Εννιά κορίτσια για κλιματική δικαιοσύνη

Λίγα χρόνια πριν από την προχθεσινή ιστορική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο δικαίωσε ομάδα ηλικιωμένων Ελβετίδων που υποστήριξε ότι οι ανεπαρκείς προσπάθειες της κυβέρνησής τους για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής έθεσαν σε κίνδυνο τη ζωή τους, μια ομάδα εννέα κοριτσιών ηλικίας 9-14 ετών είχε πετύχει να καταστήσει υπόλογο το Εκουαδόρ για τη μόλυνση του περιβάλλοντος από συγκεκριμένες πρακτικές των πετρελαιοβιομηχανιών που συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή και παραβιάζουν βασικά τους δικαιώματα, όπως της υγείας. Μικρά παιδιά, κάποια μόλις που είχαν μάθει γραφή και ανάγνωση, αλλά που με τον δικό τους τρόπο, όπως οι ηλικιωμένες της Ελβετίας, ζητούσαν κλιματική δικαιοσύνη.

Μα το αίσιο τέλος δεν έχει υπάρξει ακριβώς: η απόφαση έχει μείνει στα χαρτιά, λέει ένα από αυτά τα κορίτσια, η 16χρονη σήμερα Τζαμιλέτ Χουράδο. Γεννήθηκε στην επαρχία Σουκουμπίος, εστία των ιθαγενών Κέτσουα, Σουάρ και Σιεκοπάι, εκεί όπου βρίσκεται το Βιολογικό Καταφύγιο Λιμονκότσα, ένα από τα εδάφη του πλανήτη με τεράστια βιοποικιλότητα. Αλλά και μια περιοχή όπου καθημερινά εξορύσσονται χιλιάδες βαρέλια πετρέλαιο και όπου λειτουργούν εκατοντάδες «δάδες», όπως αποκαλούν οι κάτοικοι αυτών των περιοχών τους μεταλλικούς σωλήνες που καίνε φυσικό αέριο, υποπροϊόν της εξόρυξης πετρελαίου.

Συνολικά πλέον στην εκουαδοριανή Αμαζονία λειτουργούσαν 447, με τις πρώτες να εγκαθίστανται τη δεκαετία του 1960 από τη Chevron-Texaco. Δουλεύουν αδιάκοπα, όλο το εικοσιτετράωρο, όλο τον χρόνο, με μέση θερμοκρασία τους 400 βαθμούς Κελσίου και μαζί με τη φλόγα ξερνούν στην ατμόσφαιρα κάθε είδους δηλητήρια: μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα, οξείδιο θείου και αζώτου, μεθάνιο, προπάνιο, βουτάνιο, βενζόλιο.

Η Τζαμιλέτ ζει 200 μέτρα από ένα από αυτά: «Ζούμε με ναυτία γιατί η δυσωδία είναι τεράστια, ενώ ο θόρυβος δεν μας αφήνει να κοιμηθούμε. [Οι αξιωματούχοι της κυβέρνησης] ζουν μακριά από εδώ και δεν αναπνέουν αυτόν τον καπνό. Πολλοί δεν μας δίνουν σημασία γιατί είμαστε φτωχοί άνθρωποι. Δεν έχουμε λεφτά. Πιστεύουν ότι είμαστε ένα τίποτα. Αλλά οι “δάδες” πρέπει να φύγουν, γιατί ο κόσμος πεθαίνει εξαιτίας τους».

Ερευνα του 2017 των μη κυβερνητικών οργανώσεων Περιβαλλοντική Κλινική και Οικολογική Δράση έδειξε ότι ο αριθμός των καρκινοπαθών που μένουν πλησίον αυτών των «δαδών» είναι κατά πολύ μεγαλύτερος από του υπόλοιπου πληθυσμού. O Πάμπλο Φαχάρντ,ο ένας από τους νομικούς που εκπροσωπούν τις ανήλικες και την Udapt (Ενωση Πληγέντων από τις Πετρελαϊκές Εξορύξεις της Texaco), κατέθεσε πως έπειτα από δύο χρόνια ερευνών στις περιοχές Σουκουμπίος και Ορεγιάνας, εκεί όπου περισσότεροι μεταλλικοί καυστήρες φυσικού αερίου έχουν εγκατασταθεί, κατέγραψαν 451 περιστατικά καρκίνου (το 71% σε γυναίκες, κυρίως στη μήτρα και τις ωοθήκες) σε έναν πληθυσμό 170.000 κατοίκων: «Από τις μεγαλύτερες αναλογίες καρκίνων ανά πληθυσμό παγκοσμίως».

Ετσι τον Φεβρουάριο του 2020 εννέα κορίτσια της περιοχής προσέφυγαν κατά του υπουργείου Ενέργειας και του υπουργείου Περιβάλλοντος. Εξηγώντας τους λόγους, δεν μίλησαν θεωρητικά αλλά από τραγικές εμπειρίες, ξέροντας πως ίσως σε λίγο θα είναι εκείνες που θα πάσχουν από καρκίνο ή που θα πεθάνουν από αυτόν. «Παλεύουμε για το περιβάλλον αλλά και την υγεία μας. Η θεία μου έχει χειρουργηθεί λόγω όγκου και μια ξαδέλφη μου έχει καρκίνο στο στήθος. Φοβάμαι πολύ μια ανίατη αρρώστια. Θα ήταν φοβερό: για εμένα αλλά και για την οικονομική επιβίωση της οικογένειάς μου», έλεγε η 9χρονη τότε Λεονέλα Μονκάγιο, θυμίζοντας πως πολλοί αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα εδάφη τους για να αποφύγουν τη μόλυνση ή γιατί δηλητηριάστηκαν οι σοδειές τους. «Είχαμε μια συνομήλικη φίλη που πριν από δυόμισι χρόνια πέθανε από καρκίνο. Και όπως κι εκείνη πολλοί άλλοι έχουν πεθάνει. Αλλά οι άνθρωποι της πετρελαιοβιομηχανίας δεν καταλαβαίνουν ότι μας σκοτώνουν αργά», κατήγγειλε η Τζαμιλέτ, της οποίας η μητέρα είναι καρκινοπαθής.

Τον Ιούλιο του 2021 η Δικαιοσύνη αποφάνθηκε πως «το κράτος του Εκουαδόρ παραβιάζει το δικαίωμα για ζωή σε υγιές και οικολογικά ισορροπημένο περιβάλλον, όπως και το δικαίωμα στο νερό, στην υγεία, στην επισιτιστική ασφάλεια», διατάζοντας την κατάργηση όσων μεταλλικών σωλήνων καύσης είναι σπαρμένοι κοντά σε οικισμούς της εκουαδοριανής Αμαζονίας. Τρία χρόνια έπειτα από αυτό που χαρακτηρίστηκε «ιστορική νίκη», τίποτα δεν έχει γίνει.

Το κράτος, που κατηγορούσε τα παιδιά πως με την προσφυγή τους θα αποθαρρύνουν την πετρελαιοβιομηχανία και «η οικονομία του Εκουαδόρ θα καταρρεύσει» -παρότι το αίτημα δεν ήταν να σταματήσει η εξόρυξη πετρελαίου (όπως παραπλανητικά προπαγάνδιζε η κυβέρνηση του συντηρητικού πολυεκατομμυριούχου Γκιγέρμο Λάσο)-, έχει αγνοήσει επιδεικτικά την απόφαση αρνούμενο να επιβάλει την κατάργηση των «δαδών» ή την αλλαγή του τρόπου καύσης του φυσικού αερίου, κάτι που θα μείωνε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου της χώρας κατά 24%. Οχι μόνο δεν σταμάτησαν να λειτουργούν, αλλά από 447 σήμερα είναι 486. Καμιά αποζημίωση δεν έχει ακόμη οριστεί για όσους έχουν προσβληθεί από καρκίνο.

Και τα κορίτσια γνωρίζουν απειλές και αντίποινα. Στα μέσα Μαρτίου, αστυνομία και στρατός σταμάτησαν λεωφορείο όπου επέβαιναν οι έφηβες και τις κράτησαν ώρες προσπαθώντας να αποτρέψουν να φτάσουν στην πρωτεύουσα όπου οργάνωναν πορεία και συγκέντρωση μπροστά στο Συνταγματικό Δικαστήριο για να εφαρμοστεί επιτέλους η απόφαση. Εναν μήνα πριν, ένας εκρηκτικός μηχανισμός εξερράγη μπροστά στο σπίτι της Λεονέλα Μονκάγιο, σε μια «πράξη εκφοβισμού των ακτιβιστριών για την κλιματική δικαιοσύνη», όπως κατήγγειλε η Διεθνής Αμνηστία.

Αυτά τα κορίτσια, όπως και οι οικογένειές τους, ξέρουν πως εκεί έξω, στα δάση της Αμαζονίας και τα εδάφη των ιθαγενικών λαών διεξάγεται ένας πόλεμος, από τους πιο άγριους σε αυτήν που είναι η πιο επικίνδυνη ήπειρος για τους ακτιβιστές για το περιβάλλον. Πριν καν ενηλικιωθούν, όλες τους λένε πως είναι έτοιμες να πληρώσουν το τίμημα.