυτών, αξίας κάπου 4 δισ. ευρώ, έμεινε στα αζήτητα και καταστράφηκε.

Δεν είναι το μόνο σκάνδαλο της θητείας της, με πιο πρόσφατο εκείνο της θέσπισης μιας θέσης «ειδικού απεσταλμένου της Ε.Ε.» για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις με μισθό κάπου 17.000 ευρώ, όπου φέρεται να άσκησε αθέμιτη επιρροή για να δοθεί στον Μάρκους Πίπερ, ευρωβουλευτή του κόμματός της CDU. Οπως αποκάλυψε το Matinale Europeenne, η Φον ντερ Λάιεν επέβαλε τον διορισμό του, παρότι δύο συνυποψήφιές του πήραν μεγαλύτερη βαθμολογία της τάξης του 30% σε όλες τις αξιολογήσεις που έγιναν. Στόχος, σύμφωνα με το δημοσίευμα, ήταν να εξευμενίσει ενοχλημένα μαζί της μέλη του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, ώστε να τη στηρίξουν στην ψηφοφορία στο Ευρωκοινοβούλιο. Ο Πίπερ τελικά παραιτήθηκε.

Εργασιομανής που επέλεξε να μένει σ’ ένα μικρό δωμάτιο δίπλα στο γραφείο της στο κτίριο Μπερλεμόν για «να μπορεί να είναι άμεσα διαθέσιμη», έχει αποκτήσει μεγάλη εξουσία καθιερώνοντας έναν τρόπο διακυβέρνησης που συνδυάζει συγκεντρωτισμό, εμμονή με τον έλεγχο των πάντων, επικάλυψη των αρμοδιοτήτων άλλων αξιωματούχων και μια τάση να αναλαμβάνει ρόλο στην εξωτερική πολιτική (που δεν είναι αρμοδιότητά της) αλλά και να ξεπερνά κόκκινες γραμμές προκειμένου να καταστήσει σαφή και κυρίαρχη τη θέση της.

Χωρίς αναστολές

Οπως έγινε με τις συμφωνίες που υπέγραψε με την Τυνησία και την Αίγυπτο που περιλάμβαναν και πόρους για τον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών, για τις οποίες ο επίτροπος Απασχόλησης Νίκολας Σμιτ την κατηγόρησε ότι δεν συμβουλεύτηκε το Κολέγιο των Επιτρόπων. Ή με το ταξίδι της στο Ισραήλ μέρες μετά την αποτρόπαιη επίθεση της Χαμάς αλλά και τον ανελέητο πόλεμο του Ισραήλ εναντίον της Γάζας. Χωρίς εντολή του Συμβουλίου Υπουργών Εξωτερικών και παρακάμπτοντας τον επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζ. Μπορέλ, η Φον ντερ Λάιεν στη συνάντησή της με τον Νετανιάχου θύμισε μόνο το πρώτο μέρος της κοινής ευρωπαϊκής θέσης για καταδίκη της τρομοκρατίας και δικαίωμα του Ισραήλ να αμυνθεί και ξέχασε να αναφέρει το δεύτερο μέρος, που είναι ότι το Ισραήλ οφείλει να σέβεται το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και τις αποφάσεις του ΟΗΕ για τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους στα σύνορα του 1967.

Ηταν τόσο ακραία η στάση της που το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα εξέδωσε ανακοίνωση θυμίζοντας ολόκληρη την ευρωπαϊκή κοινή θέση, αδειάζοντας με αυτόν τον τρόπο την εκ των σπλάχνων του πρόεδρο της Κομισιόν.