Σχεδόν συμπληρώνεται το πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα και σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής οι γυναίκες δεν μπορούν να μετακινούνται μόνες και ελεύθερα στις πατρίδες τους, να ταξιδεύουν στο εξωτερικό, ακόμη και να μην υπακούουν τους κηδεμόνες τους, κάτι που μπορεί να έχει και νομικές συνέπειες. Νέα έκθεση της οργάνωσης Human Rights Watch (HRW, Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων), που δημοσιοποιήθηκε στις 18 Ιουλίου, επισημαίνει πως, παρά τις μικρές επιτυχίες που έχουν καταφέρει οι ακτιβίστριες για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε χώρες της περιοχής, «παλιοί αλλά και νέοι περιορισμοί απαιτούν από τις γυναίκες να ζητούν άδεια για την παραμικρή μετακίνησή τους από τους κηδεμόνες τους», συνήθως τους πατέρες, αδελφούς, συζύγους τους ή ακόμη και τους ανήλικους γιους τους, ελλείψει άλλου άντρα στην οικογένεια.
Η έρευνα
Η έκθεση «Παγιδευμένες: πώς οι πολιτικές σχετικά με τον άντρα κηδεμόνα περιορίζουν την κινητικότητα και τις μετακινήσεις των γυναικών στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική» βασίζεται σε συγκριτική ανάλυση δεκάδων νόμων, κανονισμών και πολιτικών, καθώς και σε συνεντεύξεις με νομικούς και ακτιβίστριες από 20 χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Και τα ευρήματά της είναι αποκαλυπτικά:
● Σε 15 χώρες της περιοχής, ακόμη ισχύουν οικογενειακοί νόμοι που απαιτούν από τις γυναίκες να «υπακούουν» τους άντρες τους και να ζουν μαζί τους και ορίζουν πως, αν λείψουν από το σπίτι ή δουλεύουν ή ταξιδεύουν χωρίς την άδειά τους, παρανομούν. Στην Ιορδανία, στο Κουβέιτ, το Κατάρ και στη Σαουδική Αραβία, οι κηδεμόνες και άλλοι άντρες συγγενείς μπορεί να καταγγείλουν τις γυναίκες ότι «λείπουν από το σπίτι τους», κάτι που μπορεί να οδηγήσει στη σύλληψή τους και υποχρεωτική επιστροφή τους στα σπίτια τους ή και στη διοικητική κράτηση. Τα δικαστήρια μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσουν την κατηγορία της «ανυπακοής», για να περιορίσουν τη δυνατότητα μιας γυναίκας να πάρει διαζύγιο ή να τους αρνηθεί την κηδεμονία των παιδιών τους ή τη διατροφή.
● Στη Σαουδική Αραβία και την Υεμένη, οι γυναίκες δεν μπορούν να βγουν από τη φυλακή μετά την έκτιση της ποινής τους, αν δεν έρθει να τις παραλάβει ένας κηδεμόνας, έτσι που πολλές μένουν φυλακισμένες, όμηροι εκδικητικών ανδρών.
● Η απόκτηση διαβατηρίου και τα ταξίδια στο εξωτερικό είναι μια ακόμη σδύσσεια για τις γυναίκες σε κάποιες χώρες της περιοχής. Στο Ιράν, π.χ., διά νόμου μια παντρεμένη γυναίκα πρέπει να επιδείξει την άδεια του συζύγου της για να της δοθεί διαβατήριο και είναι εκείνος που θα ορίσει αν η άδειά του αφορά ένα μόνο ή περισσότερα ταξίδια. Και, ακόμη κι αν τη δώσει, μπορεί ανά πάσα στιγμή να αλλάξει γνώμη, ειδοποιώντας τις Αρχές, ώστε να μην της επιτρέψουν να ταξιδέψει. Κάτι που επίσης μπορεί να κάνουν οι άντρες στη Σαουδική Αραβία, τη Γάζα της Παλαιστίνης και στο Κατάρ ή στην Αλγερία. Ενώ στη Λιβύη, η Υπηρεσία Εσωτερικής Ασφάλειας απαιτεί (μόνο) από τις γυναίκες που ταξιδεύουν χωρίς κηδεμόνα να συμπληρώσουν ένα λεπτομερές έντυπο για τους λόγους που ταξιδεύουν.
● Στο Μπαχρέιν, το Ιράν, το Κουβέιτ, το Ομάν, το Κατάρ, στη Σαουδική Αραβία και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, οι φοιτήτριες σε κάποια δημόσια πανεπιστήμια πρέπει να πάρουν άδεια από τον κηδεμόνα τους για να μετάσχουν σε εκπαιδευτικά ταξίδια ή να μένουν και να βγαίνουν από τις εστίες.
● Σε περισσότερες από επτά χώρες της περιοχής, καθώς οι παραδόσεις θεωρούν πως οι γυναίκες δεν μπορεί να μένουν μόνες, ιδιοκτήτες σπιτιών αρνούνται να τους τα ενοικιάσουν αν είναι ανύπαντρες ή απαιτούν την έγγραφη άδεια του κηδεμόνα τους. Ενώ ξενοδοχειακές μονάδες σε χώρες σαν το Κουβέιτ, το Κατάρ και την Υεμένη, ανάμεσα στις άλλες, αρνούνται σε γυναίκες να ενοικιάσουν ένα δωμάτιο, αν δεν συνοδεύονται από κηδεμόνα: είτε αυτό προβλέπεται από τη νομοθεσία είτε εφαρμόζεται εθιμικά.
Φτηνή δικαιολογία
Μολονότι για αυτές τις πατριαρχικές νομοθεσίες και πρακτικές συχνά χρησιμοποιείται ως επιχείρημα «η ανάγκη προστασίας των γυναικών», αυτοί οι περιοριστικοί κανόνες είναι εγγενώς εξευτελιστικοί και ταπεινωτικοί: στην πραγματικότητα εκθέτουν τις γυναίκες σε οικογενειακή βία και έχουν επιπτώσεις και στα παιδιά τους. Αυτό σημειώνει η έκθεση, στηριγμένη και στις μαρτυρίες γυναικών που μίλησαν στους ερευνητές για το πώς άντρες έχουν χρησιμοποιήσει αυτούς τους περιορισμούς ως διαπραγματευτικό όπλο για να τις εκβιάσουν, εκμεταλλευτούν, ταπεινώσουν, τιμωρήσουν, γιατί «τόλμησαν» να υψώσουν το ανάστημά τους ή και να ζητήσουν διαζύγιο.
Η αντρική κηδεμονία επί των γυναικών στερεί τις γυναίκες από τη συνθήκη τους ως έννομων υποκειμένων που μπορούν να παίρνουν αποφάσεις για τη ζωή τους και υπονομεύει το δικαίωμά τους όχι απλά να κυκλοφορούν ελεύθερα αλλά και να σπουδάζουν, να δουλεύουν ή να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες (ανάμεσά τους υγείας), επισημαίνει η Ρόθνα Μπέγκαμ, ερευνήτρια της HRW σε θέματα δικαιωμάτων των γυναικών, ζητώντας από τις κυβερνήσεις να αναθεωρήσουν τις πολιτικές τους γιατί αυτοί οι κανόνες «επιτρέπουν στους άντρες να ελέγχουν τις γυναίκες και να τις καταχρώνται κατά βούληση».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας