Για την πολύτιμη κληρονομιά του Γιάννη Μόσχου

Μια σκέψη είναι να ξεκινήσεις με έναν πρόχειρο απολογισμό: διεύρυνε το ρεπερτόριο του Εθνικού Θεάτρου με τουλάχιστον τρεις πανελλήνιες παρουσιάσεις έργων: «Ολοι εμείς πουλιά» του Ουαζντί Mουαουάντ σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, «Ενα σπίτι φωτεινό σαν μέρα» του Τόνι Κούσνερ και «Η κληρονομιά μας» του Μάθιου Λόπεζ σε σκηνοθεσία δική του. Ο λόγος για τον τέως, πλέον, καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Γιάννη Μόσχο, που υποδέχθηκε την επιλογή της νέας καλλιτεχνικής διεύθυνσης του οργανισμού με δύο λέξεις: «Επιτέλους γυναίκες!». Σίγουρα υπήρξαν αμήχανες και άστοχες επιλογές.

Ομως για την κληρονομιά του δεν μπορείς να συνοψίσεις εξίσου πρόχειρα. Η πολυδιάστατη όψη της ισραηλοπαλαιστινιακής διένεξης, η άνοδος του ναζισμού και του Χίτλερ στην κυβέρνηση της Γερμανίας και, στο τελευταίο αριστούργημα που μας παραδίδει, η ανθρώπινη αγωνία για την ύπαρξη, την αποδοχή και την αναζήτηση της αγάπης με όχημα μια παρέα ομοφυλόφιλων που πιάνει το νήμα από τον περασμένο αιώνα για να τον φέρει στο σήμερα. Το σήμερα του τρόμου που μπορεί να γεμίζει ένα μέρος του πληθυσμού η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ των δύο φύλων, που αδυνατούν να καλύψουν τη μοναδικότητα της ανθρώπινης κατάστασης, τη διαφορετικότητα της φύσης, το κουράγιο της αυτοδιάθεσης.

Διακρίνουμε στις επιλογές του έναν κοινό παρονομαστή, ένα όραμα που πηγαίνει πιο πέρα από εφήμερες πολιτικές κατατάξεις, αγγίζοντας τα όρια της αναζήτησης του ιδανικού και των αξιών: του αλληλοσεβασμού, της δικαιοσύνης, της ελευθερίας για όλους. Αφήνοντας ως παρακαταθήκη και κληρονομιά μια πρόσκληση συγκίνησης και στοχασμού: το να ξαναντικρίσουμε την ιστορία μας, να δούμε τις αθέατες όψεις από το μέινστριμ αφήγημα, να κοιτάξουμε το παρελθόν για να δούμε το παρόν και το μέλλον μας. Πώς φτάσαμε ώς εδώ; Αραγε είμαστε εμείς που διαμορφώνουμε την εποχή στην οποία ζούμε ή είναι η εποχή που διαμορφώνει τις εφήμερες ζωές μας; Η Ιστορία γράφεται ερήμην μας ή από τα δικά μας χέρια; Ερωτήματα που διατρέχουν και τα τρία έργα, που αφήνουν στις δικές μας απαντήσεις το πώς θέλουμε να συνεχίσουμε τη ζωή μας, το πώς θέλουμε τον κόσμο. Η αυτογνωσία ως ενδυνάμωση, οι αγώνες ως λευτεριάς λίπασμα, ο τρωτός άνθρωπος στο επίκεντρο όποιος κι αν είναι, κατάκτηση που σήμερα, πάλι, τίθεται υπό αμφισβήτηση. Αλλά και το τραύμα: ένα τεράστιο συλλογικό τραύμα, η επιδημία του AIDS, που έπληξε δυσανάλογα την γκέι κοινότητα βυθίζοντάς μας στην απώλεια και το πένθος.

Αφοπλιστική η ειλικρίνεια με την οποία αφηγείται τις ζωές των ομοφυλόφιλων ανδρών, σχεδόν με ωμότητα, καλύπτοντας ένα εύρος ανθρώπινης συμπεριφοράς από την πιο ποταπή μικροψυχία μέχρι την πλέον γενναιόδωρη μεγαλοψυχία, στο έργο συνυπάρχουν οι συγκρούσεις (ναι, ακόμη και ταξικές) και οι επιλογές (από την περιχαράκωση στην ατομική ευημερία μέχρι το νοιάξιμο για τον διπλανό σου) αλλά και η Ιστορία με μικρό και με μεγάλο γιώτα: η προσωπική αφήγηση μέσα στο μεγάλο πλαίσιο της Ιστορίας της LGBTQI+ κοινότητας. Κυρίως όμως υπάρχουν όλα όσα, ανεξαρτήτως φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού, απασχολούν κάθε άνθρωπο: ο έρωτας, η απώλεια, η απόρριψη, η οικογένεια, η ταυτότητα, η ατομική ευθύνη, το αίσθημα του ανήκειν, η διατήρηση της ιστορικής μνήμης, το δικαίωμα στην αποδοχή και την αγάπη.

«Αυτό που μισούσα δεν ήταν η φύση μου αλλά οι συνθήκες ζωής μου»: χωρίς να είναι ούτε λίγο μελό, σε αυτά τα λόγια του ήρωα που υποδύεται ο Κώστας Μπερικόπουλος, με την ευγενική και ήρεμη καλοσύνη του, τα δάκρυα περνούν στο φάσμα της ορατότητας. Η συγκίνηση σε συνεπαίρνει, έτσι όπως ο κάθε ένας ξεχωριστά από τους χαρακτήρες και τους ηθοποιούς καταφέρνει να σε οδηγήσει στη βαθύτερη αλήθεια του. Αυτήν που πονάει. Κι αυτό είναι λυτρωτικό...

Αν και λιτή σε σκηνικά και κοστούμια η παράσταση σε ανταμείβει με τον ανεκτίμητο ψυχικό της πλούτο, που με εξαιρετική δεινότητα αναδεικνύουν όλοι οι ηθοποιοί. Και καταφέρνει το ακατόρθωτο: Πώς γίνεται μια παράσταση που διαρκεί σχεδόν έξι ώρες να μη θέλεις να τελειώσει; Και καθώς αντικρίζεις γύρω σου δακρυσμένα πρόσωπα, παρά τις σκληρές αλήθειες της, συντελείται ένα θαύμα: ενσταλάζει μέσα σου αυτή την αίσθηση της αδελφοσύνης και της κατανόησης, μπροστά στα «μυστήρια» της ζωής, του έρωτα και του θανάτου. Ισως γι’ αυτό να είναι τόσο πολύτιμη.

«Μας συγκινήσατε βαθιά», είπαμε στον σκηνοθέτη μετά την παράσταση. «Μα αυτό δεν είναι ο ρόλος του θεάτρου;», απάντησε. Ετσι απλά, όπως η λέξη συγκίνηση εμπεριέχει μέσα της την κίνηση, έτσι και το έργο με το οποίο ολοκληρώνει τη θητεία του ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, μέσα από τον πόνο για τις δοκιμασίες και τη χαρά της ανθρώπινης περιπέτειας μας παρακινεί, ίσως, να γίνουμε λίγο καλύτεροι άνθρωποι. Και αυτή είναι η κληρονομιά του κ. Μόσχου.

♦ Πληροφορίες: Εθνικό Θέατρο, κτίριο Τσίλλερ, σκηνή «Νίκος Κούρκουλος» (Αγίου Κωνσταντίνου 22-24, Ομόνοια). Η παράσταση παρουσιάζεται σε δύο μέρη: οι θεατές έχουν τη δυνατότητα να την παρακολουθούν είτε δύο διαφορετικές μέρες είτε κάθε Κυριακή σε ενιαία παράσταση. Τετάρτη και Παρασκευή Α’ Μέρος, Πέμπτη και Σάββατο - Β’ Μέρος στις 20.00 Κυριακή - Α’ & Β’ Μέρος στις 17.00 Εισιτήρια 5-25 ευρώ. Προπώληση ticketservices.gr «Η κληρονομιά μας» του Μάθιου Λόπεζ Μετάφραση-σκηνοθεσία: Γιάννης Μόσχος Σκηνικά: Τίνα Τζόκα Κοστούμια: Βάνα Γιαννούλα Μουσική: Θοδωρής Οικονόμου Κίνηση: Ανθή Θεοφιλίδη Σχεδιασμός βίντεο: Νίκος Πάστρας Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα Δραματολόγος παράστασης: Ερι Κύργια Βοηθοί σκηνοθέτες: Θωμαΐς Τριανταφυλλίδου, Χριστιάνα Δημητρά Βοηθός σκηνογράφος: Κυριακή Φόρτη Βοηθός ενδυματολόγος: Αλέξανδρος Γαρνάβος Βοηθός φωτίστριας: Ιφιγένεια Γιαννιού Παίζουν (με αλφαβητική σειρά): Γιώργος Ζιάκας, Αλκιβιάδης Μαγγόνας, Γιώργος Μακρής, Στέφανος Μουαγκιέ, Κώστας Μπερικόπουλος, Αγγελος Μπούρας, Κώστας Νικούλι, Παναγιώτης Παναγόπουλος, Θέμης Πάνου, Θανάσης Ραφτόπουλος, Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου, Γιώργος Χριστοδούλου